مقدمه:
در تبیین جایگاه اقتصاد مقاومتی و نقش و جایگاه بانوان فاطمی (س) در آن بایستی در ابتدا به تعریف و تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی پرداخت آنگاه نقش بانوان فاطمی (س) در تحقق آن را بررسی و مطالعه کرد. برای تبیین اقتصاد مقاومتی لازم است در ابتدا به نگاه اقتصادی اسلام نظر داشت تا آنگاه این نوع خاص اقتصاد را از منظر اسلام شناخت و در تحقق آن کوشید. باید توجه داشت که اسلام به برابری مطلق اقتصادی نظر نداشته و تفاوتهای اقتصادی را با توجه به وراثت، محیط، تربیت و حتی جنسیت پذیرفته است. آنچه در نگاه اسلام مذموم و ناپسند است، تکاثر، اسراف، رفاه زدگی، غفلت از نیازمندان، ادا نکردن حقوق نیازمندان و تفاخر می باشدکه سخت نکوهیده و مطرود است.
به بیانی دیگر اسلام طرفدار توازن و تناسب اقتصادی در سطح معیشت افراد جامعه است و تأکید دارد که حاکمیت و افراد در جامعه سطح زندگی عمومی و معیشت افراد را فراهم ساخته و تناقض فقر و غنا در جامعه ایجاد نشود و بدین منظور برنامه ها و قوانینی را تدوین ساخته که از یک سو در مبارزه با اسراف ، تجمل گرایی، مصرفی شدن و تبذیر بوده و از سویی دیگر مانع از سقوط سطح زندگی بینوایان در فقر و تهی دستی و بینوایی شده است. توانگران را امر به پرداخت حقوق واجب شرعی خود از جمله خمس و زکات نموده و از سوی دیگر نیازمندان را نیز تشویق به کار و تلاش و تولید نموده است. امام علی (ع) می فرمایند«من لم یصبر علی کده، صبر علی الافلاس.»(حکیمی، 1391 ، 4:436)هر کس تن رنجه به کار کردن نکرد، پس باید بر فقر و ناداری بسازد و همچنین حضرتش در نکوهش اسراف و زیاده روی در خرج اینچنین می فرمایند: «ترک التقدیر فی المعیشه، یورث الفقر» (همان، 4:440) اندازه نگه داشتن و اسراف کردن موجب فقر می گردد. این دو گوهر کلامی از حضرت امیر (ع) درباره ی دو گروه غنی و فقیر جامعه کافی است تا وظیفه و مسئولیت هر دو گروه روشن گردد. اکنون با این نگاه به موضوع اقتصاد به محور اصلی سخن یعنی اقتصاد مقاومتی باز می گردیم و به مفهوم شناسی آن می پردازیم.
اقتصاد مقاومتی، واژه هایی است مرکب از دو کلمه اقتصاد و مقاومت، اقتصاد در لغت یعنی میانه روی و میانه نگاه داشتن است و در اصطلاح دانشی را گویند که به کمک آن با وسایل و امکاناتی به رفع نیازمندیهای مادی بشر می پردازد.(دهخدا، 1391 نسخه دیجیتال ) و مقاومت یعنی ایستادگی، پایداری، ثبات ورزیدن. امّا این ترکیب که اولین بار در سال 1389 در دیدار مقام معظم رهبری با کارآفرینان از سوی معظم له به کار گرفته شد. (پایگاه اطلاع رسانی حوزه www.hawzah.net) یک پشتوانه ی ارزشی، انقلابی و جهادی دارد و بدین معنا است که راه های هجوم و نفوذ دشمن از گذرگاه اقتصاد را سدّ کردن و در مقابل هجمه مقاوم و نفوذ ناپذیر بودن است.
