درنای امید آخرین بازمانده جمعیت غربی درنای سیبری، امسال هم به ایران آمد. پارسال درنای امید حدود صبح 30 آبان ماه 1397 بار دیگر و برای یازدهمین بار در فریدون کنار فرود آمد. اما این بار سفر خود را یک ماه زودتر شروع کرده و صبح 29 ام مهر ماه امسال (1398) در فریدونکنار مشاهده شد. در این مطلب از مجله الی گشت شما را بیشتر با درنای سیبری، امید آشنا می نماییم. درنای امید با امسال بیش از ده سال شد که به ایران، جدای از همتایانش و بدون دوستانش مسیر طولانی سیبری تا تالاب های فریدونکنار را پرواز می کند. خوشحال شدیم که امسال نیز این درنای پیر را در طبیعت آسیب دیده فریدون کنار مشاهده نمودیم.

اگر در این مقاله الی گشت تا انتها با ما همراه باشید داستان درنای امید، تنها بازمانده درناهای ورودی به ایران را می خوانید. همچنین در شبکه های اجتماعی تصاویر این پرنده را با #درنای_امید می توانید دنبال کنید.

داستان سفر درنای سفید سیبری

درنای سیبری که به نام «امید» معروف است، امروزه آوازه اش نه تنها در ایران بلکه در تمام جهان پیچیده است. این پرنده عاشق هنوز هم تنها و با یادِ جفت از دست رفته اش، این مسیر طولانی را سپری می کند و به نمادی از امید تبدیل شده است. امیدی به دوباره ساختن زندگی یا امیدی به نابود نشدن یک خاطره و نسلی از پرندگان مهاجر ایران که هر قلبی را به درد می آورد. به همین دلیل پرنده نگاران و طبیعت دوستان نام این درنای باوفا را امید نامیده اند. اگر به پرنده نگری علاقه دارید و می خواهید شما هم از چنین پرنده نابی دیدن کنید، می توانید اطلاعات خود را با مقاله ای به نام پرنده نگری در ایران بالا ببرید.

بیایید به دوازده سال پیش برگردیم. در سال 1386 سه درنای سفید سیبری به تالاب های ایران بازگشتند که در آن سال یکی از درناها شکار شد. پس از آن در سال 1387، دو درنای دیگر که جفت بودند، مسافتی طولانی از سیبری پرواز نموده و در فریدونکنار به زمین نشستند.

درناها پرندگانی تک همسری هستند. در آن زمان جفت ماده به دلایلی جان خود را از دست داد (خیلی ها معتقدند که او نیز شکار شده است) و جفت نر، تنها ماند. سال بعد خبری از درنای نر بازمانده نبود. تا اینکه دو سال بعد از سال 1387، شاهد ورود دوباره و تعجب برانگیز درنای امید به ایران بودیم. بعدها با رفتاری که جفت نر از خود در طی سال های آینده نشان داد، نام این جفتِ پرنده درنا را «امید و آرزو» نامیدند. امید که هم اکنون تنهاترین بازمانده از نژاد خود در این مسیر پروازی است، هر ساله به تالاب های فریدونکنار باز می گردد و امید را در دل عاشقان به طبیعت زنده می نماید.

آنچه باید از درناهای سیبری در مسیر ایران بدانید

در حقیقت آخرین گروه درناهای سیبری که در ایران تعدادشان به ثبت رسیده و مشاهده شده اند، گروهی شامل 16 درنا بودند. گروهی که هم اکنون از آن ها، تعداد تنها یک درنا باقی مانده است. درنای امید هر ساله در محدوده زمان مشخصی که عموما فصل پاییز می شود، از منطقه ای در غرب سیبری به جنوب آسیا در تالاب های حاشیه جنوبی دریای خزر مهاجرت می نماید. امسال نیز این درنا همه را شگفت زده نمود. یک ماه زودتر از سال قبل وارد تالاب فریدونکنار شد.

طول این پرنده 135 سانتی متر بوده و هیچ شناسه مشخصی نسبت به دیگر درناها ندارد. صدای درنای امید به نسبت دیگر درناها در جهان آرام تر اما رسا و بیشتر شبیه کروک کروک است. درنای امید حدود 21 سال سن دارد.

