سیدنی پوآتیه؛ مروارید سیاه سینما

برترین ها: سِر سیدنی پوآتیه متولد 20 فوریۀ 1927، بازیگر، کارگردان، مؤلف و دیپلمات آمریکایی باهامایی است. پوآتیه در 1964 اولین فرد باهامایی و نیز اولین آمریکایی-آفریقایی بود که برای ایفای نقش در «زنبق های صحرایی» برندۀ جایزۀ بهترین بازیگر مرد شد.

 

اهمیت این موفقیت ها وقتی بیشتر شد که او در سال 1967 در سه فیلم موفق درخشید که هر سه به موضوع نژاد و روابط بین نژاد ها می پرداختند و او را به ستارۀ اول گیشه تبدیل کردند: «تقدیم با عشق»، «در گرمای شب» و «حدس بزن چه کسی برای شام می آید». در سال 1999، موسسه فیلم آمریکا نام سیدنی پوآتیه را در میان بزرگترین ستارگان مرد سینمای کلاسیک هالیوود و در ردیف 22 از 25 نفر قرار داد.

 

 

پوآتیه چند فیلم نیز کارگردانی کرده است، از جمله «بخشی از کار»، «شنبه شب در بالای شهر»، «بیا تکرار کنیم»، با بازی بیل کازبی، «تکان بخور دیوانه» با هنرنمایی ریچارد پرایر و جین وایلدر و «شبح پدر» باز هم با بازی کازبی. پوآتیه در سال 2002، سی و هشت سال بعد از دریافت جایزۀ بهترین بازیگر، توسط آکادمی علوم و هنرهای سینمایی، به پاس "دستاوردهای چشمگیر در مقام هنرمند و انسان" برای دریافت جایزه اسکار افتخاری انتخاب شد.

او از سال 1997 تا 2007 سفیر غیرمقیم باهاما در ژاپن بود. در 12 آگوست 2009 نشان آزادی ریاست جمهوری، بالاترین افتخار ملی آمریکا، را از رئیس جمهور باراک اوباما دریافت کرد. در سال 2016، برای یک عمر دستاورد برجسته در سینما جایزۀ عضویت BAFTA (آکادمی فیلم و هنرهای تلویزیونی بریتانیا) را دریافت کرد.

سیدنی در میامی فلوریدا به دنیا آمد. پس از گذراندن دورانی پر از بزهکاری در جوانی و یک مأموریت کوتاه در ارتش آمریکا، به نیویورک رفت تا به حرفۀ بازیگری بپردازد. وی به تئاتر سیاه پوست های آمریکا پیوست و بعد ها در هالیوود نقش هایی به او سپرده شد.

 

 

پوآتیه زمانی به دنیا آمد که والدین باهامایی اش برای تعطیلات در میامی به سر می بردند. در کودکی در باهاما در مزرعۀ گوجه فرنگی پدرش کار می کرد. بعداز این که مزرعه ورشکسته شد، سیدنیِ ده ساله با خانواده اش به شهر ناسو رفتند. از آنجا که او در نوجوانی بسیار دردسرساز بود، پدرش او را به ایالات متحده فرستاد و سیدنی با یکی از برادرانش در میامی ساکن شد. در 16 سالگی آنجا را به قصد نیویورک ترک کرد و تا زمانی که علاقۀ اصلی اش را پیدا کرد برای امرار معاش به مشاغل پست می پرداخت.

پوآتیه با تئاتر سیاهان آمریکا به توافق رسید در ازای سرایداری در آنجا درس های بازیگری را بیاموزد. زمانی که قرار بود نمایش «روزهای جوانی ما» اجرا شود، او جانشین هری بلافونت شد و به این ترتیب سرانجام موفق شد به صحنه راه یابد. در 1946، در تئاتر برادوی در نمایش «لیزیستراتا» ظاهر شد و به شدت تحسین شد. پس از این موفقیت برای چند سال در تمام نمایش های سیاهان شرکت داشت.

 
اولین حضورش در هالیوود به سال 1950 و فیلم بلند «راه فراری نیست» برمی گردد. سال بعد، او در فیلم «مویه کن سرزمین محبوب» ظاهر شد؛ درامی که در آفریقای جنوبی در زمان آپارتاید می گذشت.

او که اغلب در نقش های مکمل بازی می کرد، در فیلم محبوب «جنگل تخته سیاه» (1955)، در نقش یک دانش آموز دبیرستانی در مرکز شهر، به موفقیت بزرگی دست یافت. او زمانی به مرحلۀ جدید موفقیت هایش دست یافت که برای فیلم جنایی «ستیزه جویان» (1958) با بازی تونی کرتیس، اولین بار نامزد جایزۀ اسکار شد و سال بعد از آن در نقش اول فیلم موزیکال «پورگی و بس» در مقابل دوروتی دندریج چشم ها را خیره کرد. این دو فیلم و اقتباس سینمایی نمایش «کشمش در آفتاب» (1961) سیدنی را به ستاره ای درجۀ یک تبدیل کرد.

