تبیین امامت در پرتو قرآن و عترت

روزنامه شرق در تاریخ و اسفند۸ اقدام به درج سخنرانی آقای دکتر محسن کدیور با عنوان «بازخوانی امامت در پرتو نهضت حسینی» کرده بود که حاوی نکات و مطالب قابل تأملی پیرامون مسئله خطیر امامت است، ضمن آنکه آقای کدیور در همین سخنرانی وعده پرداخت بیشتر به این مباحث را در آینده داده است.

تبیین امامت در پرتو قرآن و عترت

 

پدید آورنده : مهدی نصیری ، 

 

روزنامه شرق در تاریخ و اسفند8 اقدام به درج سخنرانی آقای دکتر محسن کدیور با عنوان «بازخوانی امامت در پرتو نهضت حسینی» کرده بود که حاوی نکات و مطالب قابل تأملی پیرامون مسئله خطیر امامت است، ضمن آنکه آقای کدیور در همین سخنرانی وعده پرداخت بیشتر به این مباحث را در آینده داده است.

سخنران محترم در اظهارات خود بخشی از مهم ترین و اساسی ترین اعتقادات تشیع را در موضوع امامت به نقد و چالش کشیده و خواستار ارائه تفسیری نو و جدید از مسئله امامت شده است.

نگارندة این سطور بی آنکه به برخی مسائل سیاسی و حاشیه ای مطرح شده در این سخنرانی بپردازد، ابتدا چکیده ای از اهمّ مطالب عنوان شده توسط آقای کدیور را پیرامون موضوع امامت گزارش کرده و سپس توضیحاتی را ارائه می کند.

. تلقی از امامت در جامعه ما دچار استحاله و تحول جدی شده است. در مفهوم امامت از قرن اول تا امروز به تدریج ابعادی تغلیظ، تأکید و برجسته شده است و ابعادی تخفیف یافته، تضعیف و کوچک شده است. آنچه غلیظ شده است نوعی تقدیس در حوزه امامت است حال آنکه در قرون اولیه اثر کمتری از آن یافت می شود. تأکید امام علی(ره) و متون معتبر باقی مانده از امامان همواره بر بشری بودن آنها است. آنچه که آنها به آن تأکید می کردند، نوعی افضلیت علمی، بصیرت، تهذیب، پاکی نفس و عقل درایتی در مقابل عقل روایتی است اما یاد نداریم که سیدالشهدا، امام علی(ع) و دیگر ائمه(ع) برای معرفی خود بر جنبه های فرابشری استناد کنند. کافی است به نهج البلاغه، خطبه های امام حسین(ع)، ادعیة صحیفه سجادیه و سایر متون معتبر دینی مراجعه کنید.

2. من جایی ندیده ام امام حسین در پاسخ به این سئوال مهم که «امام کیست؟» گفته باشد:

الإمام هوالمنصوب من الله، الإمام هوالمنصوص من قبل رسول الله، الإمام هوالمعصوم، الإمام هوالعالم بالغیب.

[امام منصوب از جانب خدا، بیان شده از سوی پیامبر خدا، معصوم و عالم به غیب است.]

مگر نه اینکه این چهار نکته ابعاد مرجعی به نام امامت کلامی در میان ما است. عصمت، علم غیب، نصب الهی و نص از جانب پیامبر چهار نکته ای که متکلمین محترم ما از حدود قرن سوم و چهارم به بعد گفته اند و هرچه پیش رفته، گسترده تر و فربه تر شده است.

3. این مفاهیم در قرون اولیه از زبان امامان کمتر گفته شده است و شیعیان اصیل از قبیل سلمان، ابوذر، مقداد، عمار، کمیل، مالک اشتر، ابوبصیر، زراره و محمد بن مسلم و... آنان را این گونه که متکلمان رسمی معرفی می کنند، نشناخته بودند. آیا مسلمانان صدر اسلام و شیعیان اولیه با ائمه خود با این مفاهیم مواجه می شدند یا با مفاهیم قرآنی و متعارف؟

. امروز می باید از تبدیل «معارف اصیل دینی» به نظام خاص کلامی ـ فقهی بحث کرد و این که چگونه این نظام کلامی ـ فقهی به جای آن مباحث اصیل دینی نشسته اند. در قرون اولیه و متون معتبر، نکات متفاوتی به عنوان شاخص امامت بیان شده است که نوعاً ناظر به هدایت به راه خدا، اقامة دین و حقوق مردم است.

