پس از استقبال اندک از اولین دوره واگذاری باقی‌مانده سهام دولت در گروه بانک و بیمه که اوایل خردادماه انجام شد، حال به دو دوره بعدی این واگذاری‌ها نزدیک می‌شویم. واگذاری‌هایی که این‌بار قرار است گروههای پالایشی، فولادی و خودرویی را در برگیرد. در این میان با توجه به رشد حدود 180 درصدی ارزش دارایکم، به نظر می‌رسد دو صندوق پیش‌رو این بار با اقبال صاحبان نقدینگی روبه‌رو شوند. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» اما از سهام باقی‌مانده دولت در گروههای مذکور نشان می‌دهد در صورت استقبال 8/ 40 میلیون کد ملی در مجموع دو عرضه پیش‌رو، دولت از این محل بیش از 160 هزار میلیارد تومان درآمد شناسایی خواهد کرد. به این ترتیب با توجه به گمانه‌های موجود از کسری بودجه 180 هزار میلیارد تومانی، سه صندوق مذکور می‌توانند بیش از 94 درصد از این رقم را پوشش دهند.
دارایکم؛ اولین تجربه دولت در واگذاری‌ها
دوم خردادماه در اولین دوره این واگذاری‌ها شاهد عرضه سهام دولتی در قالب صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) تحت عنوان صندوق‌های مالی شامل گروه بانکی و بیمه‌ای بودیم. این گروه که شامل باقی‌مانده سهام دولت در بانک‌های صادرات، ملت و تجارت و همچنین باقی‌مانده سهام دولت در سهام بیمه البرز و بیمه اتکایی امین بود، با استقبال ناچیز صاحبان نقدینگی همراه شد. از این رو سه میلیون و 481 هزار نفر برای خرید دارایکم، با سرمایه‌گذاری بیش از 5886 میلیارد تومان در این پذیره‌نویسی مشارکت کردند. از این رو در حالی برآوردهای اولیه از این عرضه تاریخی مجموع ارزش 16 هزار میلیارد تومانی را نشان می‌داد که حدود 37درصد از کل این واحدها خریداری شد. با این حال «دارایکم» تا پایان معاملات روز گذشته (یکشنبه 14 تیر) با رشد حدود 180 درصدی همراه شد که خود می‌تواند انگیزه‌ای مضاعف برای شرکت در پذیره‌نویسی دو صندوق باقی‌مانده باشد.
52 میلیون خریدار برای «دارادوم»؟
در مرحله دوم واگذاری سهام دولتی در قالب ETF بنا به گفته‌های مدیر عامل شرکت بورس تهران، نوبت به صندوق‌های خودرویی و فلزی می‌رسد و قرار است باقی‌مانده سهام دولت در ایران‌خودرو، سایپا، فولاد مبارکه اصفهان و ملی مس ایران در این مرحله به عموم عرضه شود. در این میان بر اساس ارزش روز (یکشنبه 15 تیر) سهام مذکور و با احتساب 20 درصد تخفیف، خالص ارزش دارایی دولت در این شرکت‌های خودرویی و فلزی، 3/ 104 هزار میلیارد تومان برآورد میشود که با توجه به تخصیص 2 میلیون تومان به هر کد ملی، فروش تمامی سهام این گروه نیازمند مشارکت بیش از 52 میلیون نفر است که در نوع خود قابل توجه خواهد بود.
سقف مشارکت صندوق پالایشی
در حالی که بر اساس آخرین اظهارات سخنگوی دولت قرار بود واگذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس مربوط به باقی‌مانده سهام دولت در پالایشگاه‌ها از اول تیر ماه آغاز شود، با رسیدن به نیمه تیرماه خبر موثقی از زمان آغاز پذیره‌نویسی این صندوق مخابره نشده است. این مرحله واگذاری باقی‌مانده سهام دولت در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) شامل باقی‌مانده سهام دولت در پالایشگاه‌های تبریز، اصفهان، بندرعباس و تهران میشود. طبق اعلام‌های اولیه خرید واحدهای صندوق مزبور نیز با همان 20درصد تخفیف خواهد بود، البته شاید در این واگذاری نیز میزان تخفیف افزایش یابد. در این میان بر اساس ارزش روز (یکشنبه 15 تیر) سهام مذکور و با احتساب 20 درصد تخفیف، خالص ارزش دارایی دولت در این چهار پالایشگاه 59 هزار میلیارد تومان برآورد میشود که با توجه به تخصیص 2 میلیون تومان به هر کد ملی، فروش تمامی سهام این گروه نیازمند مشارکت 5/ 29 میلیون نفری است.
