در شرایط فعلی به نظر می‌رسد دست قدرتمند بازارساز در سمت عرضه ارز و همزمان با آن ورود نقدینگی از سوی سرمایه‌گذاران خرد به گردونه معاملات سهام که امید دارند در کوتاه‌مدت بتوانند سودهای مناسبی از دادوستد سهام به دست بیاورند، سبب شده تا در این شرایط رکودی، دارایی‌های ریسک‌پذیر همچون سهام دست بالا را در مقایسه با دیگر بازارها داشته باشند. در نگاهی دیگر معاملات تیرماه مصادف بود با برگزاری مجامع سالانه بسیاری از شرکت‌های سهامی و همزمان با آن شاهد انتشار گزارش عملکرد سه ماه نخست سال بورسی‌ها بودیم. گزارش‌هایی در روزهای پایانی این ماه سبب شد تا خون تازه‌ای در رگ‌های بازار سهام جریان پیدا کند. این گزارش‌ها خبرهای خوشی از سودآوری‌های جالب توجه شرکت‌های مختلف در فصل بهار به بازار سهام مخابره کرد و تا حدودی از التهابات ناشی از تنش‌های منطقه‌ای کاست.
سبقت بزرگان پس از چهار ماه
نگاهی به آمار معاملات تیرماه نشان می‌دهد در کنار رشد 7/ 7 درصدی شاخص کل، شاخص هم‌وزن که نشانی از اثرگذاری یکسان نمادها دارد به رشد 3/ 7 درصدی بسنده کرده است. موضوعی که نشان می‌دهد تقویت جریان اطلاعات در تیرماه که عموما از رشد سودآوری شرکت‌ها به خصوص بزرگان کالایی بازار خبر می‌داد، سبب افزایش توجه بورس‌بازان به این گروه‌ها شده است. این در حالی است که از اسفند سال گذشته تا پایان معاملات خرداد 98، شرکت‌های کوچک و متوسط بازار با اختلاف رشد قیمت بیشتری را ثبت کرده بودند. به این ترتیب پس از چهار ماه شاهد سبقت شاخص هم‌وزن از شاخص کل بودیم.
در این میان نگاهی به روند شاخص‌های اصلی بورس تهران در 22 روز معاملاتی تیرماه خالی از لطف نیست. آمار نشان از رشد قیمت شرکت‌های بزرگ بازار که از اثرگذاری بیشتری بر شاخص سهام برخوردارند، در روزهای ابتدایی و انتهایی ماه دارد. دلیل اصلی این رخداد نیز تقویت جریان اطلاعات شرکت‌های بورسی در این بازه زمانی است. طی معاملات تیرماه نیز هر چند طی روزهای نخست معاملات شاهد پیشتازی بزرگان بودیم، در ادامه اما این شرکت‌های کوچک‌تر سهامی بودند که گوی سبقت را ربوده و پیشتاز بازار شدند. واقعیت این است که در این برهه زمانی، بدبینی ناشی از فشارهای محیطی در کنار کمبود اطلاعات از عملکرد شرکت‌ها سبب شد تا معامله‌گرانی که عمدتا از افراد تازه‌وارد و کم‌تخصص تشکیل شده‌اند، برای کسب سودهای کوتاه‌مدت به سهام کوچک‌تر بازار پناه ببرند. در دو روز پایانی تیرماه اما با اوج‌گیری جریان اطلاعات بار دیگر شاهد چرخش ناگهانی مسیر بازار بودیم.
