مشارکت حداکثری؛ زمینه ها و نتیجه ها

انتخابات و حکومت صالحان

قرآن کریم منبع نوری است که در طول قرنها همواره مسیر حق خواهان را روشن و آینده ای امیدبخش فراروی بشریت قرار داده است. آینده ای که در آن حق بر باطل پیروز و حکومت امام حق(ع) و یاران صالحش در تمام جهان محقق می شود. برای رسیدن به آن حکومت نیاز به ایجاد زیرساخت های لازم افزایش ظرفیت معنوی جامعه و در نهایت، آماده شدن یاران حضرت برای ظهور است. این آمادگی در صورتی تحقق می یابد که ما از حرکتهای معنوی در جامعه با تمام وجود حمایت کنیم.

یکی از مواردی که در گسترش صلاح مؤثر است، انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان دارای گرایشهای ارزشی می باشد و اگر مردم به سوی صالحان ترغیب نشوند و آنان را بر مقدرات خود حاکم نسازند، قطعاً به فساد و گناه کمک کرده اند. در چنین شرایطی امام علی(ع) نیز خانه نشین می شود؛ زیرا «مَثَلُ الإِمامِ مَثَلُ الکعبَةِ إذ تُؤتی و لا تَأتی؛[1] مَثَل امام، مانند کعبه است که باید به سویش بروند و او به سراغ کسی نمی رود.»

قرآن کریم گردن نهادن انسان به ارادۀ غیر خداوند و پیروی از طاغوت را مردود دانسته و آن را از اهداف شیطان می داند.[2]

با این بیان، شاید نیاز به دقت بیش تری در مورد انتخابات باشد و باید سعی کرد از آسیبهایی مانند اثرپذیری از تبلیغات منفی و متقلبانه، جلوگیری شود تا مدیران نالایق پست ها را اشغال نکنند.

انتخابات و سرمایه اجتماعی

امروزه رایج ترین شیوۀ مشارکت مردم در تعیین سرنوشت کشور «انتخابات» است، به ویژه انتخابات ریاست جمهوری که برای تعیین شخص دوم کشور و رئیس قوۀ مجریه برگزار می شود. فارغ از بحث های سیاسی، انتخابات یکی از زمینه های ایجاد سرمایۀ اجتماعی است.

سرمایۀ اجتماعی به علاقۀ مردم نسبت به نظام و مسئولین گفته می شود که در انتخابات به دلیل مشارکت سیاسی - اجتماعی مردم، این سرمایه افزایش می یابد. در معارف ناب اسلامی به مشارکت اجتماعی در امور خیر توصیه و تأکید شده است. خداوند متعال در قرآن می فرماید: «تَعَاوَنُواْ عَلَی الْبرِّ وَ التَّقْوَی وَ لاَ تعَاوَنُواْ علَی الإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ»[3]؛ «در احسان و پرهیزگاری یکدیگر را کمک کنید، و در گناه و تجاوز به کسی یاری نرسانید!»

یکی از مواردی که در گسترش صلاح مؤثر است، انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان دارای گرایشهای ارزشی می باشد و اگر مردم به سوی صالحان ترغیب نشوند و آنان را بر مقدرات خود حاکم نسازند، قطعاً به فساد و گناه کمک کرده اند.

انتخابات و مبارزه با کفر

هر قدمی که مؤمنین به نیّت حضور پرشور در عرصۀ انتخابات و تحقق مشارکت حداکثری بردارند، باعث یأس و عصبانیت دشمن می شود. قرآن کریم می فرماید: «وَلَا یطئُونَ موْطِئًا یغِیظُ الْکفَّارَ وَلَا ینَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَیلًا إِلَّا کتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ إِنَّ اللَّهَ لَا یضِیعُ أَجرَ الْمحْسِنِینَ»[4]؛ «و در هیچ مکانی که کافران را به خشم می آورد، قدم نمی گذارند و از دشمنی غنیمتی به دست نمی آورند، مگر اینکه به سبب آن عمل صالحی برای آنان نوشته می شود؛ زیرا خدا پاداش نیکوکاران را ضایع نمی کند.»

بر اساس این آیۀ شریفه، هر حرکتی که موجب خشم و عصبانیت دشمن باشد «عمل صالح» به حساب می آید و امروز همگان می دانند که شرکت در انتخابات، خشم و عصبانیت دشمن را به دنبال خواهد داشت و این عصبانیت به چند دلیل اتفاق می افتد:

1. حضور پرشور و حداکثری که حکایت از پشتیبانی مردم از نظام دارد؛

2. عدم انتخاب کاندیدای مورد حمایت دشمن؛

3. پرهیز از تشنج در جامعه و پراکنده نشدن نیروهای حزب الله.

گناه یا پاداش برای انتخاب

کمک به ارزشها شامل تمام مسائل اجتماعی، حقوقی، اخلاقی و سیاسی می شود و مسلمانان موظف اند به کارهای نیک کمک کرده، هرگز به باطل و ظلم و ستم مدد نرسانند. از آن مهم تر اینکه مؤمن باید به نیکی ها و پاکی ها راضی و از زشتی ها و بدی ها بیزار باشد.[5]

حضرت علی(ع) می فرماید: «الرَّاضی بفِعْلِ قَوْمٍ کالدَّاخِلِ فِیهِ مَعَهُمْ وَ علَی کلِّ دَاخلٍ فی بَاطِلٍ إِثْمَانِ إِثمُ الْعمَلِ بِهِ وَ إِثْمُ [الرِّضَا] الرِّضی به؛[6] هر کس از کردار عده ای راضی باشد، مانند کسی است که (در گناه) همراه آنان باشد و هر کس به کردار باطلی دست زند، او را دو گناه باشد؛ گناه انجام آن و گناه راضی بودن به آن.»

