زمین‌لرزه‌های ایران در صد سال گذشته

 

کاج‌درخت خراسان 1302
این زلزله در تاریخ ‎ 3 خرداد 1302 ساعت 5 صبح رخ داد. بزرگی آن 5. 7 در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است. شمار کشتگان زلزله حدود 2219 نفر بوده‌است.

سنگچال 1336
زمین‌لرزه سنگچال یا زمین‌لرزه بندپی در تاریخ ‎ 11 تیر 1336، حدود ساعت 5 صبح رخ داد. ژرفای این زلزله 35 کیلومتر بود. بزرگی آن 1. 7 در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است. شمار کشتگان زلزله حدود 1200 نفر بوده‌است.

البته در گزارشی دیگر عمق این زلزله 14 کیلومتر اعلام شد. این آمارهای مختلف در مورد عمق زلزله در زلزله اخیر سرپل ذهاب هم دیده می‌شود.

بوئین زهرا 1341
در حدود ساعت 11 شامگاه 10 شهریور 1341 زمین‌لرزه‌ای شهرستان بوئین‌زهرا را لرزاند. بزرگی این زمین‌لرزه 2. 7 ریشتر بود که موجب مرگ حدود 20 هزار نفر شد. در این زمین‌لرزه بسیاری از آثار و مکان‌های قدیمی و تاریخی شهرستان بویین زهرا از جمله "قلعهٔ باستانی رودک" از بین رفت.

فردوس 1347
زمین‌لرزه دشت بیاض و فردوس، دو زمین‌لرزه پیاپی بود که در دو روز منطقه دشت بیاض، کاخک و فردوس را ویران کرد.

زمین‌لرزهٔ نخست، به شدت 3. 7 ریشتر و در ساعت 17 بعد از ظهر 9 شهریور 1347 دشت بیاض، خضری، کاخک و روستا‌ها و شهرهای اطراف را لرزاند. فردای آن روز، صبح 10 شهریور 1347، شهر فردوس با زلزله‌ای به بزرگی 4. 6 ریشتر ویران شد.

کشته‌شدگان این دو زمین‌لرزه در آمارهای مختلف، بین 7000 تا 12000 نفر بیان شده‌اند. همچنین در این زمین‌لرزه، حدود 12000 خانهٔ مسکونی ویران شد و حدود 70000 نفر بی‌خانمان شدند.

در آن زمان بسیاری از مقامات کشور و مراجع تقلید به این زلزله واکنش نشان دادند و جشن هنر شیراز لغو شد. رهبر انقلاب بعد‌ها با ذکر خاطره‌ای از امداد رسانی ضعیف در این زلزله از سوی حکومت محمدرضا شاه انتقاد کردند.

طبس 1357
زمین‌لرزه طبس، زمین‌لرزه‌ای بود به شدت 8. 7 ریشتر که در ساعت حدود 7 بعد از ظهر روز 25 شهریور سال 1357، شهر طبس و روستاهای مجاور آن را ویران کرد.

رودبار و منجیل 1369
زمین‌لرزه 7.4 ریشتری منجیل- رودبار در ساعت 30 دقیقه بامداد در پنجشنبه 31 خردادماه 1369 در نزدیکی شهر رودبار و روستاهای تابعه در استان گیلان و شمال غرب استان زنجان در ناحیه طارم علیا بروز نمود و تا شعاع 100 کیلومتری از مرکز زمین‌لرزه، موجب خسارات جانی و مالی فراوان گردید.

ارتعاشات حاصل از امواج لرزه‌ای در استان‌های زنجان و گیلان و در بخشهایی از استان‌های آذربایجان شرقی، تهران، مرکزی، مازندران، سمنان، همدان و کردستان به مدت حدود 60 ثانیه احساس گردید و موجب وحشت عمومی شد، لیکن خسارات جانی و مالی به همراه نداشت.

این زمین‌لرزه در یک منطقه پرتراکم از نظر جمعیت اتفاق افتاد، بطوریکه علاوه بر روستاهای موجود در منطقه چندین شهر مهم کشور نیز تحت تأثیر آن قرار گرفتند.

 

کارشناسان کانون زلزله مذکور را  حدود 19 کیلومتری از سطح زمین اعلام کردند و علاوه بر حدود 35000 نفر که بر اثر این رویداد جان خود را از دست دادند، بیش از 200 هزار واحد مسکونی تخریب شدند و خسارات عمده‌ای به تأسیسات و اماکن عمومی در استانهای گیلان و زنجان که متأثر از این زمین‌لرزه بودند، وارد آمد و حدود 500000 تن بی‌خانمان شدند.