5. اسوه بودن ائمه زمانی است که سنخیت و تشابهی بین امام و مأموم ممکن باشد. این مشابهت در امکان رسیدن به مرتبه امام برای مأمومین است و وقتی این صفات در آنها به حدی باشد که متکلمین فرموده اند، دیگر اسوه بودن از آن وجودهای محترم برمی خیزد.

6. نمی خواهم بگویم این مفاهیم نادرست است، می خواهم بگویم شاخص امامت روز اول چیز دیگری بود و به تدریج به نصب، نص، عصمت و علم غیب تحول یافت.

. امام علی(ع) در عبارت «ما أخذ الله علی العلماء أن لایقارّوا علی کظّه ظالم ولا سغب مظلوم...» خود را «علما» خطاب می کند. امام علی(ع) در نهج البلاغه به جای اینکه خود را به علم غیب معرفی کند (یعنی آنچه متکلمان گفته اند) از پیمان خدا با عالمان سخن می گوید.

8. وقتی که مردم وجودهای مهذب عالم ائمه(ع) را مشاهده کردند به سیاق مبالغه شرقی به این نتیجه رسیدند که اینها باید تافته جدا بافته باشند و شروع کردند در مناقب و فضائل آنها سخن گفتن و سخن را به جایی رساندند که داد خود ائمه(ع) برخاست که آنچه می گویید خارج از حدّ ماست، ما این که شما می گویید نیستیم. این افراد مشهور به غالی شدند. امام علی(ع) گروهی از این غالیان را مجازات کرد.

. گروهی دیگر که شعبه ای از غالیان اند، مفوضه هستند که می گویند خداوند کار خلقت جهان، کار دین و کار تدبیر و روزی رسانی خلایق را به پیامبر(ص) و پس از پیامبر به علی و ائمه بعدی(ع) تفویض کرده است. روایات فراوانی از اینها صادر شده و اکنون در میان جوامع روایی ما وجود دارد.

0. مراتبی از مفّوضه که قائل به تفویض خلقت عالم به ائمه بودند، به صراحت توسط برخی از علما شرک دانسته شد. اینها کم کم از شیعیان جدا شدند و در بین شیعه دیگر کسی با این تفکر نبود. اما مراتب بعدی تفویض مثل تفویض در امر دین باقی ماند. یعنی اینکه خدا امر دینش را به پیامبر(ص) و امام(ع) سپرده است، آنها غیرخدا نمی خواهند ولی می توانند هرچه را که صلاح بدانند حلال یا حرام کنند، یا تابیدن آفتاب و باریدن باران، به اذن ائمه و از برکت وجود ایشان است.

. در جلد5 بحارالانوار، بیش از 00 صفحه حدیث در نفی غلو و تفویض یافت می شود. مسئله تا بدان جا بالا می گیرد که در قرن چهارم شیخ صدوق می گوید: مفوضه و غلات کافر و مشرک هستند و از همه اهل ضلالت گمراه ترند.

2. علمای آن زمان قم نسبت به غلو و تفویض بسیار سخت گیر بودند و کسانی را که در حق ائمه زیاده روی می کردند از شهر اخراج می کردند.

3. تفکر تفویضی با یک شکل اعتدالی تر از حالت اولیه اش به اندیشه غالب و مسلط شیعی تبدیل شد. مرادم از تفویض اعتدالی این است که ائمه را خدا نمی دانند و به آنها امر خلقت جهان را تفویض نمی کنند اما در سه محور، اندیشه تفویض را حفظ می کنند: یکی تدبیر عالم، دوم اعطای رزق عباد، سوم در شریعت و دین. اصلاً بحث تفویض امر دین و دنیا به ائمه از بدیهیات اولیة مذهب تشیع است و با بیان این مطلب دیگر نام خود را تفویضی نمی گذارند، نامش می شود شیعه اصیل. این معالم مذهب است که استحاله و تغلیظ شد.

. در ادعیة شیعه وقتی مقایسه کنیم می بینیم دو سنخ دعا و زیارت وجود دارد، سنخ اول متعلق به تفکر اول (تشیع اولیه) و سنخ دوم متعلق به تفکر دوم (تشیع مفوضه اعتدالی) است. سنخ اول دعای کمیل، دعای ابوحمزه، دعاهای صحیفة سجادیه، مناجات شعبانیه و دعای عرفه است. در این دعاها یک کلمه اتکا و توسل به غیرخدا نیست، هرچه هست مستقیم به محضر خدا رفتن است.