در این تعریف اقتصاد یک جامعه هرگاه در پی آسیب زدایی از خود و مقاوم سازی خود در قبال فشارها باشد مقاومتی خواهد بود. در چنین اقتصادی برنامه ریزان و مدیران در جهت شناسایی توان ها و ترمیم خلل های اقتصادی اند ، تا ضریب تحمل اقتصادی جامعه را در مقابل فشارهای گوناگون باشدت های متغییر و در شرایط متفاوت، را افزایش دهند. و از سوی دیگر در یک نگاه متعالی مدلی را طراحی ، اجرا و عمل کنند تا الگویی باشد برای جامعه ی اسلامی در راستای تمدن سازی و مدل سازی برای اثبات الگوی اسلامی پیشرفت به جهان دور افتاده از ارزشهاو معیارهای متعالی اخلاقی و اسلامی و گرفتار در چنبره ی اقتصاد سرمایه داری.
با ترسیم این دور نما از موضوع بحث به جایگاه و نقش زنان در این رسالت باز می گردیم که هم در سرانه ی نقش و مسؤولیت سهم و جایگاه ویژه دارند و هم در نقش برجسته و خاص خود در نظام خانواده و تعلیم و تربیت، وزنی قابل توجه در این مقوله دارند، می پردازیم.
بانوان فاطمی (س) در نظام خانواده و به تبع آن در اجتماع جایگاهی والا و متعالی داشته و نقش برجسته ای را ایفا می کنند. نقش همسری، مادری، شهروندی و... این نقش های با اهمیت و خاص بیشترین تأثیر را در تربیت هماهنگ ، جامعه و اجتماع داشته و بازتاب دهنده اندیشه و اعتقاد یک بانوی مسلمان می باشند. گرچه هر یک از این تاثیرات مهم و شگرف است اما موضوعیت و محدودیت این مقال می طلبد تا تنها به نقش تاثیر گذار و سازنده بانوان فاطمی (س) در اقتصاد مقاومتی پرداخته و برخی از زوایای آن را تبیین کنیم.
پیشینه بحث:
در طی چند سال گذشته با مطرح شدن اقتصاد مقاومتی بعنوان یک راهبرد، شعار سال و در نهایت یک ضرورت، مقالات متعددی در این باره نگارش شده که بالطبع بخشی از آنها به نقش بانوان فاطمی (س) توجه کرده و به این موضوع پرداخته است. از جمله مقاله خانم زینب پیکار بروجنی در کیهان شماره 20633 در تاریخ 14/ 8/ 92 با عنوان نقش بانوان فاطمی (س) در اقتصاد مقاومتی مقاله خانم ها آذر تا جور و ملیحه تاجور با عنوان جایگاه زن ایرانی در مدیریت مصرف خانواده با تأکید بر اقتصاد مقاومتی در همایش بررسی و تبیین اقتصاد مقاومتی در تاریخ 16/ 12/ 91 در دانشگاه گیلان همچنین با جستجوی انجام شده در این موضوع کتابی تا کنون چاپ نشده و یا حداقل یافت نشده است. آنچه در مقالات بررسی شده ملاحظه گردید نگاه نویسندگان از منظر اقتصاد صرف و یا تربیتی صرف است و مزیت این مقاله ترکیب این دو با ارائه ی راه کار عملی و اجرایی است.
موانع و مشکلات تحقیق:
به لحاظ نو بودن موضوع منابع متقن و پالایش شده در این باره وجود نداشته بلکه در منابع اصیل و دست اول نکاتی بصورت پراکنده و اشاره ایی بوده که سرعت پژوهش را کند و این پراکندگی خود موجب زمان بر شدن پژوهش می گردد.
روش تحقیق:
مسلم است که روش این پژوهش کتابخانه ای و سپس تجزیه و تحلیل و ترکیب یافته ها است که با تکیه بر منابع اسلامی انجام و نگارش شده است.
