در یک پانکراس سالم، هورمونهای انسولین و «گلوکاگون» به گونهای عمل میکنند که سطح خون بدن متعادل باقی میماند، اما برخی مواقع رابطه میان آنها بهم میریزد و از بین میروند که در نهایت منجر به دیابت میشود. حالا دانشمندان دانشگاه «تگزاس ساوتوسترن» نشان دادهاند که با بازگرداندن این تعادل به وسیله تبدیل یک نوع سلول به نوع دیگر، میتوان دیابت را در مدلهای موش درمان کرد.
در پژوهش اخیر از عملکرد پانکراس سالم الهام گرفته شده. پانکراس با ترشح انسولین برای کمک به مدیریت گلوکز، به افزایش سطح قند خون واکنش نشان میدهد. زمانی که سطح قند خون افت داشته باشد، این عضو گلوکاگون ترشح میکند. این هورمون توسط سلولهای آلفا در پانکراس ترشح میشود و اثر آزاد کردن گلوکز در جریان خود را برعهده دارد.
ارتباط میان این هورمونها و نحوه عملکردشان باعث میشود که قند خون بدن در سطح مناسب و سالمی قرار داشته باشد. در همین راستا پژوهشگران روی این موضوعی تمرکز کردهاند.
در این پژوهش جدید مانند تحقیقات قبلی، دانشمندان به دنبال راهی برای رفع مشکل از بین رفتن سلولهای بتا تولیدکننده انسولین بودند. در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2، این موضوع نتیجه مقاومت بافتهای بدن در برابر انسولین است. در حقیقت سلولهای بتا پس از تولید پیش از حد انسولین برای رفع نیاز این افراد، از بین میروند. در بیماران مبتلا به دیابت نوع 1، سلولهای بتا در نتیجه حملات خودایمنی نابود میشوند.
پژوهشگران برای رفع این مشکل از یک پروتئین دستساز به نام «آنتیبادی مونوکلونال» استفاده کردند که برای کمک به سیستم ایمنی جهت شناسایی و خنثیسازی گیرندههای گلوکاگون در مدلهای موش با این بیماری طراحی شده است.
این موشها بطور ژنتیکی به گونهای مهندسی شدند که با مشکل فقدان سلولهای بتا دست و پنجه نرم کنند. پژوهشگران به این موضوع پی بردند که دریافت هفتگی دوزی از این آنتیبادی میتواند حتی چندین هفته پس از پایان دوره درمان، سطح قند خون را پایین نگه دارد و بطور موثر آنها را درمان کند.
این پژوهش نشان داد که این آنتیبادیها منجر به افزایش مقدار سلولها شامل سلولهای بتا در پانکراس شدهاند. با استفاده از فناوری به نام «ردیابی نسب» برای ردیابی توالی تقسیم سلولی، این تیم متوجه شد که برخی سلولهای آلفا که گلوکان تولید میکنند، به سلولهای بتا تبدیل شدهاند و مشغول تولید انسولین هستند.
پژوهشگران با آزمایشهای بیشتر روی دیگر مدلهای موش به این موضوع پی بردند که این درمان آنتیبادی در هنگام تزریق سلولهای بتا و آلفای انسان به این جوندگان، اثر یکسانی دارد. در حقیقت این مدلها سیستم انسان را تقلید کردند. آزمایشها نشان داد که این روش روی نوع 1 دیابت هم کارایی دارد.
در صورتی که این روش بتواند وارد مرحله آزمایش انسانی شود و در این فاز هم عملکرد مناسبی از خود نشان دهد، به یک درمان موثر برای دیابت بخصوص نوع 1 دست پیدا میکنیم. با این حال راه طولانی تا رسیدن به چنین راهحلی پیش روی دانشمندان قرار داشته باشد.