پوشش 94 درصدی کسری بودجه 99
پس از اجرایی شدن اولین مرحله از تصمیم دولت برای واگذاری باقی‌مانده سهامش در شرکت‌های بانکی - بیمه‌ای و همچنین وعده عرضه دو صندوق دیگر در تابستان، گمانه‌هایی درخصوص نیت اصلی این واگذاری‌های شنیده شد. سخنانی که بسیاری از فعالان اقتصادی و حتی عامه مردم درخصوص انجام این واگذاری‌ها برای پوشش دادن کسری بودجه دولت برای سال 99 مطرح می‌کردند. این موضوع واکنش معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی را به دنبال داشت. عباس معمارنژاد در این خصوص اظهار کرد: «دولت با هدف مردمی‌کردن اقتصاد، باقی‌مانده سهام خود در بانک‌ها، بیمه‌ها، پالایشگاه‌ها، فولاد و خودروسازی را در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله ETF به مردم واگذار می‌کند. چراکه اگر دولت قصد تامین کسری بودجه خود از طریق این واگذاری‌ها را داشت از روش‌های بلوکی با 20 درصد افزایش قیمت مندرج در تابلوی بورس یا عرضه تدریجی در بازار سهام استفاده می‌کرد.»
اما کسری بودجه دولت در سال جاری چه میزان است؟ در روزهای ابتدایی انتشار ریز ارقام بودجه سال 99، رقم‌های گوناگونی بین 55 تا بیش از 200 هزار میلیارد تومان به‌عنوان ارقام کسری بودجه مطرح شد. مرکز پژوهش‌ها در یک گزارش و طبق محاسباتی نشان داد که میزان کسری منابع حدود 131 هزار میلیارد تومان است و نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، کسری بودجه در سال جاری را 180 هزار میلیارد تومان عنوان کرد. بر این اساس با پذیرش هر ادعایی از پوشش کسری بودجه 99 گرفته تا مردمی کردن اقتصاد، در صورت پرشدن سقف تقاضا برای دو صندوق باقی‌مانده (دارادوم و داراسوم) با تخفیف 20 درصدی و البته با احتساب رقم اولیه فروش «دارایکم»، درآمدی بالغ بر 163 هزار و 310 میلیارد تومان از آن دولت میشود که البته نیازمند مشارکت 40 میلیون و 830 هزار نفر است. به هر حال درآمد مذکور حدود 94 درصد از کسری بودجه 99 (در صورت پذیرش رقم 180 هزار میلیارد تومان کسری) را پوشش می‌دهد.
گمانه‌ها از زمان عرضه ETFهای جدید
آخرین بار اوایل تیرماه برای عرضه باقی‌مانده سهام دولت برای پالایشگاه‌ها عنوان شده بود. در حال حاضر اما به نظر می‌رسد خودرو و فلزی‌ها پیش از پالایشی‌ها عرضه شوند. با وجود این همچنان زمان دقیقی برای عرضه ETFهای جدید مشخص نشده است. در آخرین اظهارات علی صحرایی، مدیر عامل شرکت بورس تهران در پاسخ به این سوال که دومین عرضه صندوق‌های قابل معامله (ETF) در بازار بورس چه زمانی خواهد بود، عنوان کرد: از آنجا که متولی صندوق‌های قابل معامله وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارتخانه‌های مربوط هستند، در هر زمانی که آنها اعلام آمادگی کنند بورس تهران هم اقدامات لازم را در جهت حضور آنها در بورس انجام می‌دهد. وی در ادامه افزود: طبق اطلاعات دریافتی، دومین صندوق قابله معامله که قرار است در بورس عرضه شود مربوط به صنایع فلزی و خودرویی است.
![]()