با آغاز آخرین هفته تیرماه، سامانه کدال شاهد انتشار فزاینده صورت‌های مالی بنگاه‌های بورسی در فصل بهار بود. این روند در آخرین روزهای تیرماه به اوج خود رسید و خبرهای خوشی از روند سودآوری شرکت‌های مختلف به بازار سهام مخابره کرد. امری که در کاهش ترس رخنه کرده در زیر پوست تالار شیشه‌ای، نقش مهمی ایفا کرد. آغاز غافلگیری سهامداران با انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های پتروشیمی در روز شنبه رقم خورد و سپس نمایندگان سایر گروه‌های کالایی اعم از پالایشی‌ها و فلزات طی این دو روز گزارش‌های قابل قبولی را روانه سامانه کدال کردند تا علاوه بر تحول جغرافیای بازار از حیث جذب نقدینگی، در صعود قیمت‌ها نیز نقش‌آفرینی کرده و جو بدبینانه‌ای را که بر اثر ریزش‌های پی‌درپی دلار در هفته قبل به وجود آمده بود تا حدی زیادی دگرگون کند.
کاهش اثرگذاری تحولات غیراقتصادی
یکی از ویژگی‌های جالب توجه عملکرد بازارهای سرمایه‌گذاری ایران در تیرماه کم‌واکنشی به اخبار تنش‌آلود در حوزه سیاست بود. این در حالی است که پیش‌تر اخبار سیاسی چه از نوع تنش‌زا و چه خوش‌بینانه همواره نقش ویژه‌ای در تعیین مسیر بازارهای مالی داشته‌اند. اخباری که طی سال 98 بر فضای کلان سیاسی و اقتصادی کشور سایه افکنده، جنسی متفاوت از سال‌های گذشته دارد و تنش‌های منطقه‌ای و تعاملات پیچیده بین‌المللی در صدر اخبار اثرگذار بر بازارها قرار داشت. تنش‌هایی که طی هفته‌های اخیر به اوج خود رسید اما از میزان اثرگذاری آن نسبت به گذشته کاسته شده است. پیش از این «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «تغییر دمای بورس در تنش‌های منطقه‌ای» به تشریح مهم‌ترین تنش‌های منطقه‌ای مرتبط با کشور طی هفته‌های اخیر و میزان اثرگذاری آن بر شاخص سهام پرداخت. آنچه در این گزارش به آن اشاره شده، وقوع پنج اتفاق این‌چنینی در تیرماه است. با این حال واکنش بازارها به این موضوع نشان از آن دارد که وزن عوامل غیراقتصادی در سنجش متغیرهای حاکم بر بازارها به آخرین حد خود رسیده و بازارها تمایل بیشتری برای واکنش به این عوامل ندارند. در این میان نه تنها بورس تهران وزن اتفاقاتی از این دست را به حداقل‌ها کاهش داده، بلکه بازارهای ارز و سکه و همین‌طور نفت در بازارهای جهانی نیز حساسیت خود را به این موضوعات از دست داده‌اند. به عبارتی به نظر می‌رسد فعالان بازارها احتمال درگیری نظامی بین طرفین را کاملا اندک فرض می‌کنند.
انتظار برای تداوم رشد بورسی‌ها
شاخص سهام در حالی توانسته بازدهی حدود 42 درصدی را از ابتدای سال تاکنون از آن معامله‌گران کند که برآیند ارزیابی‌های کارشناسی همچنان انتظار برای تداوم صعود سهام را تداعی می‌کند. در این خصوص می‌توان به آخرین برنامه اجماع تحلیلگران در تیرماه اشاره کرد.
داده‌های این گزارش که به تفسیر در گزارش «دنیای اقتصاد» تحت عنوان «امید بورسی به آینده اقتصاد» منتشر شد، نشان می‌دهد متوسط پیش‌بینی تحلیلگران از بازدهی شاخص کل بورس تهران در سال 98، در مقایسه با تخمین پیشین تحلیلگران که مربوط به اردیبهشت‌ماه بود، رشد 22 درصدی را تجربه کرده و به 60 درصد ارتقا پیدا کرده است. مقایسه این میزان بازدهی با رشد 6/ 41 درصدی شاخص کل از ابتدای سال تاکنون نشان‌دهنده انتظار تحلیلگران از ادامه رشد بورس در سال جاری است. در عین حال تحلیلگران پیش‌بینی کرده‌اند سود خالص شرکت‌های مورد بررسی رشدی 3/ 6 درصدی را نسبت به انتظارات قبلی تجربه کند.
