چه گروه‌هایی از افزایش نرخ بنزین آسیب می‌بینند، سکوت احمدی نژاد در قبال بازداشت داوری، برانکو جایگزین ویلموتس می‌شود؟، محکومیت محیط زیستی‌ها به 4 تا 10 سال زندان، سن اعتیاد به 14 سال رسید، نعل وارونه کاخ سفید به اعتراضات در ایران، چرا قوه مجریه طرحی را اجرا کرد که سال‌ها منتقد آن بود؟، صبح فردا یک صدا علیه آشوبگران، تأثیر تغییر بهای بنزین بر قیمت‌ها و 2 هزار میلیارد تومان خسارت غارت فروشگاه‌ها مراکز بهداشتی و تخریب بانک، آمبولانس، مسجد و کتابخانه از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است.
به گزارش «تابناک» روزنامه‌های امروز پنج شنبه 30 آبان ماه در حالی از چاپخانه‌های مطبوعات روانه پیشخوان روزنامه فروشی‌ها شد که ادامه بازتاب بیانات رهبر انقلاب در جمع فعالان اقتصادی از جمله رهنمود‌های اقتصادی در دوران تحریم در آن دسته از روزنامه‌هایی که برای شماره دیروز خود گزارش آن را نرسانده بودند برجسته شد.
ادامه بحث‌ها و گفتگو‌ها درباره دلایل و درس‌های ناآرامی‌های اخیر و برآورد خسارت‌های ناشی از اغتشاش‌ها از یک سو و ادامه انتقاد‌ها از نحوه تصمیم گیری و اعلام تغییر قیمت بنزین و یادداشت‌هایی درباره چگونگی تاثیر تغییر قیمت بنزین بر تورم در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.
در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم:
اگر اعتراض حق مردم است، کجا اعتراض کنند؟
سعید معدنی جامعه شناس طی یادداشتی با عنوان باید جایی باشد تا مردم صدایشان را به گوش مسئولان برسانند در روزنامه ایران نوشت: سه نوع حکومت داریم که در طول تاریخ یا در یک برهه زمانی مستقر می‌شوند. نوع اول حکومت‌هایی است که ارزشی برای جامعه قائل نیستند. این حکومت‌ها قبل از دوران مدرن و انقلاب فرانسه حاکم بودند. دراین نوع حکومت، حاکمان هیچ حقی برای مردم قائل نبودند. معیار، سخن حاکمان بود که قانون می‌شد. مردم هیچ حقی نداشتند مگر در استثنائاتی. بعد از انقلاب فرانسه بحث جامعه مدنی پیش کشیده شد و گفتند که حکومت‌ها باید پاسخگوی مردم باشند. اینجا شکل دوم حکمرانی به‌وجود آمد. در این حکمرانی قانون‌هایی تصویب کردند و گفتند باید در چارچوب قانون حرکت کرد، اما باز هم شکاف ایجاد شد و به نتیجه نرسید. اینجا بود که شکل سوم حکومت شکل گرفت. در این حکومت‌ها دائماً انتخابات وجود دارد. احزاب فعال هستند. می‌توانند با دیدگاه‌های جدید، قانون اساسی را تغییر دهند. اما زمانی که شکل سوم حکمرانی، به‌صورت ایده‌آل شکل نمی‌گیرد و خواسته‌های مردم برآورده نمی‌شود، این خواسته‌ها جمع می‌شود و در یک نقطه به شکل اعتراض و اغتشاش خود را نشان می‌دهد.
دولت هم هیچ راهکاری نیندیشیده است که مردم خواسته‌هایشان را چگونه اعلام کنند. در خارج روزنامه‌ها و احزاب هستند. البته در کشور‌های دیگر هم اعتراض و اغتشاشات شکل می‌گیرد. امروز ما شاهد اعتراض جلیقه زرد‌ها در فرانسه هستیم. فرانسه مهد دموکراسی است، اما با همه تمهیداتی که اندیشیده است بازهم شاهد اعتراض این گروه هستیم. حال سؤال اصلی این است که مردم اعتراض خود را به چه شکلی بیان کنند؟ راهکار چیست؟ فرض کنید معلمان اعتراض دارند. چه کار کنند؟ سر کلاس‌ها نروند؟ سرکلاس بروند، اما درس ندهند؟ جلوی مجلس تجمع کنند؟ ما هیچ پاسخی برای این سؤال‌ها نداریم. همین است که بنزین بهانه‌ای می‌شود تا این اتفاق‌ها شکل بگیرد. آیا افزایش بنزین کارشناسی شده بود؟ به‌نظرم کارشناسی نبود. چون اگر کارشناسی بود نباید چنین واکنشی در پی داشته باشد. آیا کسانی که قیمت بنزین را افزایش دادند با افرادی که در کف جامعه هستند مثل اهل سیاست، روزنامه‌نگاران، جامعه‌شناسان و... مشورت کردند؟
کارشناسی بنزین فقط اقتصادی نیست، باید جوانب سیاسی و اجتماعی آن را هم سنجید. آیا از روزنامه‌نگاران و فعالان حوزه اجتماعی پرسیدند که اگر قیمت بنزین به سه هزارتومان برسد واکنش جامعه به آن چگونه خواهد بود؟ معلوم است این مشورت‌ها انجام نشده است که شاهد چنین واکنش‌هایی هستیم. حتی به نظر می‌رسد در کمیسیون‌های مجلس هم ارزیابی نشده بود. به نظر من حداقل باید بنزین سهمیه‌ای برای گروه‌های خاص را همان هزار تومان درنظر می‌گرفتند بعد بنزین سهمیه‌ای را برای سایر اقشار افزایش می‌دادند، قیمتش را هم 50 درصد بالا می‌بردند؛ بنابراین نیاز بسیاری از رانندگان تاکسی، برآورده می‌شد. بعد می‌آمدند و بنزین آزاد را گران می‌کردند تا 4 هزارتومان هم می‌توانستند افزایش دهند، اما این کار را نکردند. امروز هم باید راهکاری اندیشیده شود تا اعتراض‌های صنفی و شغلی انجام شود و انرژی اعتراضی تخلیه شود. باید جایی باشد تا مردم با آرامش صدایشان را به گوش مسئولان برسانند.
