به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، موضوع اصلاح ساختار بودجه کشور به یکی از چالشهای نظام اقتصادی ایران تبدیل شده است. سازمان برنامه و بودجه در ابتدا گزارش مقدماتی را در فضای عمومی منتشر کرد و بعدا اعلام شد نسخهای از برنامه آماده شده در این سازمان برای تصویب کلیات به جلسه سران قوا ارسال شده است. در حال حاضر نمایندگان مجلس به این روند که از سوی دولت برای تصویب برنامه اصلاح ساختار بودجه طراحی شده معترض شدهاند. در نهایت ظاهرا دولت در آذر ماه سال جاری در قالب لایحه بودجه سنواتی بخشی از طرح اصلاح ساختار بودجه را به مجلس ارسال خواهد کرد و باید منتظر ماند و دید در نهایت این برنامه مهم اقتصادی چه وضعیتی پیدا خواهد کرد. بر این اساس حجت الاسلام موسوی لارگانی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس توضیحاتی را از آخرین وضعیت برنامه اصلاح ساختار بودجه و توقعات مجلس از این برنامه ارائه کرده که در ادامه قابل مشاهده است.
تسنیم: ماجرای اصلاح ساختار بودجه از چه مقطعی کلید خورد؟
لارگانی: همان طور که مطلع هستید در سال 97 وقتی که دولت بودجه 98 را به مجلس ارائه کرد مقام معظم رهبری ایراداتی را در رابطه با مسائل دفاعی، معیشت مردم و اصلاح ساختار بودجه به نوع بودجهریزی در کشور مطرح کردند. اصل بحث اصلاح ساختار بودجه را هم ایشان مطرح کردند و تاکید شد که ظرف 4 ماه دولت موظف است ساختار بودجه ریزی را تغییر دهد.
تسنیم: در مجلس چه اقداماتی برای شفاف شدن جزئیات این برنامه صورت گرفته است؟
لارگانی: ما طی این مدت تنها شاهد یک جلسه غیرعلنی بودیم که آقای نوبخت آمد توضیحاتی را در رابطه ساختار بودجه و بودجهریزی ارائه داد و همچنین تعدادی از نمایندگان، مرکز پژوهشهای مجلس، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه، رئیس کمیسیون اقتصاد، یکسری توضیحاتی رو درباره ساختار بودجه دادند. البته قرار شد این موضوع به صورت تخصصی در کمیسیون برنامه و بودجه مورد بررسی قرار بگیرد. همین طور مرکز پژوهشها روی این موضوع کار کند و دولت هم در سازمان برنامه و بودجه این موضوع را به جد پیگیری کند که در زمان ارائه بودجه به صحن علنی مجلس ما شاهد اصلاح ساختار بودجه ریزی باشیم. چیزی که در این مدت مطرح شده در همین حد بوده که عرض کردم.
تسنیم: با توجه به اتمام مدت 4 ماهه برای ارائه برنامه اصلاح ساختار بودجه در انتهای تیر ماه، آیا زمان مشخصی برای طرح آن در مجلس مشخص شده؟
لارگانی: آن روزی که در مجلس جلسه مربوطه به بودجه برگزار شد قرار بود در اولین فرصت توضیحات تکمیلی ارائه شود ولی تا آن جایی که من حضور ذهن دارم تاریخی را مشخص نکردند. ولی مهلت 4 ماهه ظاهرا به پایان رسیده چراکه حداکثر در تیر ماه این فرصت تمام شده بود و باید لایحه مربوطه به مجلس ارائه میشد. با توجه به جنس این اصلاحات که از نوع بودجه، هزینه و درآمد است این موضوع نیاز به تصویب قانون هم دارد. شاید لایحهای دولت بیاورد برای اصلاح ساختار بودجه که تا الان بحث مشخصی در این رابطه مطرح نشده است. نه از لایحه یک فوریت خبری بوده و نه از لایحه دو فوریتی، شنیدهها هم حاکی از آن است که لایحه مستقلی به مجلس ارائه نمیشود.
