چهار برداشت نفتی از تصمیم اوپک

هرچند نفت عملکرد هفتگی بهتری را از خود به‌جا گذاشت، اما بخش قابل‌توجهی از این رشد قیمت روز چهارشنبه و تحت‌تاثیر کاهش در موجودی انبارهای نفتی آمریکا رخ داد. تغییرات هفتگی برنت مثبت 3درصد بود، درحالی‌که نفت‎خام آمریکا رشد هفتگی 7 درصدی را به ثبت رساند که بیشترین مقدار از ماه ژوئن محسوب می‌شود. ممکن است که تاثیر توافق در هفته آینده بیشتر مشخص شود، به‌خصوص اینکه بازارهای آسیایی به‌دلیل نزدیک شدن به ساعات پایانی بازار چندان نتوانستند به آن واکنش نشان دهند. با این حال، تعمیق در توافق نفتی بیشتر از سطح انتظارات بود، از این‌رو انتظار می‌رفت با واکنش شدیدتر بازار مواجه شود.

اوپک و متحدانش در این نشست برای کاهش روزانه حدود 500 هزار بشکه‌ای عرضه توافق کردند. از این مقدار کاهش تولید، حدود 340 هزار بشکه اوپک و 160 هزار بشکه با کشورهای غیرعضو از جمله روسیه است. بر این اساس مقدار توافق نفتی از کاهش 2/ 1 میلیون بشکه در روز به 7/ 1 میلیون بشکه رسیده است. هرچند این رقم قابل‌توجه است، اما همه آنچه که توافق‌شده نیست. در پایان نشست اوپک‌پلاس، وزیر انرژی عربستان سورپرایز بزرگی برای بازار نفت داشت. او اعلام کرد این کشور به شکل داوطلبانه و در حمایت از بازار نفت 400 هزار بشکه بیشتر از سطح توافق تولیدات خود را کاهش خواهد داد. از این‌رو سهم عربستان از کاهش تولید به 567 هزار بشکه در روز خواهد رسید و توافق کاهش تولید به 1/ 2 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. چنین تغییر قابل‌توجهی در توافق کاهش تولید درحالی است که محتمل‌ترین سناریویی که تحلیلگران بازار نفت در هفته‌های اخیر برای نتیجه نشست اوپک‌پلاس پیش‌بینی می‌کردند، تمدید توافق نفتی تا میانه‌های 2020 بود. آن‌طور که بلومبرگ در گزارشی براساس یک نظرسنجی اعلام می‎کرد، تنها 14 درصد از معامله‌گران و کارشناسان انتظار داشتند که توافق نفتی تعمیق شود. جان کیلداف، یکی از کارشناسان مطرح بازار در آن زمان اعلام کرده بود «اگر توافق نفتی تعمیق شود، یک سورپرایز بزرگ برای بازار نفت رقم خواهد خورد.» غالب کارشناسان بر این باور بودند که اوپک تنها به تمدید توافق نفتی تا میانه سال 2020 اکتفا خواهد کرد. حتی این پیش‌بینی از سرنوشت توافق نفتی بعد اظهارات وزیر انرژی روسیه دستخوش تغییر شد. الکساندر نواک درست چند روز پیش از نشست اوپک اعلام کرد «چرا از الان برای چند ماه بعد تصمیم‌گیری کنیم؟ موعد پایان توافق پایان مارس است و بهتر است نزدیک به آوریل برای تغییر در توافق نفتی چاره‌اندیشی شود.» از این رو، به نظر می‌رسد نتیجه نشست اوپک‌پلاس با آنچه که بازار پیش‌بینی می‎کرد متفاوت است؛ بنابراین این سوال مطرح است که چرا قیمت‌ها با جهش قابل‌توجهی همراه نشدند؟

