نقد و بررسی فیلم نخستین انسان ( First Man )

نخستین سفر انسان بر روی کره ماه نقطه عطفی در تاریخ ایالات متحده بود

نخستین انسان (First Man)

نخستین سفر انسان بر روی کره ماه نقطه عطفی در تاریخ ایالات متحده بود. اتفاقی که بیش از یک سفر اکتشافی برای این کشور بود و رقابت ترسناک آمریکا و شوروی در آن مقطع سبب شده بود تا جان اف کندی ( رئیس جمهور وقت ایالات متحده ) هزینه فراوانی را به ماموریت « آپولو 11» سازمان ناسا اختصاص دهد تا بتوانند نخستین کشوری باشند که توانسته بر روی کره ماه انسان پیاده نماید. این ماموریت در سال 1969 انجام شد و طی آن نیل آرمسترانگ به همراه تیم فضانوردی خود در ساعت 20:18 ماه ژوئیه بر روی کره ما قدم گذاشتند. آرمسترانگ پس از خروج از فضاپیما و قدم نهادن بر روی کره ماه، جمله معروفی را بر زبان آورد که در تاریخ ماندگار شد و آن جمله این بود : « این گامی کوچک برای یک انسان و جهشی بزرگ برای بشریت است. » آرمسترانگ با همراه دیگر فضانوردان در سال 1348 سفری به ایران هم داشتند و درباره سفر خود به ماه به گفتگو پرداختند.

ایالات متحده پس از عملیات موفقیت آمیز « آپولو 11 » توانست رقابت فضایی که در آن مقطع ایجاد شده بود را به نفع خود پایان دهد. اما این موفقیت بی دردسر هم نبود چراکه در سالهای بعد اظهار نظرهای مختلفی درباره صحت و سقم این عملیات بر سر زبانها افتاد که طرفداران زیادی را هم به خود جلب کرد. مخالفین اعتقاد داشتند که برخی حقایق درباره این سفر درست نیست و احتمالاً کل این سفر در درون یک استودیو بازسازی شده است (!) دلایل آنها نیز شامل وزش باد، حرکت پرچم و سایه ها و مسائلی از این دست بود که از تصاویر منتشر شده از ماموریت ناسا استنباط شده بود. علی رغم پاسخ های علمی و دقیقی که ناسا و دانشمندان درباره این اظهار نظرها منتشر کرده اند، اما کماکان عده ای معتقدند که این عملیات هرگز انجام نشده است! فیلم « نخستین مرد » نیز درباره نیل آرمسترانگ ساخته شده و مراحل آماده سازی او تا زمان قدم نهادن بر روی کره ماه را به تصویر می کشد.

firstman200001

داستان فیلم بین سالهای 1961 الی 1969 روایت می شود، یعنی سالهایی که نیل آرمسترانگ ( رایان گاسلینگ ) در ابتدا پروازهای آزمایشی را در کالیفرنیا به منظور تمرین برای حضور بر روی کره ماه انجام می داد. آرمسترانگ که با ضربه روحی ناشی از مرگ فرزند خردسالش بر اثر بیماری سرطان مغز مواجه شده، به برنامه فضایی ناسا در شهر هیوستن دعوت می شود. جایی که او و همسرش جانت ( کلیر فوی ) وارد یکی از مهمترین ماجراجویی های تاریخ ایالات متحده می شوند.

« نخستین انسان » برخلاف اغلب آثار سینما درباره اکتشافات فضایی که تاکیدشان بر روی عملیات و موارد خارج از سیاره زمین است، تمرکز خود را بر روی زمین نگه داشته و به زندگی آرمسترانگ می پردازد. زندگی پر فراز و نشیبی که جزئیات فراوانی درباره آن وجود داشته اما همواره در طول تاریخ از آن سخنی به میان نیامده به این جهت که ماموریت « آپولو 11 » به اندازه ای اهمیت داشته که خودِ آرمسترانگ در این میان فراموش شده و همواره سخن از موفقیت سفر و غرور ملی بوده. غروری که طی سالهای بعد نیز استفاده های تبلیغاتی فراوانی از آن شد و به نوعی حتی باعث شد تا ایالات متحده یکه تاز اکتشافات فضایی در سالهای آینده شود که این روند تاکنون نیز پابرجا مانده است.

firstman20000

شزل که پیش از این دو شاهکار سینمایی به نام « ویپلش » و « لالا لند » را روانه سینما کرده و نشان داده که یکی از باهوش ترین کارگردانان عصر خودش است، تمرکز فیلم را در ابتدا بر روی زندگی زمینی آرمسترانگ قرار داده است. جایی که او مراحل آماده سازی خود برای پیوستن به ماموریت « آپولو 11 » را پشت سر می گذارد و تماشاگران نیز به خوبی با جزئیات روند آماده سازی فضانوردان آشنایی پیدا می کنند. فیلم همچنین شامل لحظاتی از مرگ فضانوردان در حین انجام عملیات های دیگر و مراسم سوگواری شان می شود. سوگواری که بذر نگرانی را در دل تمام کسانی که عملیات « آپولو 11 » حضور دارند نیز می کارد اما سرسختی، اجازه لغزش به آنان را نمی دهد.

