خبرگزاری فارس: هفته گذشته خلیج فارس و غرب تنگه هرمز شاهد برگزاری رزمایش پیامبر اعظم 14 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود که با مشارکت نیروی دریایی و نیروی هوافضای سپاه با اجرای سناریو‌ها و سریال‌های مختلف در این منطقه برگزار شد.
در این رزمایش علاوه بر ابعاد مختلف بین‌المللی و پیام‌های خاصی که برای بیگانگان و خصوصا دشمنان فرامنطقه‌ای که سال‌هاست در منطقه خلیج فارس حضوری نامشروع دارند، دستاورد‌های دفاعی جدیدی خصوصا در حوزه موشکی به نمایش درآمد که از سویی به لحاظ افزایش قدرت بازدارندگی کشور و از سوی دیگر افزایش سطح فناوری‌های نوین دفاعی و تسلیحاتی قابل توجه بود.
نمایش تسلیحات جدید در این رزمایش به خوبی بیانگر این نکته مهم است که اکنون پس از گذشت بیش از 40 سال از اعمال تحریم‌های تسلیحاتی علیه کشورمان و پس از پشت سر گذاشتن تهدید‌ها و چالش‌های مختلف امنیتی دفاعی در طول این سال‌ها، امروز جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعنوان یک نیروی دفاعی راهبردی به ترازی از قدرت دفاعی رسیده است که نه‌تن‌ها قادر به خنثی کردن تهدیدات ابرقدرت‌ها است، بلکه پا را فراتر گذاشته و در عرصه فناوری دفاعی قادر به طراحی‌های منحصر به فرد و عملی کردن فرآیند «ایده تا محصول» است.
نیروی هوافضای سپاه که از جمله نیرو‌های راهبردی دفاعی جمهوری اسلامی ایران است و پیش از این هم دستاورد‌های دفاعی منحصربه‌فردی را در مناسبت‌ها و رزمایش‌های مختلف به نمایش گذاشته بود، در رزمایش پیامبر اعظم 14 نیز چند دستاورد دفاعی خاص و منحصربه فرد خود را رونمایی کرد که هرکدام حائز نکات و ویژگی‌های منحصربه‌فردی است.
از جمله این دستاورد‌ها سرعت بسیار بالای موشک بالستیک ضد رادار در زمان اصابت به هدف -بیش آن آنچه که قبلا دیده شده بود- است که امکان رهگیری و هدف قرار گرفتن موشک‌های بالستیک توسط سامانه‌های سپر موشکی را غیرممکن می‌سازد. در گزارش پیشین به تشریح این دستاورد مهم دفاعی پرداختیم.
اما مهم‌ترین و منحصربه‌فرد‌ترین دستاورد دفاعی که در این رزمایش شاهد آن بودیم و موجب حیرت بسیاری از کارشناسان و ناظران بین‌المللی شده بود، شلیک موشک‌های بالستیک مدفون شده در زیر خاک به سمت اهداف بود. موضوعی که برخلاف شلیک موشک‌های بالستیک از سیلو‌های زیرزمینی که آن هم تنها در اختیار چند کشور محدود جهان قرار دارد، تاکنون سابقه‌ای از آن در دنیا وجود نداشت و فناوری آن تاکنون در انحصار ایران قرار دارد.
شلیک موشک‌های مدفون شده زیر خاک در رزمایش پیامبر اعظم 14
** چرا دفن موشک زیر خاک؟ از ابتکار عمل تاکتیکی تا سردرگمی دشمن
توان موشکی جمهوری اسلامی ایران از دیرباز محل بحث و جنجال ابرقدرت‌های غربی بوده و آن‌ها با ابزار‌های مختلفی که در اختیار دارند همواره تلاش کرده‌اند علاوه بر اعمال فشار با متداول‌ترین ابزارشان یعنی تحریم، راهکار‌های دیگری مانند خرابکاری صنعتی، تمرکز بر نقاط ضعف و پیدا کردن اماکن و نقاط پایگاه‌های موشکی ایران را هم دنبال کنند تا در صورت بروز جنگ احتمالی، بتوانند با ضربه زدن به پایگاه‌های موشکی ایران، آن را از کار انداخته و برگ برنده ایران را از چرخه عملیاتی خارج کنند.