5. ما تشیعی داریم که شاخصه اش خطبة سیدالشهدا در روز عاشورا، خطبه های نهج البلاغه و دعاهایی چون عرفه امام حسین است و تشیع دیگری داریم که شاخصه اش توسل و شفاعت ائمه به جای توکل به ذات ربوبی است.]

آنچه گذشت فرازهای مهم مطرح شده توسط آقای کدیور بود. اکنون به ارائه توضیحاتی پیرامون مدعیات فوق می پردازیم تا دریابیم از چه میزان صحت، استحکام و استناد برخوردارند:

. اگرچه سخنران محترم ابراز داشته است که قصد انکار وجود ویژگی هایی چون: نصب از جانب خداوند، نص از جانب رسول خدا(ص)، عصمت و علم به غیب را در امامان(ع) ندارد، اما فضای کلی بحث این است که این ویژگی ها نه به استناد سخنان خود ائمه(ع) بلکه محصول دخل و تصرف متکلمان و فقها است و امامت کلامی اقتضای مطرح کردن چنین ویژگی هایی را داشته است و الا امام حسین(ع) هرگز در توصیف امامت این چهار ویژگی را ذکر نکرده است.

از سخنان ایشان همچنین برمی آید که وجود گرایش هایی چون غلو و تفویض در میان شیعیان و اغلب عالمان شیعی در ارائه چنین تصویری از امامت مدخلیت داشته است و ما همچنان با گرایش های غلوآمیز و تفویضی مواجه هستیم. سخنران محترم خوشبختانه به برخی عالمان، از جمله شیخ صدوق و مجلسی و نیز برخی متون از جمله نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، دعای عرفه و دعای ابوحمزه در جهت تأیید حرف های خود استناد کرده است و اعتراف کرده است که این عالمان و متون در مقابل مسئله غلو و تفویض موضعی مناسب دارند و امامت مطرح شده توسط آنها، از امامت کلامی ـ فقهی متفاوت است. البته ایشان بارها سخن از متون معتبر گفته اند که ای کاش نام آنها را نیز ذکر می کردند تا با مراجعه به آنها به وضوح بیشتری پیرامون مسئله دست می یافتیم.

اما ما عمدتاً با مراجعه به کتب روایی شیخ صدوق که به اعتراف همه کسانی که با بنیان احادیث و روایات مشکلی ندارند، در زمرة کتب و متون در مجموع معتبر است و سخنران محترم هم به موضع مناسب صدوق در مسئله امامت و حساسیت در مقابل غلو و تفویض اشاره کرده است، نشان خواهیم داد که منشاء طرح چهار ویژگی فوق الذکر برای ائمه(ع)، کسی جز رسول گرامی اسلام(ص) و خود ائمه(ع) نبوده و هرگز یافته و یا بافته متکلمان و فقها نیست، ضمن آنکه آیاتی از قرآن نیز اشاره به ویژگی های مورد بحث دارند.

الف) عصمت: شیخ صدوق(ره) در کتاب معانی الاخبار، در بابی با عنوان «معنی عصمة الإمام» به ذکر سه حدیث می پردازد که مضمون آنها علاوه بر اثبات عصمت برای ائمه(ع)، حاوی معنای عصمت نیز هست:

. حدیث اول از امام موسی بن جعفر(ع) به نقل از امامان صادق(ع)، باقر(ع) و سجاد(ع) است که فرمود:

همه ما امامان، معصوم هستیم و عصمت را نیز از ظاهر خلقت و قیافه نمی توان شناخت و از همین رو جز از راه نص (الهی یا نبوی و یا امام سابق) قابل شناخت نیست.

از امام کاظم(ع) سئوال شد، معنای عصمت چیست؟ فرمود:

معصوم یعنی چنگ زننده به ریسمان الهی که قرآن است و این دو (قرآن و امام) تا روز قیامت از هم جدایی ندارند. امام، هادی به قرآن و قرآن، هادی به امام است و معنای سخن خداوند که

إنّ هذا القرآن یهدی للّتی هی أقوم. نیز همین است.

2. در روایت بعدی، صحابی معروف امام صادق(ع) هشام بن حکم در پاسخ به فردی که از وی می پرسد، این سخن شما که می گویید «جز معصوم کسی نمی تواند امام باشد» یعنی چه؟ می گوید:

از امام صادق(ع) همین سئوال را پرسیدم، ایشان فرمود: معصوم یعنی آنکه به مدد الهی از همه محارم الهی اجتناب ورزد و آیه «و من یعتصم بالله فقد هدی إلی صراط مستقیم» اشاره به همین معنا دارد.