تاریخ مهاجرت درناها به ایران

اولین گزارش ثبت شده از درناها در ایران مربوط به سال 1354 و حدود 18 درنا بوده است. بر طبق گزارشاتی که در گذشته به ثبت رسیده است، در حدود بین سال های 1357 تا 1377 تنها 10 الی 12 پرنده درنای مهاجر در ایران شمارش شده است. در سال های بعد از آن این میزان کمتر شد و در نهایت در سال 1385 تنها دو درنا به ثبت رسید که هم اکنون یک درنای سفید سیبری باقی مانده است.

پرنده نگاران و طبیعت دوستان به همراه اداره روابط عمومی محیط زیست مازندران هر ساله ورود این پرنده را انتظار می کشند و دنبال می نمایند. حدود 3 سال پیش ورود درنای امید به تالاب فریدونکنار دیر اتفاق افتاد. به طوری که باعث ناراحتی و وحشت طبیعت دوستان شد. همه تصور نمودند که این درنا هم نابود شده و دیگر به ایران نمی آید. وجود آلودگی های این منطقه باعث شده تا تهدید و خطری برای این نوع پرنده و مهاجرت آن محسوب شود. تا اینکه پس از دو ماه تاخیر در آذرماه آن سال، دوباره امید به ایران بازگشت.

بسیاری از فعالان محیط زیست علت آن تاخیر را تغییر در آب و هوای آن سال و کاهش دمای هوا در دو ماهه اول پاییز دانستند.

تالاب فریدونکنار، تنها مکان مشاهده درنای سفید

تالاب فریدونکنار یکی از تالاب های مهم ایران بوده که در فهرست تالاب های بین المللی جهان به ثبت رسیده است و بیش از 5 هزار هکتار وسعت دارد. متاسفانه تالاب های فریدون کنار بیشتر به عنوان منطقه شکار برای مردم مازندران و شکارچیان محسوب می شود و یکی از دلایل نابودی دسته درناهای غربی سیبری همین موضوع است. اگر قصد سفر به بهترین مناطق شمال برای مسافرت را دارید و همزمان می خواهید پرنده نگری داشته باشید، استان مازندران انتخابی عالی است.

معرفی دسته های درناهای سیبری در جهان

درناهای سیبری سرگذشتی بسیار غم انگیز دارند. جمعیت درناهای سفید سیبری، دارای سه جمعیت شرقی، مرکزی و غربی هستند. این گروه های درنا، مسیرهای متفاوتی را نسبت به یکدیگر پرواز و مهاجرت می نمایند. از درناهای گله مرکزی که در فصول سرد از سیبری به مناطق جنوبی و کشور هندوستان پرواز می کردند، مدت هاست که خبری نیست و منقرض شده اند. آخرین بازمانده از گله مرکزی درنایی بود که بین سال های 1996 میلادی تا سال 2002 میلادی به تنهایی به هند سفر می کرد و بعد از سال 2002 دیگر دیده نشد.

جمعیت و گله درناهای شرقی از شرق سیبری به مناطق شرقی آسیا و چین پرواز می نمایند و جمعیت رو به بهبودی دارند اما از جمعیت درنای سفید سیبری در گله غربی تنها درنای امید باقی مانده است. این درنای نر با امسال (1398) و پس از تنها شدن، سفرش را دوازده ساله نمود. حاشیه رود اوب در غرب سیبری، محلی است که درنای امید در ماه های گرم سال (بهار و تابستان) در آنجا زندگی می کند. اگر برای تماشای حیات وحش هند یا چین قصد سفر به این دو کشور را دارید، پیشنهاد می دهیم در تور دهلی و تور پکن الی گشت شرکت کنید. به خصوص، سافاری حیات وحش هند در فصل پاییز پر از پرندگان رنگارنگ و دیدنی است.

محل زندگی درنای امید

طول مسیر طی شده توسط امید، 5 هزار کیلومتر است که در نهایت خود را به تالاب روستای ازباران می رساند و تا آخر زمستان در آنجا می ماند. هم اکنون افراد بسیاری در ایران و حتی دنیا سرنوشت این درنای سفید زیبا را دنبال می نمایند و امید به ورود هر ساله او به تالاب های ایران دارند. حتی بسیاری امیدوارند که سال بعد درنای امید با خود همراهانی دیگر به ایران بیاورد. هر چند این آرزو هنوز محقق نشده است اما هنوز از سالم بودن این پرنده در محیط زیست کشورمان بسیار خرسندیم.