اما در این سوی میدان و در یگان موشکی هوافضای سپاه نیز به دلیل پویایی فکری و عملیاتی این مجموعه، همواره راهکار‌هایی برای غلبه بر تاکتیک‌هایی که دشمنان برای ضربه زدن به توان این یگان مد نظر داشته‌اند، پیدا کرده‌اند. از جمله اولین راهکار‌هایی که ایران برای حفظ و در امان نگه داشتن توان موشکی خود اجرا کرد، ساخت شهر‌های موشکی و سیلو‌های پرتاب موشک زیرزمینی در اقصی نقاط کشور بود. موضوعی که به گفته سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه از سال 1363 و پیش از ورود اولین موشک به کشور آغاز شده و تا به امروز هم شبانه‌روزی حفر تونل‌های برای حفاظت از توان موشکی ادامه دارد.
یکی از شهر‌های موشکی زیرزمینی ایران
در حقیقت ساختار شهر‌های موشکی ایران که به صورت تونل‌های حفر شده در دل کوه با مهندسی و حفاری خاص خود بود، امکان دپوی انبوهی از موشک‌های بالستیک در برد‌های مختلف و شلیک آن‌ها از سیلو‌های زیرزمینی را که این سیلو‌ها نیز بخشی از شهر موشکی به شمار می‌آمدند فراهم می‌کرد و بدین ترتیب گام بسیار بزرگی در راستای محافظـت از این توان برداشته شد.
موشک قیام آماده شلیک از سیلوی زیرزمینی
دومین راهکار یگان موشکی سپاه که علاوه بر قابلیت حفاظت از داشته‌های موشکی، قابلیت‌های عملیاتی نیز به همراه داشت؛ متحرک کردن سکو‌های شلیک موشک‌های سوخت جامد و به طور مشخص توسعه این مدل از موشک‌ها بود. پر واضح است که موشک‌های سوخت مایع نیازمند مدت زمان چندین ساعته برای تزریق سوخت و سایر فرآیند‌های قبل از شلیک است. این موضوع در حالی است که موشک‌های سوخت جامد به چنین زمانی نیاز دارند و به دلیل قرار گرفتن سوخت در موشک، همواره آماده شلیک خواهند بود. این ویژگی باعث میشود تا موشک‌های سوخت جامد را بتوان از لانچر‌های متحرک با قابلیت جابجایی سریع شلیک کرد.
این ویژگی ممتاز سبب شد تا در سال‌های گذشته تمرکز بسیار جدی و ویژه‌ای بر توسعه موشک‌های کلاس فاتح بعنوان یک موشک سوخت جامد تاکتیکی شود و ابتدای دهه هشتاد مدل‌های مختلفی از آن از برد 200 کیلومتری در نمونه اولیه تا برد 500 کیلومتری در نمونه فاتح-313، فاتح مبین و رعد-500 بعنوان آخرین نمونه رونمایی شده، تولید شود.
اما توسعه و افزایش برد این موشک به همینجا ختم نشد و در ادامه توسعه این خانواده، موشک‌هایی مانند ذوالفقار با برد 700 کیلومتر و دزفول با برد 1000 کیلومتر تولید شوند؛ همزمان با توسعه موشک‌های سوخت جامد، ساخت لانچر‌های متحرک برای حمل و شلیک این موشک‌ها نیز از جمله مسائل مورد توجه یگان موشکی سپاه بود که توانستند لانچر‌های مختلفی را برای شلیک به صورت تک فروندی و یا چند فروندی موشک‌های این کلاس طراحی کنند. این تلاش منجر به این شد که در حال حاضر موشک بالستیک دزفول با برد هزارکیلومتر دوربردترین موشک بالستیک تاکتیکی دنیا لقب بگیرد.
پرتابگر دو فروندی موشک دزفول (دوربردترین موشک بالستیک تاکتیکی دنیا)
*********************************
** تحلیلی بر مزرعه موشکی سپاه؛ ویژگی‌ها و مزیت‌ها
آنچه گفته شد تلاش‌هایی است که تا کنون یگان موشکی هوافضا برای حفاظت و افزایش تاکتیک‌پذیری موشک‌های بالستیک انجام داده است، اما در رزمایش پیامبر اعظم 14 سپاه پاسداران، نیروی هوافضای سپاه دستاوردی دیگری را به نمایش گذاشت که نمونه مشابهی در دنیا ندارد. موشک‌های مدفون شده در زیر خاک به یکباره شلیک می‌شوند و به سمت هدف می‌روند.