شیخ صدوق پس از ذکر این سه حدیث می گوید: «دلیل بر عصمت امام این است که چون هر سخنی که از گوینده ای نقل می شود، قابل تأویل به معانی گوناگون است و قرآن و سنت نیز محتمل وجوه گوناگون است، واجب است که با قرآن و سنت نبوی(ص)، راوی و مفسر صادق و معصوم از دروغ و خطا باشد که مقصود واقعی خدا ـ جلّ و علا ـ و رسول(ص) را از کتاب و سنت توضیح دهد که اگر چنین نباشد و خداوند چنین فردی را تعیین نکرده باشد، گویا جواز اختلاف و تفرقه در دین را صادر کرده است که می دانیم این امری محال از جانب خداوند است. بنابراین واجب است که با قرآن و سنت در هر عصری کسی باشد که مقاصد خداوند و رسول را از قرآن و سنت توضیح دهد و باب تأویل های گوناگون را سد کند و از سوی دیگر واجب است که این فرد معصوم از دروغ و اشتباه باشد تا در آنچه خبر می دهد، احتمال دروغ و خطا راه نداشته باشد.»2

شیخ صدوق در ادامه می افزاید: «وقتی پذیرفتیم که صفت عصمت برای امام واجب است، به ناچار باید بپذیریم که خداوند باید از لسان نبی بر او تنصیص کند، چرا که عصمت ویژگی ای نیست که در ظاهر افراد بتوان شناخت.»3 صدوق(ره) همچنین در کتاب علل الشرایع به نقل روایت زیر از علی(ع) می پردازد که:

اطاعت (به طور مطلق) فقط از خدای تعالی و رسول او و والیان امر واجب است و اطاعت صاحبان امر به آن جهت واجب شده که آنان معصوم و پاکیزه اند و به گناه امر نمی کنند.

علامه مجلسی(ره) در کتاب بحارالانوار5 در ذیل بابی با عنوان: باب عصمةالائمه و لزوم عصمةالإمام(ع)،3 حدیث درباره معصوم بودن امامان(ع) ذکر می کند و در پایان این باب به نقل سخن صدوق(ره) در باب عصمت امامان می پردازد که می گوید: «به عقیده ما، انبیا و رسولان و ائمه(ع) همگی معصوم و پاک از هر آلودگی هستند، نه مرتکب گناه کبیره می شوند و نه صغیره و هرگز از امر خدا سرپیچی نمی کنند و به آنچه مأمورند، عمل می کنند و هر کس از امامان نفی عصمت کند، جاهل در حق آنان است.»6

ب) نصب الهی

و اما دلایل این که ائمه(ع) از جانب خداوند منصوب به مقام امامت شده اند:

ـ بیان آیات:

. یا أیّها الذین امنوا أطیعوا الله و أطیعوا الرسول و أولی الأمر منکم.

به اعتقاد همه شیعیان، اولی الامر کسانی جز ائمه معصومین(ع) نیستند که بر اساس این آیه به امر و نصب الهی به این مقام نائل شده و واجب الاطاعه هستند.

2. یا أیّهاالرسول بلّغ ما اُنزل الیک من ربّک و إن لم تفعل فما بلّغت رسالتک والله یعصمک من النّاس.8

ای پیامبر، آنچه از طرف پروردگار بر تو نازل شده است، کاملاً برسان و اگر نکنی رسالت او را انجام نداده ای و خداوند تو را از مردم حفظ می کند.

به اتفاق و اجماع همه شیعیان، مفاد این دستور [و نصب] الهی چیزی جز معرفی امام علی(ع) به مقام جانشینی حضرت رسول(ص) و امامت مردم نبوده است.

3. ألیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الإسلام دینا.

امروز دین شما را کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دین برای شما پسندیدم.

باز هم به اجماع همه شیعیان، این اکمال دین و اتمام نعمت از جانب خداوند ناشی از چیزی جز نصب علی(ع) به عنوان امام و جانشین رسول الله(ص) نبوده است.

. إنّما ولیّکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و هم راکعون.0

سرپرست شما تنها خدا و پیامبر او و مؤمنانی هستند که نماز را برپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند.

به اتفاق همه مفسران، مقصود از «والذین آمنوا» که در اینجا از جانب خداوند به عنوان سرپرست و ولی مؤمنان در کنار خداوند و رسولش منصوب شده است، کسی جز امام علی(ع) نیست که در حال رکوع انگشتری اش را به فقیری بخشید.