کاهش تولید مشروط

خبر تعمیق 500 هزار بشکه‌ای توافق نفتی روز پنج‌شنبه منتشر شد. با این حال، در این روز نفت برنت تنها رشد کمتر از 40 سنت را به ثبت رساند و نفت‌خام آمریکا روی قیمت 43/ 58 دلار بر بشکه بدون تغییر باقی ماند. روز جمعه و تا پیش از نشست خبری پایانی نشست اوپک‌پلاس، قیمت نفت در مسیر کاهشی قرار داشت. کارشناسان اعلام می‌کردند که چنین رقمی پیش از این با پایبندی بیش از صددرصدی برخی اعضای اوپک محقق شده است. بنابراین توافق جدید نمی‎تواند تغییری در توازن عرضه و تقاضا ایجاد کند. آن‌طور که پلاتس اعلام می‌کند، متوسط پایبندی اعضای اوپک از ژانویه تا اکتبر یعنی طی 10 ماه ابتدای سال 132 درصد بوده است، همچنین سطح پایبندی در ماه اکتبر به 145 درصد رسیده است. این یعنی در اکتبر اوپک 368 هزار بشکه بیش از آنچه که در توافق 2018 مشخص شده، تولیدات خود را کاهش داده است.

در این سطح از پایبندی به توافق برخی از اعضا بیشتر سهم داشتند. به‌طور مثال آن‌طور که بلومبرگ می‌نویسد، متوسط سطح تولید عربستان از ابتدای سال 8/ 9 میلیون بشکه در روز و میزان تولید آن در ماه گذشته میلادی 9/ 9 میلیون بشکه در روز بوده است. درحالی‌که براساس توافق دسامبر 2018 این کشور می‌توانست تا 31/ 10 میلیون بشکه در روز نفت پمپاژ کند. اما در عین حال برخی دیگر از اعضای اوپک و همچنین روسیه به‌عنوان کشوری خارج از اوپک به توافق چندان پایبند نبودند. به‌طور مثال در ماه گذشته میلادی عراق تنها 50 درصد از تعهدات خود را انجام داده است.

تخلف از توافق موضوعی است که سعودی‌ها از هفته‌ها پیش از نشست اوپک به آن واکنش نشان داده و اعلام می‌کردند که این‌بار از آن نخواهند گذشت. در حال حاضر نیز ادامه دادن به کاهش تولید خود (بیشتر از سطح توافق) را مشروط به پایبندی دیگر کشورها کرده‌اند. عربستان کاهش تولید 400 هزار بشکه‌ای داوطلبانه را روز جمعه در مقابل خبرنگاران اعلام کرد. هرچند عراق، نیجریه و روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین متخلفان در توافق نفتی قول داده‌اند که از این پس پایبندی خود را حفظ کنند، اما همچنان احتمال خلف وعده بسیار است. به‌خصوص اینکه بسیاری بر این باورند که عربستان به‌دلیل فروش سهام آرامکو به قیمت‌های بالاتر نفت نیاز دارد و تحت نیاز خود دیگر کشورها را مجبور به کاهش بیشتر تولید کرده است. نشست نزدیک به هفت ساعته اوپک در روز پنج‌شنبه نشان از سطح بالای اختلافات در این سازمان داشت. از این‌رو این احتمال مطرح است که کشورها به وعده خود عمل نکنند و عربستان نیز کاهش400 هزار بشکه داوطلبانه را در تولیدات خود لحاظ نکند. این موضوع می‎تواند موجودیت توافق نفتی را تحت‌تاثیر قرار دهد. به‌خصوص اینکه در اوایل مارس یعنی حدود سه ماه دیگر این توافق مورد بازنگری قرار خواهد گرفت.

آیا کاهش تولید کافی است؟

همان‌طور که گفته شد، بخش زیادی از کاهش تولید پیش از این محقق شده است. بنابراین از 1/ 2 میلیون بشکه‌ای که در توافق قید شده حدود 500 هزار بشکه آن جدید است، از این مقدار عربستان سهم 167 هزار بشکه‌ای دارد و بیش از 330 هزار بشکه به عهده کشورهایی است که پیش از این نیز چندان به توافق پایبند نبوده‌اند. علاوه بر این اگر آمار آژانس بین‌المللی انرژی را مبنا قرار دهیم، حتی اگر همه اعضا به توافق پایبند باشند، همچنان بازار با مازاد عرضه مواجه خواهد بود. آن‌طور که این سازمان در گزارش ماه گذشته خود اعلام می‎کند، میزان تقاضا برای نفت اوپک در سال 2020 حدود 9/ 28 میلیون بشکه در روز خواهد بود. این درحالی است که براساس گزارش آژانس میزان تولید کنونی اوپک حدود 9/ 29 میلیون بشکه در روز است، بنابراین یک میلیون بشکه مازاد عرضه در بازار وجود خواهد داشت و توافق جدید نفتی تنها 500 هزار بشکه آن را پوشش خواهد داد. علاوه بر این، این توافق تنها فصل اول سال 2020 را شامل می‌شود. براساس الگوی فصلی، میزان تقاضا برای نفت در این فصل به کمترین سطح خود خواهد رسید. بنابراین احتمال اینکه توافق نتواند مانع ایجاد مازاد عرضه در بازار نفت شود، بسیار است.