پیشنهاد:
پیشنهاد می گردد این موضوع در یک پژوهشگاه اسلامی با مشارکت اقتصاد دانان مسلمان و معتقد که به پویای آموزه های دینی باور قلبی دارند مورد واکاوی و پژوهش قرار گرفته و نتایج آن تدوین و در اختیار سیاست گزاران و برنامه ریزان و در نهایت عموم جامعه قرار گیرد.
1- بانوان فاطمی (س) معمار اقتصاد مقاومتی
نقش تربیتی بانوان فاطمی (س) در نظام خانواده بر هیچکس پوشیده و پنهان نیست و مبرهن است که اگر بنا باشد اندیشه ایی در نظام فکری انسان رسوخ کرده و در رفتار و فعل او تجلی یابد باید این فکر و اندیشه از کودکی آموخته شود تا به یک باور و اعتقاد بدل گشته و در رفتار و افعال تجلی و ظهور یابد.
اندیشه ی اقتصاد مقاومتی اگر با نگاه کلان و نه به عنوان یک سیاست آفندی، پدافندی به آن نگریسته شود باید از کودکی در فکر و اندیشه کودکان رسوخ کند تا در بزرگی به رفتار تبدیل شود و فرد و اجتماع را از ثمرات آن بهرمند سازد. در هر نظام اقتصادی با هر رهیافت و روش یکی از منابع سرمایه ای، سرمایه ی انسانی است و شاکله ی اصلی سرمایه ی انسانی در کانون گرم خانواده شکل گرفته و سپس در مراکز آموزشی از ابتدایی تا عالی پرداخته و فرهیخته می گردند. سرمایه انسانی که بانوان فاطمی (س) در خانواده پرورش می دهد یک سرمایه ی اجتماعی، عاطفی و حتی یک سرمایه ی معنوی نیز می باشد و لذا ارزش و ارج مندی آن بسا فراتر از مهارت ها، حرفه ها و آموزشهایی است که مراکز آموزشی و مهارتی می آموزند. البته این ارج مندی به منزله ی نفی خدمات و فعالیت های این مراکز نیست. بلکه بیانگر نقش و اهمیت خانواده در پرورش سرمایه انسانی است. اسلام برای چند مورد به تنظیم حیات اقتصادی اهتمام ویژه دارد که این موارد کلید آن در دست مادر است و اگر تربیت صحیح مادر در خانواده شکل گیرد این چند مورد به ساخت و شکل گیری زیر بنای فکری فرد انجامیده و در نهایت فراهم آورنده اندیشه اقتصاد مقاومتی است.
الف- اقتصاد و رشد فکری و اندیشه – حضرت امیر (ع) می فرماید «الفقر مدهشه للعقل» (حکیمی 1391، 3:310)
ناداری منجر به سراسیمگی عقل می گردد. اگر همین باور و اندیشه ملاک تربیت یک فرزند توسط مادری قرار گیرد، مسلم وی همواره برای پاسداشت فکر و عقل خود در تلاش و کوشش است و هیچگاه چشم به دست دیگران و منتظر مساعدت و کمک دیگران نخواهد بود.
ب - دینداری و اقتصاد – حضرت علی (ع) در فرمایشی دیگر می فرمایند «الفقر منقصه للدین» (حکیمی 1391 3:310) فقر نقصانی است برای دین اینکه کودکی با این تفکر رشد کند که اگر ایمان ثابت و محکم و دینداری شایسته و خوب می خواهد انجام دهد باید دارا و توانا باشد و از فقر وناداری به دور باشد، موجب می گردد که وی همواره برای پاسداشت دین و اقامه ی آن در تلاش و جدیت باشد و نه تنها از ناداری به دور و غنی باشد بلکه همواره بادارایی خود با جود و سخا به اقامه دین خود و انفاق بپردازد.