زمان رخداد زلزله بسیاری از مردم استان گیلان در دقایقی پس از ساعت 24 پنجشنبه سرگرم تماشای مسابقات فوتبال جام جهانی 1990 ایتالیا بودند که زمین به یکباره لرزید و این‌چنین بود که به دلیل بیدار بودن، بسیاری از افراد توانستند به‌هنگام وقوع فاجعه از منازل بگریزند و زیر آوار نمانند.

زلزله رودبار تاثیر گذارترین زلزله در زمینه ساخت و ساز اصولی و مقاوم سازی در برابر زلزله و حوادث طبیعی بود و نقطه عطفی در مطالعات زلزله شناسی و مهندسی زلزله در ایران شد، به‌طوری‌که مطالعه زمین‌لرزه بخشی از سرفصل‌های دروس زلزله‌شناسی مهندسی و همچنین پهنه‌بندی خطر زلزله را به خود اختصاص داد.

عباس کیارستمی برای بزرگداشت قربانیان، سه‌گانهٔ کوکر (سه‌گانه زلزله) را با ساخت فیلمی در این منطقه تکمیل کرد.

قائن 1376
زمین‌لرزهٔ قائن یا اَردِکول زمین‌لرزه‌ای مهیب بود که در 20 اردیبهشت 1376 ساعت 12 ظهر استان خراسان را لرزاند. بزرگی این زمین‌لرزه که شدیدترین زمین‌لرزهٔ منطقه از سال 1376تا آن زمان بود، 3. 7 اندازه‌گیری شد و مرکز آن در روستای اردکول در 270 کیلومتری جنوب مشهد قرار داشت.

زمین‌لرزهٔ قائن سومین زمین‌لرزه‌ای بود که در سال 1376 درکشور رخ می‌داد و خساراتی عظیم بر جای می‌گذاشت. بر اثر این زمین‌لرزه منطقهٔ بیرجند–قائن ویران گشت؛ 567 نفر کشته، بیش از 300 نفر مجروح و 50000 نفر آواره شدند؛ همچنین 15000 واحد مسکونی تخریب شد یا آسیب دید. میزان تلفات این زمین‌لرزه در افغانستان 5 نفر اعلام شد.

البته یکی از دلایل آمار پایین تلفات نسبت به قدرت زلزله عدم حضور روستاییان در فضای بسته و کار بر روی مزارع زعفران بود.

میزان تخریب‌ها در اطراف و مرکز زمین‌لرزه تقریباً 100 درصد اعلام شد که عمدتاً ناشی از شیوهٔ ناصحیح ساخت‌وساز در مناطق روستایی بود.

سازمان زمین‌شناسی آمریکا زمین‌لرزهٔ قائن را مرگ‌بارترین زمین‌لرزهٔ سال 1997 توصیف کرد. 215 پس‌لرزه بر شدت خرابی‌ها افزود و بسیاری از بازماندگان را مجبور به ترک منطقه کرد.

بعد‌ها مشخص شد که زمین‌لرزه بر اثر گسیختگی در امتداد گسلی که در زیر خط مرزی ایران–افغانستان واقع بود، ایجاد شده‌است.

بوئین زهرا 1381

زمین‌لرزهٔ سال 1381 بوئین‌زهرا در تاریخ 1 تیر 1381 در شمال‌شرق کشور که روی گسل بزرگی قرار گرفته بود، رخ داد. مرکز این زمین لرزه در نزدیکی شهرستان بوئین‌زهرا و چنگوره در جنوب استان قزوین بود. بزرگی ریشتر این زمین‌لرزه  5. 6اندازه‌گیری شده است.

در زمین‌لرزه بوئین‌زهرا دست‌کم 261 نفر کشته و 1500 تن دیگر نیز زخمی شدند. این زلزله 20 پس‌لرزه نیز در پی داشت.

بر اثر این رخداد حدود 5000 ساختمان آسیب جدی دیدند. در استان قزوین، 120 ساختمان کاملاً ویران شده و 50 روستا متحمل خسارات سنگین گردیدند.