البته در بررسی‌های صورت گرفته؛ ایالات متحده آمریکا در دهه هشتاد میلادی برای موشک بالستیک قاره‌پیمای LGM-118 معروف به Peacekeeper (حافظ صلح) چنین طرحی را برای شلیک از زیر زمین با ساز و کاری متفاوت و صرفا بعنوان یک طرح مفهومی در نظر داشت که هیچ‌گاه عملی نشد.
طرحی مفهومی از آنچه ایالات متحده برای شلیک موشک LGM-118 از زیر زمین در نظر داشت
** موشک‌های سپاه چگونه از زیر زمین شلیک می‌شوند؟
آنچه از تحلیل تصاویر منتشر شده از این دستاورد مهم برداشت میشود؛ مکانیزم عملکرد آن به این گونه است که موشک‌های بالستیک درون یک کپسول و یا کنیستر پرتاب عمودی موشک (VLS) قرار می‌گیرد و سپس با حفر گودال‌های روی زمین، این کپسول درون آن قرار داده میشود و روی آن را با خاک پر می‌کنند.
مراحل شلیک موشک‌های مدفون شده زیر خاک از راست به چپ
فناوری ساخت کپسول‌های پرتاب عمودی موشک که در دو نوع پرتاب گرم و پرتاب سرد در دنیا وجود دارد از جمله فناوری‌های پیچیده‌ای است که به خصوص در نوع پرتاب گرم نیازمند داشتن فناوری ساخت بسیار بالا است چراکه کپسول یا محفظه‌ای که موشک درون آن قرار می‌گیرد باید قابلیت تحمل دمای بسیار زیاد حاصل از احتراق موتور موشک در لحظات ابتدایی پرتاب را داشته باشد.
در خصوص شلیک موشک‌های مدفون شده سپاه زیر خاک؛ بر اساس تحلیل تصاویر منتشر شده، این موشک‌ها از سامانه پرتاب عمودی شلیک گرم استفاده می‌کنند چراکه در ثانیه‌های نخست شلیک، ابتدا گاز و آتش حاصل از احتراق موتور موشک از دریچه‌های تخلیه فوقانی، خاک‌های ریخته شده به روی کپسول برای مدفون شدن آن را کنار می‌زند و مسیر حرکت موشک به بیرون از کپسول را باز خواهد کرد. البته بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، تمام این مکانیزم از زمان فعال‌سازی تا پرتاب موشک به بیرون در مدت زمانی کمتر از یک ثانیه انجام میشود.
ساختار کلی یک محفظه شلیک پرتاب گرم
درباره موشکی که از درون این کپسول‌ها شلیک میشود اطلاعاتی در دست نیست و بنابر اعلام نیروی هوافضای سپاه نام و مشخصات این موشک محرمانه است، اما بررسی فیلم منتشرشده از لحظه شلیک این موشک‌ها نشان می‌دهد که دست‌کم دو نوع موشک شلیک شده است که هر دو موشک از نوع سوخت جامد هستند.
موشک سمت راست از نوع بدون بالک، سمت چپ بالک‌دار
یکی از موشک‌ها بدون بالک و موشک دیگر بر روی قسمت سرجنگی خود بالک‌هایی برای افزایش دقت اصابت دارد؛ استفاده از بالک در سرجنگی یکی از موشک‌های شلیک شده و همچنین سوخت جامد بودن آن تقویت کننده این گمانه است که از خانواده موشک‌های فاتح برای توسعه نمونه شلیک شده از زیر زمین استفاده شده است.
همچنین با توجه به پرتاب دو نوع موشک از زیر خاک، می‌توان این احتمال را به طور قوی در نظر گرفت که اکثر موشک‌های مایل‌پرتاب و یا حتی عمود‌پرتاب هم قابلیت شلیک به این روش را داشته باشند.
نکته دیگری که از فیلم منتشر شده قابل برداشت است، برخورداری این موشک‌ها از سامانه تغییر بردار رانش TVC است که در پروفایل شلیک آن‌ها با توجه به تغییر جهت حرکت موشک نسبت به زاویه شلیک اولیه قابل مشاهده است. البته استفاده از چنین سیستم کنترلی در این موشک‌ها طبیعی است چراکه موشک‌هایی که از پرتابگر‌های عمودی (VLS) شلیک می‌شوند، برای هدایت به سمت هدف باید از این روش کنترل استفاده کنند.
