در سیره انبیاء و اولیاء الهی حق، در حالی که به کم‌ترین متاع دنیا قانع بودند امّا بیش‌ترین بهره را از فیض دعا و راز و نیاز با حق داشتند، زیرا آنها به دعا به عنوان یک عبادت و ارتباط می‌نگریستند. و مهم‌ترین شرط اجابت دعا عبارت از حُسن ظن به خدای متعال و امید به استجابت اوست، و این که انسان از اوّل با ناامیدی به دعا بپردازد یا سوء ظنّ به لطف الهی داشته باشد خود از موانع اجابت دعاست. گاهی از اوقات دیر اجابت شدن دعا به خاطر این است که خدا راز و نیاز و صدای مناجات بنده‌اش را دوست می‌دارد و لذا اجابت او را به تأخیر می‌اندازد تا بیش‌تر صدایش را بشنود.
امام على(ع) می فرماید: گاه چیزى را (از خدا) مى خواهى اما به تو داده نمى شود و دیر یا زود بهتر از آن به تو داده مى شود، یا به خاطر آنچه خیر و مصلحت تو در آن است از برآورده شدن خواسته ات دریغ مى شود، زیرا بسا خواسته اى که اگر برآورده شود به نابودى و تباهى دین تو مى انجامد، پس، چیزى بخواه که زیبایى و نیکیش برایت مى ماند و پیامد سوئى ندارد.
دعا دارای شرایطی است که وقتی آن آداب و شرایط جمع شود به استجابت نزدیک می‌شود، البته ممکن است تمام شرایط را دعا کننده فراهم کند اما مصلحت او این باشد که دعایش مستجاب نگردد یا در اجابت تأخیر گردد، که در این صورت نیز در احادیثی وارد شده است که اگر خدای متعال استجابت دعا را به مصلحت بنده‌اش نبیند به گونه‌ای دیگر برای او جبران می‌کند یا آن دعا را برای او به عنوان عمل صالح ذخیره می‌کند .در حالات بعضی انبیاء الهی و معصومین(ع) آمده است که مدت‌های مدیدی اجابت دعای آنها به تأخیر می‌افتاد.