با این حال برآوردهای اوپک از میزان عرضه و تقاضا موضوع دیگری را مطرح می‎کند. براساس آخرین گزارش این سازمان، عرضه کنونی این سازمان تنها 100 هزار بشکه بیشتر از سطح تقاضا در سال 2020 است. در صورتی که این آمار را مبنا قرار دهیم، توافق اوپک‌پلاس کافی خواهد بود و می‎تواند مازاد عرضه را رفع کند.

ادامه ریسک‌های سمت تقاضا

اما مهم‌ترین عامل اثرگذار بر بازار نفت طی یک سال گذشته که توافق نفتی اوپک‌پلاس را نیز بی‌اثر کرد و قیمت‌ها را کاهش داد، جنگ تجاری آمریکا و چین بوده است؛ عاملی که همچنان پا برجاست. طرفین در یک سال گذشته مذاکرات فشرده‌ای را آغاز کرده‌اند، با این حال این مذاکرات بارها به بن‌بست خورده است. در آخرین خبرها، ترامپ اعلام کرده فعلا نیازی به توافق تجاری نیست و ممکن است توافق را به بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا (اواخر 2020) موکول کند. جنگ تجاری رشد اقتصاد جهانی و به‌دنبال آن تقاضا برای نفت را تضعیف کرده‌ است، به‌طوری‌که درحال‌حاضر بسیاری پیش‌بینی می‌کنند که تقاضا در سال آینده به کمتر از یک میلیون بشکه در روز سقوط خواهد کرد. عدم اعتماد و نااطمینانی به مذاکرات تجاری می‌تواند نگرانی‌ از سمت تقاضا را چنان تشدید کند که مانع اثرگذاری توافق نفتی شود.

رشد عرضه شیل

ریسک دیگری که اثرگذاری توافق نفتی را تهدید می‎کند و ممکن است مانع از رشد قیمت نفت شود، احتمال رشد تولیدات شیل این دشمن سال‌های اخیر اوپک باشد. اوپک‌پلاس در حاشیه نشست روز جمعه، اعلام کرد که رشد تولید نفت شیل کاهش یافته و از این زاویه تهدیدی متوجه خود نمی‌بیند. با این حال رشد تولیدات آمریکا موضوعی نیست که از نگاه معامله‎‌گران پنهان بماند، به‌خصوص اینکه شیل عامل اصلی از دست رفتن کانال 100 دلاری نفت از سال 2014 است. تولید نفت آمریکا درحال‌حاضر به مرز 13 میلیون بشکه در روز رسیده که 2/ 1 میلیون بشکه نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشتر است و این درست مقداری است که براساس توافق نفتی 2018 اوپک و متحدانش باید از تولیدات خود می‌کاست. اداره اطلاعات انرژی آمریکا، پیش‌بینی می‌کند که در سه ماهه چهارم 2020 تنها حدود 350 هزار بشکه نسبت به سه ماهه چهارم 2019 افزایش یابد و همان‌طور که اوپک مدعی است نشان از کاهش شدید رشد تولیدات این کشور دارد. اما باید توجه داشت که براساس پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا بخش قابل‌توجهی از این رشد تولید (230 هزار بشکه در روز) در فصل اول سال 2020 یعنی زمان اجرای توافق نفتی، محقق خواهد شد. این می‌تواند بار دیگر به بی‌اثری توافق نفتی منجر شود.