پس از آنکه روز دوشنبه آمریکا معافیت های تحریمی خریداران نفت ایران را لغو کرد و در بیانیه کاخ سفید و اظهارات وزیر خارجه این کشور اعلام شد که واشنگتن در پی به صفر رساندن صادرات نفت ایران است، واکنش های مختلفی را از سوی کشورهای متعدد شاهد بودیم.
به گزارش تابناک، واکنش ها به تصمیم آمریکا برای لغو معافیت ها یکدست نبوده و آن ها را باید به چند دسته مشخص تقسیم کرد.
دسته اول: خریداران نفت ایران
هشت کشور خریدار نفت ایران کشورهایی بودند که بلافاصله پس از لغو معافیت ها واکنش نشان دادند و براساس منافع خود و وابستگی به نفت ایران، از واشنگتن خواستند بار دیگر معافیت ها را تمدید کند. هشت کشور چین، هند، کره جنوبی، یونان، ایتالیا، تایوان ، ژاپن و ترکیه، کشورهای معاف از تحریم‌های نفتی ایران بودند.
جنگ شوانگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین درباره عدم تمدید معافیت تحریمی نفت ایران توسط آمریکا اعلام کرد، کشورش با این اقدام مخالف است و همکاری با ایران را ادامه می دهد. کره جنوبی از ادامه مذاکرات با آمریکا برای تمدید معافیت سخن گفت، ترکیه نیز ضمن رد تحریم ها، به بی ثباتی منطقه در صورت تشدید فشارها بر ایران اشاره کرد. دولت هند نیز اعلام کرد پیامدهای تصمیم آمریکا علیه ایران را بررسی خواهد کرد.
یک مقام هندی نیز به تایم هند گفت که با اینکه تامین نفت برای هند یک نگرانی است اما منبع آن مشکلی نخواهد داشت و هند از قبل برای دریافت از منابع دیگر هماهنگی های لازم را داشته است.
گزارش‌ها حاکی است تایوان، ایتالیا و یونان از این معافیتهای استفاده نکرده‌اند یا استفاده بسیار محدودی کرده‌اند و کره جنوبی و ژاپن نیز در ماه‌های اخیر از واردات خود کاسته‌اند.
مقام‌های ژاپن نیز گفته‌اند تصمیم آمریکا برای پایان معافیتهای نفتی «پیامدهای محدودی» بر اقتصاد آن کشور دارد.
خبرگزاری مرکزی تایوان به نقل از دفتر انرژی دولت گفته است صادرات نفت ایران به تنها دو درصد محدود شده بود. گروه پتروشیمی فورموسا، در تایوان، اعلام کرده از نوامبر 2018 به این سو به واردات نفت ایران پایان داده‌است.
به نظر می رسد به غیر از چین و هند که بزرگترین خریداران نفت ایران هستند، سایر خریداران نگرانی چندانی از پایان معافیت ها ندارند. به نظر می رسد چین و هند نیز در پی جایگزین هایی برای کاهش خرید از نفت ایران هستند.
دسته دوم: دشمنان ایران
عربستان، امارات متحده عربی و اسرائیل سه بازیگری هستند که با هر تصمیم ترامپ علیه ایران، بلافاصله از آن تصمیمات حمایت می کنند.
پس از لغو معافیت ها، شورای وزیران و وزیر خارجه عربستان سعودی به طور جداگانه با استقبال از تصمیم واشنگتن در لغو معافیتهای نفتی ایران، از دیگر کشورها هم خواستند تا به کمپین فشار علیه ایران بپیوندند.
ابراهیم العساف وزیر خارجه سعودی با بیان حمایت کامل ریاض از اقدام جدید واشنگتن علیه تهران، آن را یک «گام ضروری» برای مقابله با ایران دانست. شورای وزیران سعودی نیز در جلسه هفتگی خود با متهم کردن ایران به دخالت در امور کشورهای عربی و حمایت از تروریسم، خواستار ادامه یافتن فشارها به ایران شد.
بحرین و امارات عربی متحده نیز همانند عربستان سعودی از تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص پایان معافیت تحریم نفتی ایران، استقبال کردند. وزارت خارجه بحرین با صدور بیانیه‌ای ضمن استقبال از تصمیم آمریکا در خصوص لغو معافیت تحریم نفتی ایران، آن را «اقدامی ضروری و مهم برای تقویت و حمایت از تلاش‌های مربوط به خشکاندن منابع تروریسم و مقابله با نقش خطرناک ایران در برهم زدن امنیت و ثبات (منطقه) و حمایت از گروه‌های تروریستی» برشمرد.
بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم اسرائیل ضمن ستایش اقدام واشنگتن، اظهار داشت: «ما در کنار عزم آمریکا برای مقابله با تجاوز ایران ایستاده‌ایم و این راه درست برای متوقف کردن آن است. این حرکت برای افزایش فشار بر رژیم تروریستی ایران اهمیت زیادی دارد».
دسته سوم: روسیه و اروپا
یکی از راهبردهای جمهوری اسلامی ایران برای کاهش فشارهای آمریکا، استفاده از روسیه و اروپا بوده است. با این حال، پس از خروج آمریکا از برجام، نه روس ها عزم جدی برای همراهی با ایران نشان دادند و نه اروپایی ها توانستند به وعده های خود در قبال برجام و ایران عمل کنند.
با لغو معافیت های نفتی نیز شاهد واکنش مطلوبی از سوی آن ها نبودیم. روس ها که رقیب نفتی ایران در بازار جهانی نفت هستند هیچ واکنشی نشان ندادند و اتحادیه اروپا نیز صرفا به ابراز تاسف بسنده کرد.
در همین رابطه، اتحادیه اروپا از تصمیم آمریکا در رابطه با پایان دادن به معافیت برای خریداران نفت ایران ابراز تاسف کرد و هشدار داد که این اقدام توافق هسته‌ای با تهران را به خطر می‌اندازد.
چه باید کرد!؟
با بررسی واکنش های متعدد به تحریم کامل نفت ایران، مشاهده می کنیم که هیچ کدام از بازیگران- چه خریداران نفت ایران و چه روسیه و اتحادیه اروپا نه می توانند و نه احتمالا می خواهند در برابر فشار همه جانبه واشنگتن علیه تهران اقدامی را اتخاذ کنند.
در چنین شرایطی، آیا باید همچنان منتظر اقدامات بعدی از سوی دولت آمریکا علیه کشورمان باشیم؟ در چنین شرایطی چه راهبردی باید اتخاذ شود؟
بدون تردید بدون وفاق و همبستگی داخلی نمی توان در برابر فشارهای آمریکا دوام آورد. لذا، پیش از هر تصمیمی در عرصه سیاست خارجی، باید یک وحدت ضروری در حوزه سیاستگذاری و پیشبرد سیاست خارجی در کشور ایجاد شود. در واقع، وحدت و وفاق داخلی پیش شرط لازم برای کاهش فشارهای آمریکا و عبور از وضعیت کنونی است.
با در نظر داشتن این پیش شرط، به طور کلی، ایران سه گزینه در پیش رو دارد: 1- سیاست صبر و انتظار، 2- اقدام متقابل و عملیاتی علیه آمریکا در منطقه و خروج از برجام، 3- مذاکره با آمریکا
این ها گزینه هایی است که جمهوری اسلامی ایران در پیش رو دارد و تابناک در روزهای آینده با کارشناسان حوزه سیاست خارجی و روابط بین الملل برای بررسی این گزینه ها به گفتگو می نشیند.