1 تغییر جهت موشک نسبت به زاویه شلیک اولیه حاکی از وجود سامانه کنترل بردار رانش در موشک جدید سپاه است
از سوی دیگر استفاده از سامانه کنترل تغییر بردار رانش (Thrust Vector Control) هم در موشک‌های ایرانی پیش از این مسبوق به سابقه بوده و بعنوان مثال در موشک بالستیک قیام به دلیل عدم وجود بالک برای هدایت و تصحیح مسیر از این سامانه استفاده شده است که با بهره‌گیری از 4 عدد Jet Vane در قسمت نازل گاز‌های خروجی موشک و تغییر بردار رانش گاز‌های خروجی کار هدایت و اصلاح مسیر را انجام می‌دهد. همچنین در موشک پدافندی صیاد-4 مربوط به سامانه پدافندی باور-373 نیز به دلیل آنکه موشک به صورت پرتاب عمودی گرم عمل می‌کند، هم از کنترل تغییر بردار رانش استفاده شده است.
VaneJetهای موشک بالستیک قیام
در حقیقت دانشمندان موشکی کشورمان با تلفیق چندین فناوری خاص، توانسته‌اند چالشی بزرگ را برای سیستم‌های اطلاعاتی دشمن به وجود آورند. چراکه اگر تاکنون آن‌ها با استفاده از پایش تصاویر ماهواره‌ای و رصد تحرکات و جابجایی لانچر‌های شلیک قادر به کشف محل استقرار و شلیک موشک‌های بالستیک و یا پایگاه‌ها، شهر‌های موشکی زیرزمینی و یا مراکز موشکی بودند، از این پس به دلیل آنکه کوچکترین اثر و یا ردی از کپسول‌های شلیک موشک مدفون شده در زمین وجود ندارد، قادر به کشف مکان دپو و شلیک موشک‌های بالستیک نخواهند بود.
با استفاده از این روش شلیک، کار شناسایی و کشف قطعی مراکز موشکی برای دشمن حتی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای نیز غیرممکن میشود چراکه آن‌ها با توجه به ماندگاری بالای موشک‌های سوخت جامد که تا 15 سال هم قابلیت ماندگاری دارند، زین پس هر چاله‌ای را یک هدف فرض می‌کنند که قطعی بودن بودن اهداف برای آن‌ها را دشوار و حتی ناممکن خواهد ساخت.
** موشک جدید و پرتابگر جدید
از دیگر نکات حائز اهمیت این رزمایش که در تصاویر منتشر شده قابل ملاحظه است، شلیک یک موشک بالستیک سوخت جامد جدید از پرتابگری جدید است که حاکی از توسعه گونه جدیدی از پرتابگر‌های محفظه‌ای یا کنیستر در یگان موشکی است.
این پرتابگر که از نوع محفظه‌ای است به نظر می‌رسد از نوع پرتابگر محفظه‌ای هم‌مرکز (Concentric Canister Launch) باشد که تمام مکانیزم مربوط به شلیک و دفع گاز‌های خروجی درون همان کپسول استوانه‌ای تعبیه شده است. تصویر زیر ساختار این نوع از پرتابگر را نمایش می‌دهد.
با توجه به ساختار محفظه‌های شلیک هم‌مرکز و مقایسه آن با نحوه شلیک موشک‌های مدفون در خاک، می‌توان این احتمال را به طور قوی در نظر گرفت که کپسول‌های موشک مدفون در خاک سپاه نیز از همین نوع باشند.
درباره موشکی که از این پرتابگر شلیک میشود تا کنون اطلاعاتی منتشر نشده است؛ اما بررسی تصاویر شلیک آن نشان می‌دهد که مطابق شکل و اندازه بالک‌های ابتدایی و انتهایی، یک موشک سوخت جامد تاکتیکی توسعه یافته بر اساس خانواده موشک‌های فاتح است که می‌تواند بردی از 300 (فاتح) تا 1000 کیلومتر (دزفول) داشته باشد.
موشک بالستیک شلیک شده از پرتابگر جدید