تسنیم: بلاتکلیفی اصلاح ساختار بودجه و طولانی شدن بدون ضابطه این روند چه خسارتهایی میتواند داشته باشد؟
لارگانی: قطعا وقتی که دستوری که مقام معظم رهبری به دولت و مجلس دادند که ظرف 4 ماه این برنامه اصلاح ساختار بودجه به سرانجام برسد، این کوتاهی رخ بدهد به نظر من شاید حتی نوعی بیحرمتی بوده به دستور مقام معظم رهبری. نکته دیگر اینکه اگر قرار باشد اصلاح ساختار در مجلس به تصویب برسد باید روند قانونی خود را طی کند چون در صحن علنی، بایستی فوریت بررسی آن رأی بیاورد، در کمیسیون مربوطه باید بحث و بررسی صورت گرفته و بعد در صحن علنی مراحل تصویب انجام و بعد از آن هم در شورای نگهبان بایستی مراحل بعدی پیگیری شود. به عبارت دیگر قطعاً این کاری است که نیاز به یک زمان مکفی دارد و نمیشود ظرف یکی دو روز این کار تمام شود.
تسنیم: اگر قصد دولت ارائه برنامه اصلاح ساختار همزمان با تصویب لایحه بودجه سنواتی(سال99 در آذرماه) باشد، چه اتفاقی رخ میدهد؟
لارگانی: قطعاً اگر دولت و سازمان برنامه و بودجه نتوانند قبل از ارائه لایحه بودجه این قانون را تصویب کنند، در روند تصویب بودجه سنواتی در کمیسیونهای تخصصی، کمیسیون تلفیق و صحن علنی دچار مشکل میشویم و باز باید به همان روش سابق لایحه بودجه را بررسی کنیم و عملا اتفاق خاصی در روند بودجه ریزی کشور در سال 99 نیز نخواهد افتاد.
تسنیم: به عقیده برخی کارشناسان فرآیند صورت گرفته برای تدوین برنامه و تصویب آن در سازمان برنامه و بودجه شفاف نیست. نظر شما در این مورد چیست؟
لارگانی: موضوعی که باید به آن توجه شود این است که در حالت عادی بعد از ارائه لایحه بودجه از سوی دولت به مجلس، بررسی مقدماتی و تصویب در صحن علنی نزدیک به دو ماه وقت کمیسیونها و نمایندگان را میگیرد. یکی از اشکالاتی که به مجلس وارد میشود، روند سریع بررسی و تصویب طرحها و لوایح است که بایستی در این خصوص دقت لازم لحاظ شود. بر این اساس باید هم در نحوه ارائه لایحه دقت و شفافیت وجود داشته باشد و هم در اجرای مصوبه مجلس.
به عبارت دیگر برای بحث شفافیت بهتر است به نتیجه و خروجی بودجههای سنواتی پرداخته شود. حقیقتا وقتی دیوان محاسبات آمدند گزارش بودجه 96 را قرائت کردند در صحن علنی خیلی برایمان جای تعجب بود که در بودجه سال 96 عنوان کردند 62 درصد انحراف بوده و این یعنی عدم شفافیت.
این عدم شفافیت در دو نقطه دیده میشود، اول در زمان ارائه بودجه که موارد غیر شفاف در زمان تدوین در آن موج میزند و دوم در زمان ابلاغ و تخصیصها که همه اینها باید زیر تیغ جراحی و اصلاحات قرار بگیرند.
توسعه نیافتگی و محرومیت برخی مناطق کشور ناشی از بودجه ریزی غیر شفاف و تداوم فرایند لابیگری است
بعضاً ما شاهدیم که به برخی از ردیفهای مربوط به بعضی از استانها صفر درصد تخصیص دادهاند اما برخی مناطق 100 درصد تخصیص دارند. این عدم شفافیت و رفتارهای غیر عادلانه باعث میشود که برخی از مناطق غیر توسعه یافته با مشکل جدی مواجه شوند. یا بعضیها که قدرت لابیگری بیشتری دارند بتوانند بودجهها را بگیرند ولی بعضی استانهای محروم عملا این قدرت را ندارند. این واقعاً با عدالت جور در نمیآید، اصلا در یک کشور اسلامی بایستی همه این موارد اصلاح و شفاف شود. البته همانطور که اشاره شد بایستی از طریق تیغ جراحی برنامه اصلاح ساختار بودجه، این تغییرات اعمال شود.