سازمان محیط زیست با همکاری روسیه تلاش نمود تا جمعیت درناهای گله غربی سیبری را از خطر انقراض نجات دهد. در نتیجه دو جوجه درنا را در سال های قبل، به ایران و فریدون کنار آوردند. متاسفانه این جوجه ها قادر به همراهی با درنای امید نبودند و این پروژه موفقیت آمیز نبود.

درنای سیبری پیش از رسیدن به ایران در دو منطقه دیگر که در مسیرش قرار دارد، توقف می نماید. با ورود این پرنده نادر، جشن بازگشت درنای امید در مناطق شمالی ایران برگزار می شود. در جشن سال 1397 مادر درناها یعنی #الن_ووسالو هم شرکت داشت. این فعال محیط زیست فنلاندی در رویان زندگی می کرد و روی درناهای سیبری تحقیق و مطالعه می نمود.

پرندگان درنا چه پرندگانی هستند؟

درناها پرندگانی تک همسری و بسیار وفادار به همسر خود هستند و در صورت مرگ جفت خود، جفت دیگری نمی گیرند. از خصوصیات پرنده درنا می توان به تخم گذاری اندک در زمان تخم گذاری، شرایط سخت جوجه ها در طبیعت، زندگی در گروه های بزرگ، سن بالای بلوغ، نیاز به زیستگاه اختصاصی، استفاده از آشیانه های قدیمی و عدم تخم گذاری سالانه، اشاره کرد. در صورت کوچک شدن گروه های این پرنده، قطعا با خطر نابودی روبه رو می شوند.

قد درناهای سیبری بین 135 تا 140 سانتی متر و طول بال آن ها در حین پرواز تا 230 متر نیز می رسد. وزن عادی آن ها، بین 4/9 تا 8/6 کیلومتر است. غذای اصلی درنای سیبری ماهی ها، حشرات و گیاهان درون تالاب ها هستند. در هر سال به طور میانگین، جفت های درناهای سیبری حدود 2 تخم می گذارند که از این دو جوجه، تنها یکی بزرگ می شود. درناهایی که در طبیعت زندگی می کنند و به مهاجرت می پردازند، حدود 30 تا 35 سال عمر می کنند.

در مورد درناهایی که در اسارت و باغ وحش، زندگی می کنند، تخمین زده می شود که به دلیل شرایط زندگی مطلوب تر، سنی از 60 تا 83 سال داشته باشند. پر جوجه نابالغ درناها، به رنگ نخودی بوده و تنها در هنگام بلوغ به رنگ سفید تبدیل می شوند. انتهای پرهای سفید درناها را رنگ مشکی زیباتر می کند.

توجه به محیط زیست ایران برای زندگی بهتر

در ایران و با ورود آخرین درنای گله درنای غربی در این روز، تورهای پرنده نگاری به این منطقه برگزار خواهد شد. خوشبختانه اداره حفاظت از محیط زیست برای مراقبت از پرنده تنهای امید، تعدادی محیط بان را در نظر گرفته اند. همچنین این درنای امید طرفداران بسیاری در میان مردم ایران و جهان پیدا کرده است. امیدواریم همانطور که آخرین درنای ایران، از تمام خطرات و مشکلات طبیعی سر راهش در امان مانده و نجات یافته، در ایران نیز توسط تمام مردم حمایت شود و تهدیدی برای او وجود نداشته باشد. اگر علاقه مند به پرنده نگاری هستید، می توانید دسته های پرندگان مهاجر و همچنین دیگر پرندگان بومی در ایران را دنبال کرده و برای تماشای آن ها در تورهای پرنده نگری شرکت کنید. همچنین برای آشنایی با گونه های پرندگان ایران می توانید به مطلبی با همین نام در مجله الی گشت مراجعه کنید.

در مجموع تمام سعی ما بر این است که آگاهی مردم ایران زمین را در رابطه با محیط زیست کشورمان بالا برده و در نتیجه به این روش، از اتفاقات ناگوار پیش گیری نماییم. در مجله می توانید با سرچ دسته طبیعت گردی یا سافاری مورد نظرتان، مطالب خود را یافته و اطلاعات خود را نسبت به محیط اطرافتان بالا ببرید. در کامنت ها نظرات خود را راجع به این پرنده بنویسید. اگر فعال محیط زیست هستید، از پرنده امید حمایت کنید و اطلاعات خود را در کامنت ها با دیگران در میان بگذارید.