دلیل کاهش شاخص فلاکت چه بود؟

در اقتصاد سه نرخ از اهمیت بسیاری برخوردارند و تقریباً با بررسی این سه نرخ می توان کلیاتی از یک اقتصاد را به دست آورد.  این سه نرخ عبارتند از: نرخ رشد اقتصادی، نرخ بیکاری و نرخ تورم.

به گزارش تابناک اقتصادی، دو نرخ بیکاری و تورم اما برای مردم از اهمیت بیشتری برخور دارند چرا که اولا روزانه افزایش و کاهش آن ها را حس می کنند و ثانیا تغییرات آن ها می تواند بر روی زندگی شان بسیار تاثیرگذار باشد. از همین رو و با توجه به اهمیت این دو نرخ، در ابتدای دهه 70 میلادی، آرتور اوکان با استفاده از این دو نرخ اقتصادی شاخصی به نام شاخص فلاکت را به وجود آورد. این شاخص همان گونه که از نامش و روش محاسبه اش پیداست بیانگر اتفاقات مثبت و امیدوارکننده در اقتصاد نیست. در سال های بعد اقتصاددانانی نظیر روبرت بارو، استیو هنک، کارستن هیوق و هینز ولش با اضافه کردن متغیرهای دیگری نظیر نرخ ناخالص داخلی، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی سرانه، نرخ بهره و نرخ تورم مسکن سعی نمودند نحوه محاسبه شاخص فلاکت را کاملتر و دقیق تر کنند.

از آنجایی که با افزایش میزان شاخص فلاکت، رفاه جامعه به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می گیرد و کاهش می یابد، بنابراین می توان این شاخص را یکی از مهمترین معیارهای سنجش عملکرد دولت ها در نظر گرفت. هر چه این شاخص کمتر باشد رفاه مردم بیشتر است و این نشان دهنده عملکرد مناسب دولت ها است.

به تازگی مرکز آمار، ایران گزارش فصلی اقتصاد ایران که مربوط به بهار سال جاری می باشد را منتشر کرده است. بخشی از این گزارش به بررسی روند شاخص های کلیدی اقتصاد ایران در بهار 99 پرداخته است که یکی از این شاخص های کلیدی شاخص فلاکت می باشد.

نمودار زیر که از همین گزارش مرکز آمار ایران استخراج شده است نشان می دهد که طی دوره پاییز 1396 تا بهار 1399 بالاترین شاخص فلاکت مربوط به تابستان سال 1397 بوده است که شاخص فلاکت 53.1 درصد گزارش شده است. در پاییز 1398 بعد از 5 دوره صعود متوالی، شاخص فلاکت سرانجام روند نزولی خود را آغاز کرد. در این فصل شاخص فلاکت 50.6 درصد گزارش شد. سپس در زمستان سال 98 این شاخص به 45.4 درصد و در بهار سال 99 به 37.6 درصد کاهش یافت.

نکته حائز اهمیت در نمودار زیر این است که دقیقا این نمودار با آغاز تحریم های آمریکا روند صعودی به خود گرفته است.

علت عمده رشد شاخص فلاکت چیست؟

همان گونه که عنوان شد شاخص فلاکت از مجموع دو نرخ بیکاری و تورم به دست می آید. نمودار زیر نشان می دهد که عمده دلیل افزایش و یا کاهش شاخص فلاکت در دوره مورد بررسی، افزایش و یا کاهش نرخ تورم در این فصول بوده است، چرا که نرخ بیکاری در این دوره تقریبا روند کاهشی را طی نموده است.

بعد از اعمال تحریم ها علیه کشورمان، نرخ دلار رو به افزایش نهاد و روند صعودی به خود گرفت. این موضوع باعث شد تا قیمت ها در اقتصاد واردات محور ایران، روند صعودی را طی نمایند. از سوی دیگر، افزایش قیمت دلار و کاهش ارزش پول ملی کالاهای ایرانی را برای همسایگان ایران بیش از پیش ارزان تر کرد و همین موضوع مزیت صادرات کالاها نسبت به توزیع داخلی آن ها را افزایش داد. افزایش بی رویه صادرات به کمبود کالا در بازارهای داخلی و به نوعی ایجاد مازاد تقاضا دامن زد و همین عامل دیگری بر رشد قیمت کالاها بود.

با توجه به اینکه از اواسط بهار 99 رشد نرخ دلار آغاز شد و هم اکنون در جدال برای رسیدن به کانال 30 هزار تومان می باشد، بنابراین پیش بینی می شود که در فصول بعد نرخ تورم افزایش یابد. همچنین با توجه به شیوع ویروس کرونا و رکود کسب و کارها پیش بینی می شود نرخ بیکاری نیز در فصول بعدی روند صعودی به خود بگیرد. در نتیجه افزایش نرخ تورم و نرخ بیکاری پیش بینی این است که شاخص فلاکت هم در گزارش های بعدی به روند صعودی خود باز گردد.