ج -اقتصاد و حیات جسمی و مادی – امام صادق (ع) فرمودند «انما بنی الجسد علی الخبز» تن آدمی برنان بنا شده است. (حکیمی 1391، 3:310)
یک زن مسلمان آنگاه که با این نگاه فرزند خود را تربیت کنند که حیات جسمانی وابسته به نان و تأمین نان منوط به کار است و کار رونق اقتصادی و پویایی حیات اقتصادی یک جامعه است، پرورش دهد. چنین فرزندی در حداقل باور و اندیشه خود لازمه ی حیات خود را به اقتصاد و کار وابسته می داند و پیوسته برای تأمین معاش و معیشت خود کار خواهد کرد.
پس اگر به اقتصاد مقاومتی به عنوان یک راهبرد کلان و بلند مدت می نگریم باید این اصل را به فرزندان و خردسالان بیاموزیم و از کودکی با این اندیشه و باور آنها را رشد دهیم و این میسر نخواهد شد مگر که مادران را با این اندیشه و نظر آشنا کنیم و این مهم را از آنها بخواهیم که این فقط از آنها ساخته است.
2- بانوان فاطمی (س) آموزگار اقتصاد مقاومتی
خانواده به عنوان کانونی برای آموزش و یادگیری سبک زندگی، باور اقتصادی، عمل و انجام دستورات دینی ، نقش بی بدلیل و مهم دارد و مادر به عنوان یک مربی اثر گذار که هم رفتارش آموزنده است و هم افکار و گفتارش جایگاهی بس والا و پر اهمیت دارد. تعلیمات او در مدیریت اقتصادی جلوگیری اسراف مبارزه با مصرف گرایی و تجمل پرستی توجه به نیازهای اصلی و اساسی با توجه به اولویت ها و پس انداز کردن مشارکت کردن در امور خلاق و کار آفرین بودن ارزش داشتن کار و توجه به آن، همه و همه از دروسی است که در طول زندگی مورد نیاز و همواره مد نظر خواهد بود. فرزندی که آموزه های تعلیمی او در خانواده اینگونه باشد هیچگاه رفاه زده بی قابلیت، اسراف کننده، فخر فروش و تجمل پرست نخواهد بود به عبارتی دیگر زن با دیدگاه اقتصاد مقاومتی انتقال دهنده این ارزش اقتصادی به نسل دیگر است. و مادران دانا فرزندان دانا و عقل محور تربیت می کند. الگو پذیری فرزند و نقش الگویی مادر بستری مناسبی است که یک دیدگاه و نظر و یک ارزش از نسلی به نسل دیگر منتقل گشته و یک ارزش درونی و جاودانه گردد.
3- بانوان فاطمی (س) مدیریت خانه و اقتصاد مقاومتی
زن با هر هنر، حرفه، تحصیلات و شغلی که داشته باشد مسوولیت و مدیریت منزل با اوست و اوست که با مدیریت زمان و منابع ایفاگر نقش درون خانواده و یا نقش های اجتماعی است. از رسالت های فردی و الهی زن نقش مادری و همسری است که جایگاه آن خانواده است و این نقش می تواند کارکرد مهم و پر اهمیتی در مبحث اقتصاد و خصوصا اقتصاد مقاومتی ایفا کند. امام صادق (ع) می فرماید با رهنمود پیامبر اکرم (ص) تقسیم کار در خانه ی حضرت علی (ع) انجام گرفت و امام علی مسؤول امور بیرون منزل و حضرت فاطمه (س) مدیر امور داخلی منزل شدند، آنگاه حضرت فاطمه (س) با خرسندی فراوان فرمودند «فلا یعلم ما داخلنی من السرور الا الله باکفانی رسول الله تحمل رقاب الرجال» (دشتی 1389، ص 148)» جز خدا کسی نمی داند که از این تقسیم کارت تا چه اندازه خوشحال شدم زیرا رسول خدا مرا از انجام کارهای که مربوط به مردان است بازداشت. این فرمایش حضرت صدیقه (س) بیانگر این مطلب است که زن بصورت فطری و الهی تدبیر امور منزل اعم از خانه، فرزند داری و فرزند پروری، همسر داری و... را بر عهده دارد و از انجام آن خرسند است. لذا هرگاه این مسؤولیت با جهت اقتصاد مقاومتی ایفای نقش نماید چه کارکرد های والایی خواهد داشت که به برخی از آنها به اختصار اشاره می گردد.