در همدان بخش‌هایی از گنبد "برج‌های دوقلوی خراقان" به همراه دیوارهٔ بنا که تاریخ ساخت آن به هزار سال پیش (دوره "سلجوقیان") بازمی‌گشت، درهم‌کوبیده شده و تخریب گردیدند.

بم 1382
زمین‌لرزه بم، زمین‌لرزه‌ای بود به شدت 6. 6 ریشتر که در ساعت 5 بامداد 5 دی 1382 شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند.

طبق آمار رسمی این زمین‌لرزه حدود 26 هزار قربانی، 30 هزار مجروح و بیش از صدهزار نفر بی‌خانمان به جای گذاشت.

"ارگ بم" که با 2500 سال قدمت بزرگترین سازه گلی جهان بود، به کلی ویران شد. همچنین در این حادثه تلخ، "ایرج بسطامی" خواننده مطرح موسیقی سنتی کشورمان درگذشت.

زرند 1383
زمین‌لرزه زرند در تاریخ ‎ 4 اسفند 1383، در حدود ساعت 5 صبح در شهرستان زرند استان کرمان رخ داد. ژرفای این زلزله 7 کیلومتر بود، و بزرگی آن 4. 6 در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است.

برآورد‌ها نشان می‌دهد که نزدیک به 8000 ساختمان در زمین‌لرزه آسیب دیده یا خراب شده‌است. شمار کشتگان زلزله حدود 912 نفر بوده‌است. تعداد زخمیان 1411 نفر برآورده شده‌است.

قشم 1384
زمین‌لرزه قشم در یکشنبه ‎ 6 آذر 1384، ساعت  5  صبح رخ داد.و بزرگی آن 9. 5 در مقیاس ریشتر  اعلام شده‌است. شمار کشتگان زلزله حدود 13 نفر بوده‌است. تعداد زخمیان 100 نفر برآورده شده‌است.

بروجرد 1385
زمین‌لرزه بروجرد در تاریخ ‎ 11 فروردین 1385، ساعت  4 صبح شهرستانهای بروجرد و دورود در شرق استان لرستان را تکان داد که مخرب‌ترین زمین لرزه این سال در کشور بود. این زمین لرزه با دو پیش‌لرزه و بیش از یکصد و پنجاه پس‌لرزه همراه بود.

ژرفای این زلزله 7 کیلومتر بود، و بزرگی آن 1. 6 در مقیاس ریشتر اعلام شده‌است. نکتهٔ مثبت در کاهش تعداد کشته‌ها، پیش‌لرزه ضعیف‌تر شب قبل بود که باعث شد مردم در بیرون از خانه‌ها بخوابند.

این زمین لرزه باعث کشته شدن 63 نفر و زخمی شدن بیش از  450 نفر از مردم ناحیه بروجرد و دورود شد. 

 

فرسودگی بافت مسکونی در شهر بروجرد و روستاهای شهرستان‌های بروجرد و دورود موجب تخریب تعداد زیادی از واحدهای مسکونی شد. این زمین لرزه بیش از 555 میلیارد تومان خسارت برجای گذاشت. موجب تخریب سی و نه اثر تاریخی بروجرد شد که بیشتر آن‌ها در محدوده بافت تاریخی قرار داشتند.

بندرعباس 1387
زمین‌لرزه بندر عباس در تاریخ ‎ 20 شهریور 1387، در هرمزگان رخ داد. ژرفای این زلزله 12 کیلومتر بود. بزرگی آن 1. 6 در مقیاس ریشتر بدست آمده‌است. شمار کشتگان نزدیک به 7 نفر گزارش شده‌است.

فهرج 1389
زمین‌لرزه فهرج یا زمین‌لرزه حسین‌آباد در تاریخ ‎ 29 آذر 1389، ساعت 12 رخ داد. ژرفای این زلزله 12 کیلومتر بود. بزرگی آن  5. 6 در مقیاس ریشتر بدست آمده‌است. تلفات این زلزله 11 کشته و 100 مجروح بود. بیست روستا در ناحیه فهرج در این زلزله ویران شدند. 8 پس‌لرزه بزرگ نیز پس از این زمین‌لرزه در این منطقه اتفاق افتاد.

دامغان 1389
در تاریخ 5 شهریور 1389 در ساعت 23: 53 دقیقه زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 5 ٫ 9 ریشتر شهرستان دامغان را لرزاند. این زمین‌لرزه علاوه بر استان سمنان در بخش‌هایی از استان‌های تهران و مازندران نیز احساس شد.