تحریم‌ها با رونق تولید بی‌اثر می‌شود نه با مذاکره
سید امیرحسین شکرآبی در بخشی از یادداشت روز روزنامه کیهان با عنوان تحریم‌ها با رونق تولید بی‌اثر می‌شود نه با مذاکره نوشت: رابطه اقتصادی ایران با عراق، علاوه بر اینکه توانسته بخش مهمی از تحریم‌ها را (در حوزه ارزی) خنثی کند، موجب افزایش نسبی تولید و صادرات نیز شده است.
براساس گفته‌های رئیس اتاق مشترک ایران و عراق، صادرات شش‌ماهه ایران به عراق تقریبا 9 برابر صادرات شش‌ماهه به کل اروپاست؛ این مسئله باید برای دولت تدبیر که مدام به غرب توجه دارد درس‌آموز باشد. فراموش نکنیم ایران 15 همسایه دارد که هر کدام یک ظرفیت بالا برای تجارت و شکوفایی اقتصاد دارند.
اما شاید مهم‌ترین محور اتکا به توان داخل، حضور فعال کارآفرینان در اقتصاد کشور است؛ کارآفرینانی که تفکر پشت‌میزنشینی را به کار فعال و تامین نیاز‌های مردم تبدیل کرده و علاوه بر ایجاد اشتغال و رونق تولید، سود خوبی نصیب‌شان می‌شود، به همین دلیل می‌توان ترویج فرهنگ کارآفرینی را در راستای مقابله با تحریم ارزیابی کرد.
در همین یک ماه گذشته خبر‌هایی داشتیم مبنی بر اینکه: «یک کشاورز اهل خمین با ماست‌بندی، سالانه 60 میلیون سود کسب کرد»، «یک جوان خوزستانی توانست با تولید نان بستنی ماهانه 9 میلیون تومان درآمد داشته باشد»، «کارآفرین بجنوردی سالانه 700 تن برگ مو تولید کرد»، «فعال اقتصاد مقاومتی هندیجانی با تولید روغن کنجد، ارده، کنجد خشک و حلواارده روزی یک میلیون سود کسب میکند.» و...
این موارد تنها نمونه‌های کوچک و جدیدی بود که روزنامه کیهان پیش از این هم به آن‌ها پرداخته بود، مواردی که نشان می‌دهد اگر عرصه فراهم باشد، مردم می‌توانند بهترین تصمیم را به نفع خود بگیرند و کسب و کار‌هایی با درآمد مناسب ایجاد کنند؛ در یک کلام، با این رویکرد می‌توان رابطه مثبت تحریم و اقتصاد کشور را قطع کرد.
اگر بنا بود تحریم‌ها با مذاکرات - اگر نگوییم با التماس- رفع شود، تاکنون کشور‌های متعددی در دنیا باید با این شیوه، تحریم‌های ظالمانه را از سر خودشان بر می‌داشتند، اما حتی یک تجربه موفق نیز در این زمینه نمی‌توان مثال زد، زیرا وقتی آمریکا در دهه‌های متمادی نشان داده به هیچ یک از تعهدات بین‌المللی خود پایبند نیست و با همین شیوه هم به نتیجه دلخواهش رسیده پس هیچ الزامی ندارد که به تعهداتش در قبال مذاکره با ایران پایبند باشد، همچنین کشور‌های اروپایی نیز، چون اراده‌ای از خود ندارند، در وعده‌هایشان صادق نیستند و نظام بین‌المللی هم هیچ سازوکاری برای احقاق حق مظلوم ندارد، بنابراین هیچ راهی جز مقاومت و تکیه به توان داخلی وجود ندارد.