الف: پرهیز از اسراف
یک مادر در تدبیر امور اقتصادی منزل باید توجه داشته باشد که در دام اسراف نیافتاده و منابع انسانی، مالی، زمانی و ایمانی و عاطفی را در معرض حراج و نابودی قرار ندهد. اوست که در تدارک نیازها ، تهیه غذاها، تامین و تهیه وسایل ابزار احساسات عاطفی، انجام توصیه های دینی در باب انفاق و جود و غیره میانه رو است. و نه در دام اسراف افتاده که افراط است و نه در کمند بخل و خساست افتاده که تفریط است. امام علی (ع) در این باب می فرماید «حسن التدبیر مع الکفاف، الکفی لک من الکثیر مع الاسراف. (حکیمی 13941، 4:355)»یک تدبیری با اندازه و کفاف بسنده تر است از بسیار همراه با اسراف و جالب اینکه این تدبیر نیک را معیار ایمان دانسته و می فرمایند: کسی مزه ی ایمان را نمی چشد مگر آنکه دارای سه ویژگی باشد فهم درست دین، بردباری در مصیبت ها، تدبیر نیکو در معاش (همان، ص355)
یک مادر ایمانی تدبیر منزل را با معیار دین یک باور الهی دانسته و آن را یک رسالت خطیر الهی می شناسد لذا نه خود اسراف گر است، و توجه دارد که خانواده خود و خاصه فرزندان را از این رذیلت اخلاقی دور بدارد. در واقع چنین تدبیری خود یک نوع سرمایه و نوعی از اقتصاد پویا و محرک است برای خانواده چرا که به تدبیر حضرت علی (ع) تدبیر و میانه روی در هر کاری خود یک ثروت و سرمایه است. امام علی (ع) می فرمایند:«القصد مثراه و السرف متواه» (حکیمی 1391، 3:314) میانه روی ثروت سازی و اسراف ثروت سوزی است. قران کریم هم با تکیه بر همین اصل یعنی نفی اسراف همگان را فرمان به اسراف نکردن داده و می فرماید «کلوا واشربوا و لاتسرفوا ان الله لا یحب المسرفین» (اعراب: 31) بخورید و بیاشامید و از اسراف جلوگیری کنید که خدا اس که خدا اسرافراف کاران را دوس کاران را دوست ندارد.
ب: پروا از چشم و هم چشمی
از جمله آفات وموانع اقتصاد مقاومتی چشم و هم چشمی در امور معیشتی است که غالبا چون تدبیر درون خانه تحت اشراف زنان است، می تواند در میان زنان رایج شده و زیانهای سخت جبران و یا حتی غیر قابل جبران اقتصادی، تربیتی، عاطفی و معنوی را بدنبال داشته باشد. یک زن مؤمن و دین دار با نگرش الهی به وظایف خود و همچنین با نگاه الهی به اقتصاد منزل می تواند خود را از این بلیه برهاند و الگویی باشد برای فرزندان و سایر افراد خانواده که در واقع این نقش الگویی خود یک مسؤولیت تربیتی است برای ساختن نسلی فرهیخته خود باور و با عنایت نسبت به اقتصاد مقاومتی. چنین نگرشی ناشی از اعتماد به نفس، توکل و عزت نفس یک بانوی مسلمان بوده و خود یک صفت ارزشی پر ارجی می باشد. امام باقر (ع) فرمودند:«الیاس مما فی ایدی الناس عزالمومن فی دینه»(حکیمی 1391، 3:449 )بی توجهی به داشته های مردم موجب عزت مؤمن در دینش است.