شزل در « نخستین انسان » به خوبی توانسته این پیام را به مخاطب انتقال دهد که یک فضانورد مشقت های بسیاری را برای محکم ماندن و نشکستن پشت سر می گذارد چراکه می داند در آن بالا همه چیز هزاران برابر ترسناک تر از تجربیاتش بر روی زمین است. در یکی از سکانس های تاثیرگذار فیلم زمانی که جانت از نیل می خواهد تا پیش از انجام سفر با فرزندش صحبت کند چراکه امکان دارد دیگر هرگز بازگشتی بر روی زمین وجود نداشته باشد، آرمسترانگ اینکار را در شرایطی انجام می دهد که نشانی از عاطفه معمول پدرانه وجود ندارد. او مواردی را مطرح می کند و سپس منتظر سوال می ماند و حتی در این باره می پرسد : « سوال دیگری هم هست؟! ». گویی او در یک کنفرانس مطبوعاتی نشسته و منتظر پاسخ به سوال خبرنگاران است.

first man gosling1

شزل سپس ما را به لحظات اجرای عملیات می برد و داخل سفینه قرار می دهد تا به همراه آرمسترانگ عازم سفری شویم که سرنوشت آن را شاید صدها بار مطالعه کرده ایم و از جزئیات آن مطلع هستیم. با اینحال هنر کارگردانی شزل در اینجا نبوغ خود را نشان می دهد و با تکنیک های ویژه تصویربرداری و تدوین، چنان استرسی را به تن تماشاگر وارد می سازد که او هر لحظه منتظر اتفاق ناگواری برای فضاپیماست. شزل پس از وارد کردن شوک روانی به تماشاگر او را به آرامی در فضای پهناور خارج از کره زمین به حال خود رها می کند تا طعم تنهایی را با تمام وجود بکشد. طعم تنهایی که در محیطی با بیش از میلیاردها برابر وسعت بیشتر نسبت به زمین به سراغ آدمی می آید و وجود او را تسخیر می کند. تسلط شزل به کارگردانی و تکنیک های فیلمسازی به خوبی باعث شده تا سفر آرمسترانگ به کره ماه جذابیت دوچندانی داشته باشد و البته خوشبختانه نشانی از اضافه گویی های غیر سینمایی در آن نباشد.

البته ایراداتی را هم می توان در « نخستین انسان » شاهد بود که احتمالاً بزرگترین آن عدم پرداخت مناسب شخصیت همسر آرمسترانگ می باشد که در اینجا نقش چندانی ایفا نمی کند. هرچند که جانت با بازی کلیر فوی، در فیلم حضور نسبتاً فعالی دارد اما در مجموع شکل و شمایل کلیشه بر آن سایه افکنده. ایراد دیگری هم که شاید بتوان بر فیلم وارد دانست آن است که فیلم فرصت کمی برای تجربه لذت حضور آرمسترانگ در فضا در اختیار مخاطب قرار می دهد. علی رغم اینکه شزل بهترین روش برای مدیریت جلوه های ویژه را انتخاب کرده که باعث می شود احساس کنیم در فضا حضور داریم، اما این تجربه محدودتر از آن است که بتوانیم از آن سیراب شویم.

رایان گاسلینگ در نقش نیل آرمسترانگ خوب و باورپذیر است. در پرداخت شخصیت آرمسترانگ خوشبختانه نشانی از بذله گویی های اغراق شده نیست و ما با شخصیتی مواجه هستیم که قدرتمند و در عین حال ساکت و نگران است. نگرانی که کمتر اجازه رویت شدن آن توسط دیگری را می دهد. کلیر فوی نیز در نقش همسر آرمسترانگ، بازی قابل قبولی از خود ارائه داده است. در مجموع شیمی مناسبی بین این دو برقرار است هرچند که فوی از لحاظ شخصیت پردازی خیلی جدی گرفته نشده و سازندگان کمتر به او توجه داشته اند.

« نخستین انسان » اثر جذاب و تماشایی است که می تواند حق مطلب را درباره صفر تا صد زندگی آرمسترانگ از زمان آغاز آماده سازی عملیات « آپولو 11 » تا زمان به سرانجام رساندن آن ادا نماید. شزل در جدیدترین تجربه کارگردانی خود که اثری در ژانر « بیوگرافی » محسوب می شود، توانسته با مهارت خود روند آماده سازی این عملیات را به تصویر بکشد تا تماشاگر از سختی های رایج برای خلق این افتخار آگاه شود .در عین حال شزل هوشمندانه از به تصویر کشیدن صحنه هایی نظیر برافراشتن پرچم آمریکا و فخر فروشی به دیگر ملل خودداری کرده تا این داستان صرفاً درباره رویای بشر برای رسیدن به کره ماه باشد. دستاوردی که مرز نمی شناسد و به قول آرمسترانگ « گامی کوچک برای یک انسان و جهشی بزرگ برای بشریت است »