مرکز لرزه‌نگاری کشوری مرکز این زمین‌لرزه را 98 کیلومتری شرق سمنان در محلی موسوم به بارانداز میانه از توابع استان سمنان اعلام کرد که در ساعت 23  به وقوع پیوسته‌است. در پی این زمین‌لرزه، در حدود 75 پس لرزه در این منطقه ثبت شد.

این زمین‌لرزه به چند روستا آسیب رسانده و 4 کشته و 19 زخمی بر جای گذاشت. در حدود یک هزار واحد مسکونی در این روستا‌ها بین 30 تا 100 درصد تخریب شده‌اند.

آذربایجان 1391
زمین‌لرزه‌های آذربایجان شرقی (1391) دو زمین‌لرزهٔ کمابیش شدید بودند که در روز شنبه 21 مرداد 1391 مناطقی از استان آذربایجان شرقی را لرزاندند؛ زمین‌لرزه‌ای با بزرگی 4. 6 ریشتر در ساعت 17 در 17 کیلومتری اهر و زمین‌لرزه‌ای با بزرگای گشتاوری 3. 6  حدودا در همان ساعت  در 10 کیلومتری ورزقان.

کانون هر دو زمین‌لرزه در عمق حدود ده کیلومتری زمین بود. زمین‌لرزه، در استان‌های آذربایجان غربی، گیلان، زنجان و اردبیل نیز احساس شد. همچنین این زمین‌لرزه در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، نیز احساس شد.

بر اثر این زمین‌لرزه در شهرستان‌های اهر، ورزقان و هریس، 306 نفر کشته و بیش از 5000 نفر مجروح شدند. در مجموع 155 هزار نفر دچار حادثه شدند.

در محدوده این زمین‌لرزه‌ها 18 هزار واحد مسکونی دچار آسیب شده در مجموع 410 روستا دچار تخریب شده و 65 روستا به طور کامل از بین رفته‌اند. 12 روستای شهرستان ورزقان به طور کامل تخریب شده که هر یک از این روستا‌ها حدود 900 تا هزار نفر جمعیت داشتند که کمتر از 40 درصد آن‌ها جان خود را از دست داده‌اند.

 

 همهٔ زیرساخت‌های مخابراتی ناحیهٔ ورزقان به هم ریخته و تمامی خطوط قطع شدند. 60 روستای منطقه میان 50 تا 70 درصد و شش روستای شهرستان اهر به‌کلّی تخریب شده‌اند. خسارت‌های واردشده به شبکهٔ برق 25 روستای زلزله‌زده این استان 12 میلیارد تومان برآورد شد.

در مقایسه با زلزله بم به دلیل شرایط منطقه‌ای و فصل کاری روستاییان تلفات جانی کمتری داشت، ولی شدّت تخریب و آسیب‌های وارده به تأسیسات فراتر از زمین‌لرزه بم است. از 21 مرداد تا 27 اسفند ماه آن سال، در مجموع 322 پس‌لرزه به ثبت رسیده‌است.

زهان 1391
زمین‌لرزه زهان، زمین‌لرزه‌ای بود با شدت 5. 6 ریشتر که در ساعت 20 شامگاه چهارشنبه 15 آذر منطقه زهان در استان خراسان جنوبی را لرزاند. آمارها، از کشته‌شدن 6 نفر و زخمی‌شدن 14 نفر در این زمین‌لرزه خبر دادند. در اثر این زمین‌لرزه، 15 روستا بین 20 تا 80 درصد تخریب شدند.

دشتی 1392
زمین‌لرزه دشتی، زلزله‌ای به بزرگی 1. 6 در مقیاس ریشتر بود که ساعت 16 روز 20 فروردین 1392، در عمق 12 کیلومتری زیر زمین در شهرستان دشتی استان بوشهر رخ داد، کانون این زمین‌لرزه در 90 کیلومتری بندر بوشهر در استان بوشهر بوده است.

این زمین‌لرزه در کشورهای قطر و بحرین نیز احساس شد، همچنین در ابوظبی نیز چند ساختمان تجاری تخلیه شدند.

این زلزله 37 نفر کشته و حدود 850 مجروح بجای گذاشت. همچنین حدود 3100 واحد مسکونی تخریب شد.