عملکرد متفاوت بازیگران در تیرماه
بررسی عملکرد دو دسته از معامله‌گران حقیقی و حقوقی در ماه گذشته نشان از چرخش مسیر معاملات به سمت بازیگران عمده بازار دارد. مشارکت سهامداران حقیقی در سمت خرید طی تیرماه نسبت به ماه خرداد کاهش 4 واحد درصدی را تجربه کرده است. در مقابل حقوقی‌ها در سمت خرید نسبت به دادوستد خردادماه فعال‌تر شدند. بررسی‌ها نشان می‌دهد مشارکت 23 درصدی خریداران حقوقی در خردادماه، در ماه گذشته به 26 درصد افزایش یافته است. در مجموع خالص تغییر مالکیت در این ماه به سمت معامله‌گران حقوقی رقم خورد. این در حالی است که طبق سنت دیرینه، همواره در بازه‌هایی که شاخص کل در مسیر صعودی گام برمی‌دارد، این معامله‌گران خرد سهام هستند که در سمت خرید فعال ظاهر می‌شوند. اما دلیل سنت‌شکنی بازیگران سهام طی معاملات تیرماه چیست؟
نگاهی به عملکرد این گروه از بازیگران سهام در 38 صنعت فعال بورس تهران در تیرماه نشان می‌دهد حقوقی‌ها بیشترین خالص خرید را در صنایعی همچون بانک و خودرو داشته‌اند. شاید به همین دلیل است که شاخص سهام اثرپذیری زیادی از این روند نداشت. البته در میان اولویت‌های خرید حقوقی‌ها دو گروه محصولات شیمیایی و کانه‌های فلزی نیز به چشم می‌خورند. عمده خرید انجام شده در این دو گروه اما به سهام تازه‌وارد بورسی تعلق داشت. به‌طوری که نگاهی به خالص خرید حقوقی‌ها در میان 331 شرکت قابل معامله در بازار سهام نام سه نماد «نوری»، «جم‌پیلن» و «تاصیکو» در صدر لیست خرید معامله‌گران عمده بازار به چشم می‌خورد که به نظر می‌رسد عمدتا جنبه حمایتی داشته است.
تیرماه از دریچه صنایع بورسی
بررسی روند صنایع مختلف بورسی طی معاملات ماه گذشته نیز حاکی از رشد شاخص بیشتر صنایع بورسی است. طی معاملات ماه گذشته شاخص 30 صنعت با افزایش همراه شد و تنها 6 صنعت نیز با ریزش شاخص به کار خود پایان دادند. در صدر صنایع با بیشترین رشد شاخص اما نام صنایع کوچک‌تر بازار به چشم می‌خورد. به این ترتیب گروه محصولات چرمی با تک نماد «وملی» طی معاملات تیرماه رشدی در حدود 173 درصد را تجربه کرد و در صدر صنایع پربازده این ماه ایستاد. پس از آن نیز دو گروه استخراج سایر معادن و زراعت به ترتیب با رشد 56 و 51 درصدی قرار داشتند. امری که حاکی از استقبال سهامداران از سهام با ارزش بازار پایین‌تر در ماه گذشته است.
با این حال صنایع بزرگ بورسی که عمدتا شامل گروه‌های کالامحور بازار می‌شوند نیز با رشد میانگین قیمت سهام زیرمجموعه خود اولین ماه تابستان را به انتها رساندند. در این میان گروه استخراج کانه‌های فلزی و پتروپالایشی‌ها با رشد ماهانه 13 درصدی همراه شد. فلزی‌ها در این ماه با رشد 4/ 3 درصدی شاخص صنعت خود همراه شدند. بیشترین حجم دادو ستدها در این ماه اما به دو صنعت بانک و خودرو اختصاص داشت.