 

 

جایزۀ اسکار او در سال 1963،  برای بازی در فیلم «زنبق های صحرایی»، باعث شد پوآتیه به اولین سوپر استار کارائیبی آمریکایی تبدیل شود که آگاهانه کلیشه های نژادی را به مبارزه می طلبید. پواتیه، برازنده و بی تکلف، وقار لازم برای به تصویر کشیدن شخصیت های نجیب و هوشمند را داشت.

او در 1967 سه بازی کاملاً متفاوت و مقتدرانه از خود نشان داد. در درام جنایی «در گرمای شب» نقش ویرجیل تیبس، کارآگاه فیلادلفیایی را ایفا کرد. در «حدس بزن چه کسی برای شام می آید»، فیلمی با نگاه پیشگامانه به ازدواج بین نژادها، نقش مردی سیاهپوست را داشت که با دختری سفید پوست نامزد شده است. کاترین هپبورن و اسپنسر تریسی در این فیلم نقش والدین نامزدش را داشتند. او در فیلم انگلیسی «تقدیم با عشق» نیز نقش معلمی به نام مارک تاکری را بازی کرد. تاکری اختلافات نژادی و اجتماعی اقتصادی دانش آموزان سرکش خود را تغییر جهت داده در نهایت احترام آنها را جلب می نماید.

اگر چه او به شکستن سد رنگ ها در سینما کمک کرده بود، در اواخر سال های 60، خود را به دلیل رادیکال نبودن در معرض انتقاد می دید. او بخصوص از یک مقالۀ تند نسبت به خودش در نیویورک تایمز غمگین شد و تصمیم گرفت برای مدتی به باهاما رود تا از کانون توجه خارج شود.

 

 

پوآتیه در سال 72 برای ساخت وسترن «باک و موعظه گر» با دوست خود هری بلافونت همکاری کرد که آغاز حرفۀ کارگردانی اش بود. این دو به همراه بیل کازبی در فیلم کمدی «شنبه شب در بالای شهر» (1974) ظاهر شدند. او در سال 1980 کمدی موفق «تکان بخور دیوانه» (زندانی دیوانه شده است) را کارگردانی کرد.

پس از تقریباً 10 سال دوری از بازیگری در سال 1988 با دو درام «تیراندازی برای کشتن» و «نیکیتا کوچولو» به روی پرده بازگشت. فیلم های مهم بعدی او «کفش ورزشی» (1992) و «یک مرد، یک رأی» (1997) هستند. در تلویزیون نیز برای بازی در نقش مردان مشهور تاریخ مانند قاضی دیوان عالی ترگود مارشال در «متفاوت اما برابر» (1991) و ماندلا در «ماندلا و دیکلرک» (1997)، در مقابل مایکل کین، ستایش شد.

 

 

پوآتیه که اکنون از بازیگری بازنشسته شده به نوشتن تجارب شخصی اش روی آورده است. او سرگذشت خود را با نام «ارزش یک مرد» که یک اتوبیوگرافی معنوی به حساب می آید، در سال 2000 منتشر کرده است. در سال 2008، با کتاب «زندگی فراتر از اندازه: نامه هایی به نتیجه ام» دانش سالیان خود را با نسل های آینده قسمت کرد.

پوآتیه در طی دوران حرفه ای شگفت آور خود افتخارات بسیاری کسب کرده است. علاوه بر نشان آزادی ریاست جمهوری آمریکا در 2009، او در سال 2011 جایزۀ یک عمر دستاورد چاپلین را نیز از انجمن فیلم لینکلن دریافت کرد.

 

 

پوآتیه از سال 1950 تا 1965 با همسر اول خود جونیتا هاردی زندگی کرد و از او چهار فرزند دارد: بورلی، پاملا، شری و جینا. هم اکنون با همسر دوم خود جوانا شیمکس، هنرپیشۀ کانادایی، زندگی می کند و دو فرزند به نام های آنیکا و سیدنی تامیا دارد.

سیدنی پوآتیه در سال 1974 از سوی امپراطوری بریتانیا به مقام فرماندۀ شوالیه منصوب شد که به او حق استفاده از عنوان Sir را می دهد، با این حال او از این عنوان استفاده نمی کند. وی همچنین سفیر غیرمقیم باهاما در ژاپن بوده است و به سازمان علمی آموزشی و فرهنگی سازمان ملل خدمت کرده است.