لحظاتی بعد از اولین زلزله زلزله‌ای به بزرگی 4. 8 ریشتر و در ساعت 16 زلزله‌ای به بزرگی 3. 5 ریشتر مجدداً این منطقه را لرزاند. این منطقه تا یکماه پس از اولین زلزله 1132 بار لرزیده و 60 زمین‌لرزه آن بالای 2. 5 ریشتر بوده است.

رهبر انقلاب و بسیاری از مقامات این واقعه را تسلیت گفتند. همچنین در واکنش‌های جهانی بان کی‌مون، دبیر کل وقت سازمان ملل ضمن ابراز تاسف و همدردی با ملت ایران به ویژه خانواده‌های قربانیان، جهت هرگونه حمایت بین‌المللی که ممکن است لازم باشد، اعلام آمادگی کرد. پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان هم از این واقعه ابراز تأسف کرده و با بازماندگان این حادثه ابراز همدردی کرد.

سراوان 1392
زمین‌لرزه سراوان، زمین‌لرزه‌ای 5. 7 در مقیاس ریشتر بود که ساعت 15 روز 27 فروردین 1392، در عمق 95 کیلومتری در نزدیکی شهر گُشت از توابع شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان رخ داد.
 
همچنین این زلزله استان فارس، استان هرمزگان و بخش‌هایی از استان خراسان جنوبی را نیز لرزاند.

معاون پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله این زلزله را بزرگترین زلزله ایران در 50 سال گذشته عنوان کرد.

این زمین‌لرزه در شهرهای ابوظبی، دوبی، دوحه، دهلی نو، کراچی و کویته و بلوچستان پاکستان نیز احساس شد.

این زمین لرزه با زمین لرزه طبس از نظر مقدار ریشتر برابر بود که زمین لرزه طبس در حدود 15000 کشته به جای گذاشت. اگر چه شدت این زلزله قوی‌تر از زمین لرزه‌های قبلی در ایران بود، ولی با توجه به عمق و تراکم جمعیت در آن منطقه تعداد تلفات کم‌تر از دیگر زلزله‌ها بود. تنها قربانی این زلزله در ایران یک خانم بود که در دامنه کوه برای جمع‌آوری گیاه دارویی رفته بود و به علت افتادن تکه‌های سنگ کوه جان خود را از دست داد.

 

این زلزله در پاکستان 34 نفر کشته و حدود 105 مجروح بر جای گذاشت.

گوهران 1392
زمین لرزه گوهران به بزرگی 2. 6 در مقیاس ریشتر بود که ساعت 6 روز 21 اردیبهشت 1392، در عمق 15 کیلومتری زیر در نزدیکی شهر گوهران از توابع شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان رخ داد.

مورموری 1393
زمین لرزه مورموری به بزرگی 2. 6 در مقیاس ریشتر  بود که ساعت 7 روز 27 مرداد 1393، در عمق 10 کیلومتری زیر در شهر مورموری از توابع شهرستان آبدانان در استان ایلام رخ داد و موج این زمین لرزه در استان‌های خوزستان، کرمانشاه و لرستان نیز احساس شد. در طی این زمین لرزه منطقه مورموری و نواحی اطراف آن بیش از 596 پیش لرزه و پس لرزه را تجربه کردند که بزرگترین پس لرزه رخ داده با قدرت 8. 5 ریشتر بود.

خراسان رضوی 1396
زمین‌لرزه 1396 خراسان رضوی زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 1. 6 ریشتر بود که ساعت 10 روز 16 فروردین 1396، در عمق 10 کیلومتری زیر زمین در شهرستان فریمان استان خراسان رضوی رخ داد.

چهار روستا در خراسان رضوی تخریب شد و خبرگزاری‌ها از کشته شدن دو نفر و زخمی شدن چهارده نفر دیگر خبر دادند.

 

 زلزله 7.2  ریشتری در ساعت 21 و 48 دقیقه  یکشنبه 21 آبان ماه در 30 کیلومتری شمال غرب سرپل ذهاب و 32 کیلومتری جنوب غرب حلبچه رخ داده است. این زلزله را حدود 150 میلیون نفر در ایران و عراق و در هر دو پایتخت احساس کردند.

 

تاکنون 328 جسد توسط پزشکی قانونی استان کرمانشاه معاینه و برای آنان جواز دفن صادر شده است.( آمار تغییر می کند)