ج- مدیریت مصرف صحیح و بهبود کیفیت
از آنجا که زن مدیریت داخلی و امور جاری خانواده را بر عهده دارد و بر آورد نیازها هزینه ها تدارک، ترکیب، ساخت بهره وری و استفاده، از وظایف و امور مربوط به او است و از طرفی باور اعتقادی وی او را ملزم ساخته که به اندازه بجا و بوقت استفاده کند. لذا نوع انتخاب او در وسایل اولیه مواد خام ابزار و مواد مصرفی و غیره همه و همه می تواند با معیار اقتصاد مقاومتی سازگار و یا در تضاد باشد. استفاده از وسایل و ابزار با کیفیت داخل، خرید به هنگام و به ضرورت و به اندازه، فراگیری فنون ترکیب و تهیه بخشی از نیازها و مصارف، بکار گیری فنون خانه داری در تدارک تهیه ساخت و مصرف و همچنین مشارکت در تأمین بخشی از وسایل کم مصرف و در درجه دوم اهمیت در خانه به صورت سهامی و مشارکتی با خانواده های فامیل در جهت مدیریت صحیح منابع و تشکیل تعاونی های فامیلی که منجر به بسط روابط عاطفی خانوادگی و فامیلی و ترویج روحیه ی مشارکت و سهام داری و تعلق خاطر می گردد این ها همه موجب می گردد که:
1-وسایلی که به ندرت در فصل یا سال مورد استفاده قرار می گیرد و از طرفی نیاز همه افراد فامیل همزمان نسیت به صورت مشارکتی فراهم گشته و اتلاف سرمایه و منابع صورت نگیرد.
2-تهیه و تدارک بخشی از نیازهای داخلی خانه با خلاقیت هنرمندی و تدبیر زنان موجب کاهش هزینه ها و بروز خلاقیت ها می گردد.
3- توجه به کیفیت مواد اولیه، وسایل و ابزار و همچنین لوکس و تجملی نبودن آنها موجب بهره وری بالا و همچنین جلوگیری از هدر رفت سرمایه می گردد.
توجه به این امور خود تقویت کننده اقتصاد خانواده و از طرفی مقاوم ساز اقتصاد جامعه می شود بصورتی که در شرایط اضطرار با کمترین هزینه ها بتوان سلامت، امنیت، پویایی و دوام خانواده را حفظ و مدیریت کرد.
4- بانوان فاطمی (س)، سرمایه گذاری و اقتصاد مقاومتی
شاید در تصور اولیه اینگونه به نظر آید که سرمایه گذاری و مشارکت در امور اقتصادی، خاص خانم های شاغل و با در آمد ثابت و یا متغییر ماهیانه است و این در جامعه ی ما درصد بالایی را تشکیل نمی دهد و لذا نمی توان قابل اعتنا و توجه باشد. اما با تعمق در موضوع در می یابیم که هر گاه تفکر و دیدگاه یک زن در نظام خانواده از نگرش اقتصادی بهره مند باشد. علاوه بر نظام و مدیریت منابع مالی در خانواده حتما نگاهی به پس انداز و اندوخته ضرری هم دارد و از سویی این اندوخته ها هر چند اندک و کم مقدار باشد اما می تواند تجمیع شده و در رونق اقتصادی و پویایی اقتصادخانواده به دنبال آن جامعه مؤثر و مفید باشد. هنر اندوخته و پس انداز کردن اختصاص به درآمد ماهیانه و ثابت زنان شاغل نداشته بلکه یک زن خانه دار با کفایت و مدبر نیز با هر بودجه ای که برای اداره امور خانه در اختیار داشته باشد، به پس انداز توجه و اهتمام دارد و این حسن تدبیر و اندیشه متعالی و حسابگر او را می رساند.
