آیا حمایت دولت روحانی از اقشار کم‌درآمد در تاریخ ایران، بی‌سابقه است؟ +نمودار

سرویس اقتصاد مشرق- حسن روحانی در یکی از جلسات هیات دولت ادعای عجیبی درباره توجه دولتش به اقشار کم‌درآمد کرد.

روحانی گفت: هیچ دولتی در تاریخ ایران قبل از انقلاب که معلوم است بعد از انقلاب هم نمی‌تواند ادعا کند که مثل دولت یازدهم و دوازدهم حامی افراد کم‌درآمد و اقشار کم‌درآمد جامعه بوده است. نمونه روشن و بارز آن برق امید، آب و گاز است که برای افراد کم‌درآمد مجانی کردیم هم برای کمک، هم برای کاهش مصرف، دو هدف را داشتیم هر دو هدف را دنبال می‌کنیم. این کار عظیم و بزرگی است که انجام دادیم.

اظهارات روحانی درباره اینکه حمایت دولتش از اقشار کم‌درآمد، پس از انقلاب و پیش از انقلاب، بی‌سابقه بوده و اشاره او به مجانی کردن آب و برق و گاز به‌عنوان توجیه ادعایش، برخلاف واقعیات کشور است.

سهم آب و برق و گاز از هزینه‌های اقشار کم‌درآمد

قبوض آب و برق و گاز سهم اندکی از هزینه‌های اقشار کم‌درآمد را تشکیل می‌دهند و ارزان کردن یا مجانی کردن آن، تأثیر چندانی در کاهش هزینه‌های آنها ندارد.

35 درصد از مخارج سه دهک کم‌درآمد کشور را مواد خوراکی و حدود 30 درصد را هم هزینه مسکن (اجاره) به خود اختصاص داده است. به عبارت دیگر مواد خوراکی و اجاره مسکن 65 درصد مخارج سه دهک پایین درآمدی کشور را شامل می‌شود. این در حالی است که هزینه قبوض آب و برق و گاز از سبد مصرفی این سه دهک، فقط 5 درصد است.

اکنون دولت روحانی مدعی است که آن هزینه 5 درصدی را (به شرط کم‌مصرف بودن اقشار کم‌درآمد) صفر کرده است که اقدام مناسبی است اما در برابر افزایش چند برابری هزینه‌های اصلی که به اقشار کم‌درآمد با گرانی مواد خوراکی و قیمت مسکن در دولت روحانی به آنها تحمیل شده، مجانی کردن آب و برق و گاز، تأثیر پایینی دارد.

افزایش 4.6 برابری هزینه مواد خوراکی در دولت روحانی

بر اساس گزارش مرکز آمار، شاخص قیمت مواد خوراکی در آذرماه امسال نسبت به شروع به کار دولت روحانی در مرداد 1392 بیش از 4.6 برابر افزایش داشته است. شاخص هزینه مسکن هم در این مدت 2.9 برابر شده است. یعنی دو گروهی که روی هم 65 درصد مخارج خانوارهای کم‌درآمد را تشکیل می‌دهند در دولت روحانی فشار تورمی چند برابری را به این خانوارها وارد کرده‌اند.

اگر بر اساس گزارش‌های بانک مرکزی و مرکز آمار، سبدی از 24 کالای خوراکی اساسی را در نظر بگیریم، مشاهده می‌شود که نسبت به پایان دولت دهم، هزینه این بسته مواد خوراکی 580 هزار تومان گران‌تر شده است.

از سوی دیگر بر اساس گزارش مرکز آمار، در بهار سال 1392 یعنی قبل از شروع به کار دولت روحانی، هزینه اجاره یک واحد 50 متری در تهران به طور متوسط ماهانه حدود 800 هزار تومان بود که در سال جاری به 3 میلیون تومان رسیده است، یعنی افزایش 2 میلیون و 200 هزار تومانی هزینه اجاره‌بها در دولت روحانی.

در دولت قبل، خانوارهای کم‌درآمد با آورده نقدی 20 تا 30 میلیون تومانی و دریافت وام قرض‌الحسنه 20 میلیون تومانی که اقساط آن 200 هزار تومان بود، صاحب مسکن مهر می‌شدند. به عبارت دیگر یک واحد مسکن مهر برای این اقشار 50 میلیون تومان بار می‌آمد. اما با توقف مسکن مهر در دولت روحانی، اکنون دیگر تهیه مسکن نه تنها برای اقشار کم‌درآمد که برای اقشار متوسط جامعه هم محال و غیرممکن است. اکنون در تهران متوسط قیمت مسکن بیش از 26 میلیون تومان است. یعنی یک واحد 50 متری هم قیمت بالای یک میلیارد تومان دارد.

کاهش شدید تولید مسکن در دولت روحانی سبب شده تا با افزایش تقاضا، به تدریج گرانی مسکن به بخش اجاره نیز سوق پیدا کند. بر این اساس، هزینه اجاره‌بها هم سال به سال بیشتر شده و اقشار اجاره‌نشین خصوصاً در پایتخت مجبور شده‌اند به تدریج به حومه تهران مهاجرت کنند تا با قیمت‌های کمتری بتوانند خانه اجاره‌ای پیدا کنند.

بدین ترتیب اقشاری که در دولت دهم در تهران مستأجر بودند، اکنون به اجبار به شهرهای حومه‌ای همچون پرند، پردیس و هشتگرد مهاجرت کرده‌اند؛ یعنی مکان‌هایی که روحانی ساخت مسکن مهر در آنجا را مسکن‌سازی در بیابان می‌خواند، اکنون پناهگاه مستاجرانی شده که قربانی بی‌تدبیری دولت روحانی در بخش مسکن شده‌اند.

از سوی دیگر، اقشاری که از قبل در حومه شهرها ساکن بودند و در مسکن مهر شرکت نکردند نیز در دولت روحانی ضربه شدیدی از گرانی مسکن خورده‌اند چراکه همین مهاجرت اقشار مستأجر از مراکز شهرها به حومه سبب افزایش تقاضا در آن مناطق و رشد چند برابری قیمت اجاره و مسکن در حومه و حاشیه شهرها شده است.

بدین ترتیب مجموع افزایش هزینه مواد خوراکی و اجاره‌بها بر دوش خانوارهای کم‌درآمد ساکن پایتخت در دولت روحانی بیش از 2 میلیون و 700 هزار تومان بوده است. این در حالی است که مجموع قبوض آب و برق و گاز این خانوارها در ماه کمتر از 100 هزار تومان است. بنابراین دولت روحانی در قبال تحمیل بیش از 2 میلیون تومان هزینه جدید به خانوارهای کم‌درآمد در هفت سال اخیر اکنون 100 هزار تومان از هزینه سبد آنها بابت آب و برق و گاز را کم کرده است و این کمک اندک را نشانه بی‌سابقه‌ترین توجه دولت‌های قبل و پس از انقلاب به اقشار کم‌درآمد می‌داند.

البته تضعیف بخش‌های کم‌درآمد و متوسط جامعه در دولت روحانی در آمارهای دیگر همچون ضریب جینی نیز به خوبی مشخص است که قبلاً مشرق به آنها مفصل پرداخته است.