به روایت شیخ صدوق از امام باقر(ع)، این آیه در پاسخ به گروهی یهودی تازه مسلمان نازل شد که از رسول خدا(ص) پرسیدند: موسی، یوشع بن نون را وصی و جانشین خود قرار داد، جانشین تو و ولی و امام ما پس از تو کیست؟

ـ بیان روایات:

. شیخ صدوق در کتاب معانی الاخبار به نقل روایتی از امام باقر(ع) و ایشان به نقل از پدرش و پدرش به نقل از جدش(ع) می پردازد که وقتی آیة

و کلّ شیء أحصیناه فی إمام مبین.

بر رسول خدا(ص) نازل شد، ابوبکر و عمر برخاسته و پرسیدند: یا رسول الله(ص) آیا مقصود از امام مبین تورات است، حضرت(ص) فرمود: نه، گفتند: انجیل است؟ فرمود: نه، گفتند: قرآن است، فرمود: نه، در این هنگام امام علی(ع) وارد شد و حضرت رسول(ص) به علی اشاره کرد و گفت:

اوست امامی که خداوند هر علمی را در او احصاء کرده است.

2. شیخ صدوق در معانی الاخبار به نقل روایتی از امام رضا(ع) می پردازد، به این شرح: «خداوند پیامبرش را قبض روح نکرد مگر آنکه دینشان را کامل کرد و قرآن را که تفصیل هرچیزی در آن است بر او نازل کرد و در حجةالوداع این آیه را نازل کرد که «الیوم أکملت لکم دینکم و...»، پس امر تعیین امامت [علی(ره) از جانب خداوند] مایه اتمام دین بوده است...، مسئله امامت مهم تر و عظیم تر و بلند مرتبه تر و دست نایافتنی تر از آن است که مردم با عقل ها و نظراتشان بدان دست یابند و یا آنکه امامی را برای خویش انتخاب کنند. امامت مقامی است که ابراهیم خلیل پس از مقام نبوت بدان دست یافت و امامت در ذریه ابراهیم(ع) باقی ماند و در قرنی پس از قرنی به ارث رسید تا آنکه رسول خدا(ص) آن را به ارث برد و حضرتش به امر خداوند این مقام را پس از خود به علی(ع) اعطا کرد و پس از آن مقام امامت در ذریه علی(ع) باقی ماند.»2

3. ابی جارود از امام باقر(ع) می پرسد امام چگونه شناخته می شود؟ امام(ع) فرمود: با ویژگی هایی که اول آنها نص و نصب از جانب خداوند متعال است که او را به عنوان راهنما و حجت بر مردم نصب می کند، از همین رو رسول خدا(ص) [به دستور خداوند] علی(ع) را نصب کرد و او را به مردم معرفی کرد و همچنین ائمه(ع) هر یک امام پس از خود را [به دستور خداوند] نصب می کنند.3

. علی(ع) طی سخنانی در جمع انصار و مهاجران که در مسجد پیامبر در زمان عثمان جمع شده بودند، فرمود:

شما را به خدا سوگند می دهم آیا می دانید وقتی آیه «ای آنان که ایمان آوردید، خدا را اطاعت کنید و رسول و اولوالامر از خودتان را اطاعت کنید.»14 و آیه «همانا ولیّ شما فقط خدا و رسولش است و آنان که ایمان آورده و نماز اقامه می کنند و در حال رکوع زکات می دهند»15 و آیه «و غیر خدا و رسولش و مؤمنان، کافران را دوست اختیار نکنند.»16، نازل شدند، مردم به رسول خدا(ص) عرض کردند: آیا این آیات به عده ای خاص از مؤمنان اختصاص دارد یا برای همه آنها است؟ خداوند متعال به پیامبرش دستور داد تاوالیان امرشان را به آنان بشناساند و چنان که نماز و زکات و روزه و حج را برای آنها تفسیر می کند، ولایت را نیز برایشان تفسیر کند، پس مرا در غدیرخم، علم و نشانه برای مردم قرار داد؛ سپس خطبه خواند و فرمود: ای مردم آیا می دانید خدای ـ عزوجل ـ مولای من است و من مولای مؤمنان و از خود آنها به آنها سزاوارترم؟ همه گفتند: آری یا رسول الله، سپس فرمود: ای علی برخیز، من برخاستم، پس فرمود: هر که من مولای اویم، این علی مولای اوست... بعد ابوبکر و عمر بلند شدند و گفتند ای رسول خدا آیا این آیات فقط به علی اختصاص دارد، حضرت فرمود: آری به او و اوصیای من تا روز قیامت. گفتند: ای رسول خدا، آنان را به ما معرفی کن، فرمود: علی برادرم و وزیرم و وارثم و وصیم و خلیفه من در امتم، سپس فرزندم حسن و بعد فرزندم حسین و بعد نفر از اولاد حسین یکی پس از دیگری. قرآن با آنها است و آنها با قرآنند، از قرآن جدا نمی شوند و قرآن از آنها جدا نمی شود تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.»17