مکتب متعالی اسلام نیز پیروانش را به کسب حلال، خرج به دور از اسراف، انفاق بجا و اندوخته فردا دستورداده است، از جمله حضرت علی (ع) می فرمایند: «امسک المال بقدر صرورتک و قدم الفضل لیوم حاجتک» مال را به اندازه ی لازم نگه دار و زیادی آن را برای روز نیازمندیت پیش بفرست (ذخیره کن) (حکیمی 1391، 5:33)
حال برای آنکه این پس اندازها راکد وخنثی نباشد بایستی در چرخه ی تولید و اقتصاد به گردش افتد و موتور اقتصاد جامعه را به تحرک وا دارد. از این رو زنان می توانند پس انداز های اندک خود را در قالب صندوق های مالی، اشتغال و پشتیبانی به گردش اندازند و هم خود از این صندوق ها و تعاونی ها سود ببرند و هم به دیگران و سرانجام جامعه سود رسانند. زنان هنرمند، خلاق و کارآفرین مسلمان با همین حمایت ها، وام ها و پشتیبانی آنها، می توانند در تولید ناخالص ملی سهمی داشته و ایفای نقش کنند این ایفای نقش مزایایی را در بردارد که به پاره ایی از آنها اشاره می شود.
1-کمک به رونق اقتصادی و پویایی و حرکت آن
2- تأمین سلامت روانی و کمک به حفظ و توسعه آن
3- ایجاد اشتغال سالم، مولد و همسو با نقش های مادرانه و همسرانه
4- در آمد زائی و کار آفرینی
5- جلب مشارکت خانوادگی، فامیلی و..
6-نقش الگویی و تعلیمی برای نسل بعد
این ویژگی ها و مزایا، هم ایجاد رونق اقتصادی و تحرک اقتصادی را سبب می گرد و هم باعث سلامت اقتصاد خانواده می شود و آن را در برابر شوک های درآمدی و یا ضربه های اقتصادی پرهزینه همچون هزینه های تعمیرات، بازسازی، نوسازی، درمان و سرانجام اشتغال پایدار بیمه می کند و از سویی دیگر تفکر، تعقل و دور اندیشی خانواده را در امور اقتصادی نشان می دهد و این را بایستی یکی از الطاف خفیه الهی دانست چرا که امام کاظم (ع) خطاب به هشام فرمایشی دارند که به این امر اشاره می فرمایند «یا هشام! من اکرمه بثلاث فقد لطف له: عقل یکفیه مؤونة هواه و علم یکفیه مؤونة جهله و غنی یکفیه مخالفة الفقر»(حکیمی 1391، 5:35) ای هشام! هر که خدا سه چیز را به او عنایت کند ، او را مورد لطف خویش قرار داده است: عقلی که فشار هوای نفس را از او بردارد ، علمی که او را از نادانی برهاند، و ثروتی که فقر از جان او دور سازد.
5- بانوان فاطمی (س) پرچمدار تولید و اشتغال
دین مبین اسلام برای زن استقلال مالی و مالکیت اقتصادی را پذیرفته و بر آن مهر تایید زده است. «للرجال نصیب مما الکتسبو وللنساء نصیب مما اکتسبن» (نساء: 32) بهره ی مردان از کار کردشان برای خودشان و بهره ی زنان نیز از کارکردشان برای خودشان است. با توجه به این اصل قرانی و رعایت شأن و منزلت والای زنان در خانواده و همچنین وضع قوانین مناسب با وضعیت جسمی ، روحی و خانوادگی زنان در راستای حمایت از اشتغال زنان در بیرون از خانه، این بخش از جامعه نشان داده است که بخوبی می تواند مسؤولیت پذیر بوده و ایفای نقش داشته باشد. گرچه سهم اشتغال زنان در جامعه ی اسلامی ایران نسبت به مردان فاصله ی بسیار دارد اما جمعیت انبوه زنان تحصیل کرده، فرهیخته ، هنرمند و مسلمان ایران می تواند در صورت فراهم شدن بستر مناسب نقش سترگی را در اقتصاد مقاومتی ایفا کند، دقت، ظرافت، تیز بینی و دانایی زنان جامعه ی اسلامی در کنار مدارج عالی علمی و تخصص های نوین آنها در دانش های نو ظهور همچون بیوتکنولوژی ، نانو، سلول های بنیادی ، علوم هسته ای و حتی فضایی ظرفیت عظیمی از دانایی، تخصص و تعهد را در جامعه ی زنان ایجاد کرده است که باید برای بکار گیری و استفاده مطلوب از آن برنامه ریزی لازم صورت پذیرد. این برنامه ریزی ها باید با نگاه و توجه به دو اصل لحاظ گردد و آن اینکه
1- حفظ جایگاه زنانه، مادرانه و همسرانه این جمعیت
2- بهرگیری مناسب از توان، تخصص و فنون آنها
بدین منظور باید مراکز تصمیم گیری و تصمیم سازی مقرراتی را تصویب یا بازبینی کنند که
1-ساعات کار زنان حداقل نصف ساعات کاری مردان باشد.
