نقد و بررسی فیلم غلامرضا تختی

این فیلم داستان زندگی جهان پهلوان تختی از دوران کودکی تا بزرگسالی و چالش های گوناگونی که با آن مواجه شد را به تصویر می کشد.

غلامرضا تختی

خلاصه داستان:

کارگردان :

بهرام توکلی :یکی از کارگردانان موفق ایرانی در سالهای اخیر که فیلمهایی از جمله « اینجا بدون من » را که اقتباسی از « باغ وحش شیشه ای » تنسی ویلیامز بود ساخته است. « تنگه ابوقریب » ، فیلم قبلی او در ژانر دفاع مقدس بود و حالا او با « غلامرضا تختی » در ژانر بیوگرافی تجربه جدیدی را پشت سر گذاشته است.

نقد فیلم « غلامرضا تختی » :

ژانر بیوگرافی در سینمای ایران یکی از ژانرهای محجور محسوب می شود که کمتر فیلمسازی به سراغ آن رفته است. این ایراد سالهاست که به سینمای ایران وارد است که به سراغ شخصیت های برجسته تاریخی خود که تعدادشان هم کم نیست، نمی رود و اثری درباره زندگی شان نمی سازد. این سنت حالا با ساخت فیلم « غلامرضا تختی » توسط بهرام توکلی شکسته شده و شاهد ساخت فیلمی درباره یکی از محبوب ترین ورزشکاران تاریخ ایران هستیم. ورزشکاری که نقاط ابهام برانگیز درباره مرگ او تا به امروز حل نشده باقی مانده و فرضیه ها درباره مرگ او کماکان بی پاسخ مانده اند.

بهرام توکلی به عنوان کارگردان، یکی از این فرضیه های مطرح شده درباره تختی را پذیرفته و این پذیرش با سکانس اول فیلم یعنی قرص و لیوان آب در تصویر نمایان است. سکانسی که نشان می دهد غلامرضا تختی با خودکشی به زندگی خود پایان داده و ایران را در شوک فرو برده است. اما فیلم « غلامرضا تختی » تنها درباره درباره دلایل مرگ این ورزشکار نیست و قصد دارد برش های گوناگونی از زندگی او از دوران کودکی و شرایط سخت زندگی اش تا موفقیت ها و انزوایش را به تصویر بکشد و این تصمیم توسط یک راوی که خبرنگاری است که به تختی نزدیک بوده اتفاق می افتد. در نخستین بخش، فیلم به دوران کودکی و نوجوانی این قهرمان گریز می زند و تماشاگر را با زندگی سخت او و بخصوص وضعیت پدرش مواجه می کند.

داستان دوران کودکی و نوجوانی تختی بدون آنکه چالش مهمی پیش روی داشته باشد روایت شده است. در واقع تصاویری که توکلی از دوران کودکی تختی ترسیم کرده مطابق اطلاعاتی است که کمابیش همگان بر سر آن اشتراک نظر دارند. این بخش از زندگی تختی با فیلمبرداری عالی و طراحی صحنه دقیق، بهترین بخش های فیلم محسوب می شوند. زمانی که فیلم به بزرگسالی تختی می رسد، ما چندین سکانس عالی در فیلم مشاهده می کنیم که از جمله آن مسابقه معروف ملبورن می باشد که با ظرافت کامل خلق شده و تماشاگر را به حال و هوای آن دوران می برد. به لطف فیلم « غلامرضا تختی » باید گفت که لحظات حماسی ملبورن پس از چند دهه دوباره زنده شده اند و مخاطب را با غرور مواجه می کنند.

اما روایت « غلامرضا تختی » ایراداتی هم دارد که فارغ از مسائل تکنیکی فیلم است. در واقع اگر بخواهیم به فیلم از منظر تکنیکی نگاه کنیم باید گفت که « غلامرضا تختی » شایستگی های خود را اثبات می کند و به خصوص در بخش های فیلمبرداری و طراحی صحنه اتفاقی منحصر به فرد در سینمای ایران رقم می زند که ارزشمند است. اما درباره روایت فیلم ماجرا متفاوت است،از جمله تقدس بخشیدن به شخصیت تختی که باعث شده این ورزشکار ملی کشورمان روحیه ای فرا انسانی داشته و فرصتی برای خودخواهی و اشتباه نداشته باشد. این موضوع قابل درک است که توکلی به دلیل جایگاه مهم تختی در میان مردم علاقه ای به واکاوی زندگی شخصی او و اشتباهاتی که قطعاً مرتکب شده نداشته باشد، اما منفعل بودن تختی در فیلم خود تبدیل به یک ضعف بزرگ شده است.

در واقع باید گفت که تا زمانی که تختی از نمای دور بصورت لانگ شات در تصویر حضور دارد، همه چیز درباره فیلم قابل قبول و تحسین برانگیز است اما زمانی که ما به این پهلوان نزدیک می شویم و قصد داریم جزئیات بیشتری درباره زندگی اطرافش و مخصوصاً رابطه پر ابهام با همسرش ببینیم، فیلم ما را دست خالی می گذارد و به سادگی از کنار آن می گذرد. این مشکلات موجب شده تا تختی تبدیل به شخصیت نشود و همان قهرمانی که در ذهن ایرانیان وجود داشته باشد. بدون اینکه فراز و نشیبی داشته باشد و بدون آنکه کوچکترین تخطی از یک انسان مردمی داشته باشد.

متاسفانه بازیگرانی هم که برای ایفای نقش تختی برگزیده شده اند، فاقد توانایی های بازیگری هستند و احتمالاً به همین دلیل هم هست که تختی کمتر دیالوگ می گوید تا بازیگرانی که نقش او را ایفا می کنند گرفتار چالش های بازیگری نگردند و فاصله زیادشان از بازیگران مکمل علنی نگردد. محسن تختی ( این تنها یک تشابه اسم جالب است ) به جز زمانی که سکوت می کند و به گوشه ای خیره شده، نمی تواند تختی را برای مخاطب زنده نگه دارد به حدی که حتی دیالوگ های او نیز با صدای دیگری به مخاطب ارائه می شود! یک مثال مشابه در این خصوص را باید فیلم موفق « گاو خشمگین » مارتین اسکورسیزی دانست که بازی رابرت دنیرو باعث برجسته شدن هرچه بیشتر جایگاه آن فیلم شد. توکلی باید به این نکته آگاه می بود که شباهت ظاهری به تنهایی نخواهد توانست بخش بازیگری یک فیلم سینمایی را قوت ببخشد.

« غلامرضا تختی » با تمام ایراداتی که دارد هنوز اثری قابل اعتنا،مخصوصاً در ژانر نحیف " بیوگرافی " در سینمای ایران محسوب می شود، فیلمی که ساخته شدن آن امری بسیار دشوار تلقی می شد. دست گذاشتن روی قهرمانی که هنوز ابعاد بسیاری از زندگی ناشناخته باقی مانده و مردم به شدت او را دوست دارند، چالشی بود که بهرام توکلی با تمام کاستی هایی که در فیلم وجود دارد آن را پذیرفت تا راه را برای ساخته شدن فیلمهای بعدی در مورد شخصیت های برجسته تاریخ ایران باز نماید.