5. امام صادق(ع) فرمود: «خداوند در روز قیامت با سه نفر سخن نمی گوید و به آنها توجه نمی کند و آنها عذابی دردناک دارند: کسی که درختی را برویاند که خدای متعال آن را نرویانده باشد؛ یعنی کسی که امامی را نصب کند که خدا او را نصب نکرده است و کسی که امام منصوب از سوی خدای متعال را انکار کند و هرکسی که خیال کند برای او در این دو در اسلام سهمی هست، در حالی که خداوند می فرماید: و ربّک یخلق ما یشاء و یختار، ماکان لهم الخیرة18؛ پروردگار تو می آفریند آن را که می خواهد و اختیار می کند و آنان اختیاری ندارند»19

6. ابوبصیر می گوید: نزد امام صادق(ع) بودم که سخن از اوصیاء و امامان پیش آمد و من نام اسماعیل [فرزند امام صادق(ع)] را بردم، امام فرمود: نه، قسم به خدا این امر در دست ما نیست بلکه در عهده خود خداوند است که یکی را پس از دیگری معرفی می کند.20

. عمروبن اشعث می گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که می گوید: آیا می پندارید که هر یک از ما کسی را که می خواهیم وصی خود قرار می دهیم؟ نه به خدا قسم، این [امامت] عهدی از جانب خدا و رسول است که به مردی پس از مرد دیگر می رسد تا آن که این امر به صاحبش منتهی می شود.21

ج) نص

. مجلسی(ره) در جلد3 بحارالانوار در ذیل بابی با عنوان «امامت جز با نص نیست و برهر امامی واجب است که بر امام بعد از خود تنصیص نماید»،5 حدیث ذکر می کند.

2. شیخ صدوق در کتاب کمال الدین و تمام النعمة، در مورد نص بر حضرت حجت بن الحسن(عج) و اینکه دوازدهمین امام است به ترتیب زیر احادیث فراوانی را ذکر می کند:

. نص خداوند بر قائم(عج)، حدیث

2. نص رسول خدا(ص) بر قائم(عج)، 3 حدیث

3. نص امیرالمؤمنین بر قائم(عج)، حدیث

. نص حضرت فاطمه (س) بر قائم(عج)، حدیث

5. نص بر قائم(عج) در لوحی که خداوند او را به رسولش اهدا کرد و حضرت رسول(ص) آن را به فاطمه (س) واگذار نمود و فاطمه (س) به جابر بن عبدالله انصاری و جابر آن را به امام باقر(ع) تحویل داد.

6. نص امام حسن(ع) بر قائم(عج)، حدیث

. نص امام حسین(ع)، حدیث

8. نص امام سجاد(ع)، حدیث

. نص امام باقر(ع)، حدیث

0. نص امام صادق(ع)، حدیث

. نص امام موسی(ع)، 6 حدیث

2. نص امام رضا(ع)، حدیث

3. نص امام جواد(ع)، 3 حدیث

. نص امام هادی(ع)، 0 حدیث

5. نص امام عسکری(ع)، حدیث

گفتنی است که در اکثر احادیث فوق علاوه بر قائم(عج) نام دیگر امامان نیز ذکر شده است.

3. کلینی(ره) در اصول کافی در ذیل بابی با عنوان «آنچه خدا و رسولش بر امامان، یکی پس از دیگری نص کردند»، حدیث ذکر کرده و در باب دیگر احادیث مربوط به نص امام قبلی بر امام یا ائمه بعدی را ذکر می نماید.22 ادامه دارد.


منبع : پایگاه حوزه
قیمت بک لینک و رپورتاژ
نظرات خوانندگان نظر شما در مورد این مطلب؟
اولین فردی باشید که در مورد این مطلب نظر می دهید
ارسال نظر
پیشخوان