تسنیم: آیا مجلس ابزار لازم برای بخورد با انحرافات صورت گرفته در بودجه را دارد؟
لارگانی: مجلس ابزار تخلفاتی که در بحث بودجه پیش میآید دارد، دادستانی دیوان محاسبات قدرت برخورد با این دست تخلفات را دارد و بایستی برخورد لازم صورت گیرد. اما حقیقتا دیوان محاسبات، چه رئیس فعلی چه دادستان به نظر من آن عملکردی که باید داشته باشند در قالب وظیفهای که دارند را ندارند. یعنی بنده مواردی را سراغ دارم که به دلیل لابیگری بعضی از افراد در همین دیوان محاسبات که یک سازمان نظارتی است اصلا آن وظیفه قانونی خودشان را انجام ندادند بلکه بعضا دیده شده خلاف وظیفه ورود کردند. یعنی به نظر من بهترین ابزاری که در اختیار مجلس شورای اسلامی هست و هزینه سنگینی هم برای کشور و مجلس دارد، این دیوان محاسبات است که باید به وظیفه قانونی خودش را عمل کند. اگر تخلفی صورت پذیرفته با این تخلفات برخورد بکند نه اینکه فقط به ارائه گزارش و برخورد حداقلی اتکا شود.
نحوه برخورد دیوان محاسبات با نجومی بگیران بعد از ورود مقام معظم رهبری تغییر کرد
تسنیم: یعنی از نحوه برخورد دیوان محاسبات با تخلفات بودجهای سازمان برنامه و دولت رضایت عمومی در مجلس وجود ندارد؟
لارگانی: بایستی برخوردها برای جلوگیری از تخلفات بعدی مانع باشد، اگر برخورد بشود ما آن موقع شاهد تخلفات بعدی نخواهیم بود. ولی وقتی که مثلاً در بحث حقوقهای نجومی که این همه مقام معظم رهبری بر برخورد با آن تاکید داشتند و حتی آمدند یکی از خطبههای نماز عید فطر همان سال را به این موضوع اختصاص دادند، ببینید چه اتفاقی افتاد. ابتدا یک گزارشی دیوان محاسبات داد، آمد و اعلام کرد که خود دولت گفته حقوق نامتعارفی وجود ندارد اینها قانون دارد. براساس قانون یک درصد فروشی که میتوانند برای پاداش و حقوق و مزایای هیئت مدیره و مدیران عامل لحاظ کنند، بابت اضافه پرداختها صرف شده است. اما بعد که مقامات ارشد کشور ورود کردند، گفتند ما 2000 نجومی بگیر در کشور داریم.
تسنیم: البته همان تعداد نجومی بگیران نیز کاهش پیدا کرد، این الگو در مورد بحث بودجه نیز قابل تسری است؟
لارگانی: البته بعد کم کم 2000 نفر مورد اشاره رسید به 1300 نفر، رفته رفته این تعداد نیز کاهش یافت و رسید به 900 نفر و در نهایت یک گزارشی دیوان محاسبات داد. به نظر من اینجا لابیگری سنگینی بود که اسم برخی از این افراد حذف شد و در آخر گزارشی که دیوان محاسبات در صحن علنی ارائه داد، نجومی بگیران 334 نفر بودند.
بعدا اعلام شد این 300 نفر همه مبالغ را به بیتالمال بازگرداندهاند بجز 6 نفر که در زندان هستند. این دست گزارشها نمیتواند جلوی مفاسدی مثل حقوق نجومی را بگیرد و همین روند به نظر من باعث شده که ما نجومی بگیران زیادی، هم در دولت و هم در بخش خصوصی و بانکها داشته باشیم و کسی هم نیست که نظارت کند. بنابراین نباید نظارتهای بودجهای مقطعی و لحظهای و قائم بر افراد باشد، چراکه این نوع رویکردها قطعاً جواب نمیدهد و بایستی اصلاحات ساختاری بودجه در دستور کار قرار گیرد.