نقد و بررسی فیلم مرده ها نمی میرند ( The Dead Dont Die )

جیم جارموش قطعا به این نکته فکر می کرد که افتتاحیه فیلم جدیدش با نام منحصر به فرد « مرده ها نمی میرند » در جشنواره فیلم کن می تواند برای او اعتبار و تحسین به همراه داشته باشد اما حتی جیم جارموش هم باید بداند که پیش بینی ها همیشه آنطور که باید باشند، پیش نمی رود. نمایش این فیلم در جایی مثل جشنواره کن که امسال با پیروزی کره ای ها به پایان رسید، واکنش های مختلفی به همراه داشت و تعداد افرادی که از تماشای فیلم ابراز رضایت کرده بودند به حدی نبود که خیال جیم جارموش را راحت کند! اما قبل از اینکه بدانیم چرا عامه پسند ترین فیلم جیم جارموش مورد استقبال سینماروها قرار نگرفته باید نگاهی به داستان بیندازیم.

قصه فیلم در شهر خیالی به نام « سنترویل » می گذرد که محل زندگی آمریکایی های کمتر اهمیت داده شده است که همیشه از شهرهای بزرگ به دور هستند و فقط در مواقعی خاص طلوع آفتاب از سمت آنها گزارش می شود. در این شهر با آدمهای عجیبش، ماموران پلیسی حضور دارند که باید امنیت شهر را تامین کنند اما اخیرا به واسطه یک اتفاق، مردگانی که در شهر قبر شده اند از خانه های ابدی شان خارج می شوند و هرکدام اقدامات خاصی را انجام می دهند که ارتباط هایی با دوران زندگانی شان دارد!

واضح است که چنین قصه ای قرار هست بستری مناسب برای خلق موقعیت های کمدی مهیا نماید و با سابقه ای که از جیم جارموش سراغ داریم، باید گفت که او زبانِ گزنده ای برای خلق کمدی دارد و سرشار از کنایه های اجتماعی. اما چه شده که وقتی پازل سینمایی تکمیل است، انتقادها از فیلم « مرده ها نمی میرند » بالا می گیرد و باعث می شود از تماشای مرده ها لذت کامل نبریم؟ باید بگویم که اصلی ترین مشکل این پازل خودِ جیم جارموش است! بله، جیم جارموش سعی کرده اثری عامه پسند با رگه های کمدی موقعیت بسازد که برخی از ارجاعات آن واقعاً خنده دار و بامزه از آب درآمده اند اما چه کسی هست که بخواهد واقعاً زامبی های یک فیلم را با سیاست ها و اقدامات اجتماعی پیوند بزند؟

جارموش برای ساخت فیلمش به پادشاه بی چون و چرای فیلمهای زامبی محور یعنی جورج رومرو فقید اشاره کرده و این نشانه خوبی هست برای اینکه بدانیم جارموش حداقل به قواعد رومرو احترام می گذارد! او حتی در بخش هایی از داستان به سراغ استاد دلهره هم رفته و در یک سکانس بامزه و تماشایی به « روانی » هیچکاک ارجاعاتی دارد. این ارجاعات برای تیفوسی های سالن سینما یک موهبت است چراکه آنها را به گذشته می برد و پیوندی با امروز و تماشای فیلم « مرده ها نمی میرند » برقرار می کنن. اما همانطور که گفتم، تصمیم جارموش برای نقطه گذاری اجتماعی در قصه بخشی از پازل است که با تصویر کلی اثر همخوانی ندارد و آن را از تب و تاب می اندازد.

نمی خواهم عینک بدبینی به چشم بزنم چراکه باید بگویم کنایه های سیاسی و اجتماعی گاهاً بامزه هستند. مثل زمانی که مرده های برخاسته از قبرها سراغ اینترنت و قهوه و موبایل را می گیرند! همه این موقعیت های کمدی جذاب هستند اما حرفی که جارموش قصد بیان آن را داشته فرای این موقعیت های کمیک بوده است. او می خواسته تلنگری به جامعه آمریکا بزند و به احتمال فراوان دوران ریاست جمهوری ترامپ که مردم در این شرایط مسخ رسانه شده اند و زندگی شان فاقد هویت مستقلی برای اندیشیدن است. جارموش می خواهد به هویتی برسد که فکر می کند در شرایط روز از دست رفته و مردمانی که زامبی شده اند! این ایده بدی نیست اما یکپارچی و طراوت قصه را هدف قرار داده تا بیشتر کنایه ها به چشم بیایند تا سرگرمی مخاطب.

خوشبختانه تیم بازیگران مشهور فیلم بهترین بازیهای خودشان را ارائه داده اند. دوست و یار قدیمیِ جارموش یعنی بیل مورای مثل همیشه در تصویر عالی ظاهر شده و آدام درایور هم زمانی که تصمیم می گیرد کمی جدی به مسائل نگاه کند، مضحک ترین بازیگر فیلم می شود! تیلدا سوئینتن در نقشی که حال و هوای معنویِ نقشش در « دکتر استرنج » را دارد نیز بهترین بازیگر فیلم است. این تیم بازیگران به اضافه چند چهره موسیقیایی مشهور مثل سلنا گومز و تایم ویتس بازیهای بسیار خوبی ارائه کرده اند.

« مرده ها نمی میرند » نامه عاشقانه ای از جارموش به سینماست. بخشی از این عاشقانه توسط تماشاگران در سالن های تاریک سینما رقم می خورد و ارجاعات سینمایی مغز آنها را منفجر خواهد کرد. برای فعالین اجتماعی هم جیم جارموش سورپرایزی دارد و آن کنایه به شرایط امروزِ جامعه آمریکاست که از یک کشور آرمانی دور شده و ارزش های اجتماعی در آن به قهقرا رفته. این حرفها برای ترازوی فیلم کمی وزنه اضافه محسوب می شود که اجازه نمی دهد جنبه های سرگرمی فیلم مورد توجه قرار بگیرد.