در تصمیم بنزینی مجلس و نماینـدگان ملت کجـا بودند؟
محمد زاهدی اصل جامعه شناس و استاد ارتباطات در یادداشتی با عنوان اصل مهم در کنترل اعتراضات در شماره امروز آرمان ملی نوشت: در چنـد روز گذشـته شـاهد اتفاقاتـی بودیـم کـه پسندیده نیسـت تنها دولت را مقصـر بدانیم، ولی اقـدام دولت در شـب میلاد رسـول اکرم (ص) و امـام صـادق (ع) بنیانگذار مذهب تشـیع باعـث دلمشـغولی و نگرانی مردم شـد و همه نگاه‌ها را به خـود معطوف کـرد. زمانی که در شـب عید دولت اعلام میکند نـرخ یـک کالای اسـتراتژیک ماننـد بنزین که جایگزین نـدارد را 300 برابـر افزایش داده مـردم دچار هراس و دل مشـغولی می‌شـوند و به تبع آن اعتـراض می‌کنند. آقای رئیس جمهـور همـواره اعلام کـرده که اعتـراض حـق ملت اسـت و در قانون اساسـی جمهـوری اسلامی ایـران صریح و شـفاف به این حق اشـاره شـده، ولی هیچ جایی را بـرای بیان و تحقـق این حـق در نظـر نگرفته اند. اگـر ملت در ایـن رابطه صاحب حق هسـت پـس دولـت مکلف اسـت که بـه این حق مردم احتـرام بگذارد، امـا مردم در این 40 سـال کجـا را برای بیان اعتراضات مسـالمت آمیز و به دور از خشونت در شهرشان دارنـد.
کدام محفـل، کدام میـدان و کدام بخش مجـزا تعیین شـده تا مردم بـرای بیـان اعتراض بـه آنجـا بروند. وقتـی این مـکان بـرای ابـراز اعتـراض مسـالمت آمیز وجود نـدارد، پس طبیعـی اسـت کـه خیابـان گزینـه اول خواهـد بـود و در این بین بـا دخالت برخـی از افـراد در ایجـاد خشـونت، دود آن به چشـم مـردم و کشـور بـرود.
گام نخسـت کنتـرل اعتراضات و دوری از خشـم، اختصـاص مـکان و به رسـمیت شـناختن حق اعتراضـات مردمـی اسـت و باید میـان مـردم معترض و اغتشاشـگر تفاوت قائـل بود. مـا در کلاممان همـواره از حق ملت سـخن می‌گوییم امـا در رفتارمـان هیچ اقدامـی را برای تحقـق این حـق انجـام نمی‌دهیـم و به قانـون اساسـی عمل نمی‌کنیـم. کـدام بـار بـه مـردم اجـازه داده ایـم کـه بیایند و اعتراض کننـد؟ ما نمی‌گوییـم دولت باعث همه ایـن اتفاقات بوده، اما کابینه دولت تـا چند روز قبل از اعلام رسـمی گرانی بنزیـن؛ ایـن موضـوع را شـایعه می‌دانسـت و سـهمیه بندی بنزیـن را تکذیـب می‌کـرد.
سـوال ما اینجاسـت که چـرا این شایعه در نیمه شـب عید مسلمانان عملیاتی شـد و در نهایت ایـن حـوادث به وجـود آمـد. مگـر رئیس جمهـور قبلا اعلام نکرده بـود که دو نرخی شـدن بنزین زمینه سـاز ایجاد فسـاد اسـت، چطور با این فاصله در قیمت، بنزین سـهمیه‌ای فساد ایجـاد نمی‌کنـد؟ جـای تاسـف دارد کـه مـردم در تلویزیون رئیس جمهـور منتخـب خـود را ببیننـد کـه بـا چهـره‌ای برافروختـه سـخن میگوید. تـا زمانی کـه سـازوکار اعتراض را تعریـف نکنیـم ایـن وضعیـت ادامـه خواهـد داشـت. ما در حالی روز شـنبه را با اعتراض مردم آغاز کردیم کـه در آن روز هیچ کسـی دسـت به تخریـب امـوال عمومـی نزد ولـی بعد از آن عـده‌ای از معانـدان از ایـن آب گل آلـود ماهـی گرفتند.
هـر چنـد در دو دهه اخیـر ایـن موضـوع را تجربه کردیـم، اما هنوز درس نگرفتیـم. به عنوان یـک معلم دانشـگاه برای من سـوال اسـت که مجلس و نماینـدگان ملت کجـا بودند؟ مگر به گفته امـام راحـل مجلـس در راس همه امـور قرار نـدارد؟
پـس چـرا نقـش موثـر مجلـس را در رابطـه بـا افزایـش نرخ بنزین ندیدیم؟ باید پرسـید بـا کدام قانـون برای هـر نفر 55 هـزار تومـان در نظـر گرفته می‌شـود و بـدون اینکـه پولی به خزانه وارد شـود، پیشـاپیش پرداخت می‌شـود؟ این در کدام مصوبه و در کـدام قانون آمده اسـت؟ ما امیدواریـم این تدبیر در کشور وجود داشـته باشـد که آبرومندانه مسـائل به شکل علمی و کارشناسـانه حل شـود، نه اینکه تجربه تلـخ اعتراض و خشـونت را تکـرار نماییم.