2-قوانین حمایت از خانواده در مشاغل لحاظ گردد. و به فرزند داری و خانه داری زن توجه شود.
3-حضور دائم در محل کار برای مشاغلی که وابسته به حضور در مکان خاص نیست لغو و به امر دور کاری و انجام کار یا بخشی از آن در منزل توجه شود.
4-در کنار مراکز تحقیقاتی، علمی، صنعتی، کارگاهی و خدماتی مراکزی چون مهد کودک تعبیه و بنا شود تا امکان توأمان کار خارج از منزل وتوجه به فرزند داری و نقش مادری فراهم آید.
5- قوانین حمایتی همچون بیمه، بازنشستگی، مرخصی زایمان، تقلیل ساعات کار متناسب با تعداد فرزندان و... وضع و اجرا گردد.
نتیجه
آنچه در این مقاله مختصر پیرامون نقش و جایگاه زنان در اقتصاد مقاومتی تحقیق و بررسی شد حکایت از آن دارد که زنان با توجه به جمعیت ویژگیهای جسمی، روحی و نقش های مهم و قابل اعتنایی آنها از جمله نقش مادری و مدیریت داخلی خانه سهم و نقش بسزایی در اقتصاد مقاومتی دارند. بخشی از این نقش جنبه الگویی تربیتی و سازندگی دارد که سازنده و تربیت کننده نسل بعد است و در واقع سرمایه گذاری دیر بازده اما پر سود است و بخشی دیگر سهم شخصی و فردی در خانواده و اجتماع است که هم قابل اعتنا و هم مؤثر و زود بازده است. برای به میدان آوردن این توان بالقوه بایستی
1- در یک نهضت فرهنگی خود باوری، اعتماد به نفس و توجه به نقش و جایگاه آن را به زنان جامعه ی اسلامی گوشزد کرد. 2-جامعه ی اسلامی باید برای جریان این قدرت و قوت عظیم در اقتصاد کشور بستر سازی مناسب را فراهم سازد. وضع قوانین ، اصلاح قوانین، ایجاد ساختارهای جدید در سخت افزار و نرم افزار مراکز مهم اقتصادی و تسهیل قوانین که از توان گسترده نیروی تحصیل کرده و آماده به کار زنان با رعایت شؤون چند سویه آنان در خانواده و اجتماع حداکثر استفاده را ببرد.
منابع و ماخذ
1-قرآن کریم
2-دهخدا ، علی اکبر ، (1390) نرم افزار لغت نامه دهخدا
3-حکیمی، محمد رضا و دیگران؛ (1391) الحیاه ف قم، انتشارات دلیل ها
4-پایگاه اطلاع رسانی حوزه به نشانیwww.hawzah.net
5-دشتی، محمد(1389 ) فرهنگ سخنان فاطمه زهرا (س)، قم ، انتشارات امیر المومنین (ع)
6-عباس نژاد، محسن (1390). قرآن و حقوق، مشهد، بنیاد پژوهشهای قرآنی حوزه و دانشگاه