اگر این اصل بین مسلمانان احیا شود و مردم بدون در نظر گرفتن جریانات سیاسی و مناسبات شخصی و خویشاوندی، به کسانی که کارهای مثبت و سازنده را گسترش می دهند و به آن عمل می کنند، علاقمند باشند و با آنان گام بر دارند و همکاری کنند، و از همکاری کردن با افراد ستمگر و متعدی در هر گروه و طبقه ای که باشد، خودداری کنند، بسیاری از نابسامانی های اجتماعی سامان می یابد.[7]

مشارکت گسترده در انتخابات، علاوه بر تقویت نظام، در حقیقت نشانگر علاقه به یک طیف فکری و عملکردی است. اگر آن طیف اهل پاکی ها و ارزشها باشد، هرچه آنها در اهداف خود موفق تر باشند، ما هم در ثواب آنان شریک هستیم و هرچه آن طیف گناه و فساد را ترویج کنند، ما نیز با گناهان آنها شریک خواهیم شد.

امید آفرینی در انتخابات

امید از مهم ترین داشته های هر انسانی است که موجب می شود او با انگیزه و اراده ای قوی به انجام امور خود پرداخته، در کارها سهل انگاری نکند. منشأ امید در افراد مختلف، شیوۀ تفکر و اندیشۀ آنها است. انسانی که از فلسفۀ حیات خود؛ یعنی علت خلقت و آفرینش خویش (پرستش) آگاه است، در آن مسیر به تناسب باور خود امیدوارانه تلاش می کند، و از مسامحه در اعمال جلوگیری می نماید.

در امور دنیوی نیز هرچه انسانها به تلاش خود امیدوارتر باشند، جدیت بیش تری به خرج می دهند، پس لازمۀ حضور مجدانۀ مردم در انتخابات، امید به رشد و بهبود کشور است. هرچه ضریب امید به تأثیر انتخابات در سرنوشت مردم افزایش یابد، حضور آنان گسترده تر می شود و در مقابل، ناامیدی بستری برای عدم همکاری و مشارکت مردم در انتخابات است.

افزایش ضریب امید واقعی در جامعۀ اسلامی از زوایای مختلف قابل پرداختن و محقق شدن است. از جمله:

1. امدادهای غیبی و نصرت الهی

بدون تردید از برترین آموزه های دین «ایمان به غیب» است؛ به گونه ای که خداوند در ابتدای کتاب آسمانی خود، در توصیف متقین، ایمان به غیب را اولین صفت ذکر کرده، می فرماید: «ذلِک الْکتابُ لا رَیبَ فیهِ هُدی لِلْمُتَّقین * الَّذینَ یؤْمِنُونَ بالْغَیب»

بخشی از این اعتقاد به غیب، مربوط به امدادهای غیبی الهی است که در طول تاریخ به بهترین نحو ممکن به کمک مؤمنین آمده و از سقوط آنها جلوگیری کرده است. از آیات قرآن به روشنی استفاده می شود که خداوند در مقابلۀ حق و باطل، از جریان حق دفاع می کند، و این دفاع خداوند، گاهی از طریق نیروهای پنهان و امدادهای غیبی، و در مواردی به گونه های آشکاری است که در جای خود باید مورد بحث قرار گیرد.

خداوند در قرآن کریم می فرماید: «وَ لَینْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ ینْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِی عَزیز»؛ «و قطعاً خدا به کسی که [دین] او را یاری کند، یاری می دهد؛ چراکه خدا سخت نیرومند شکست ناپذیر است.»

اگر به مردم گفته شود که شما به میدان بیایید و به نیروهای مؤمن رأی دهید و چنانچه به تکلیف عمل کنید، اطمینان داشته باشید که خداوند نیز شما را یاری می کند، توجه به این باور دینی قطعاً سبب امید حقیقی برای مؤمنین و حضور آنان در انتخابات و رأی به نیروهای صالح خواهد شد.

2. مهدویت و انتظار فرج

ترویج آموزه های اصیل مهدویت و گام برداشتن در راه دستیابی به حکومت عدل مهدوی(عج) عامل تقویت امید در میان مردم و جامعۀ منتظر است. همین امید و شناخت عالمانه در عصر غیبت ولیّ عصر(عج) محرک بسیاری از حرکتهای انقلابی، از جمله پیروزی انقلاب مقدس جمهوری اسلامی ایران با هدف بسترسازی ظهور حضرت بوده است.

مقام معظم رهبری(حفظه الله) در این رابطه می فرماید: «اعتقاد به قضیۀ مهدی(عج) و موضوع ظهور و فَرَج و انتظار، گنجینۀ عظیمی است که ملتها می توانند از آن بهره های فراوانی ببرند. شما کشتی ای را در یک دریای طوفانی فرض کنید! اگر کسانی که در این کشتی هستند، عقیده داشته باشند که اطرافشان تا هزار فرسنگ هیچ ساحلی وجود ندارد و آب و نان و وسایل حرکت اندکی داشته باشند، چه کار می کنند؟ آیا هیچ تصور می شود که اینها برای آن که حرکت کنند و کشتی را پیش ببرند، تلاشی بکنند؟ نه؛ چون به نظر خودشان مرگشان حتمی است. وقتی انسان مرگش حتمی است، دیگر چه حرکت و تلاشی باید بکند؟ امید و افقی وجود ندارد. یکی از کارهایی که می توانند انجام دهند این است که در این مجموعۀ کوچک، هر کس به کار خودش سرگرم شود. آن کسی که اهل آرام مردن است، بخوابد تا بمیرد و آن که اهل تجاوز به دیگران است، حق دیگران را بگیرد تا آن که چند ساعتی بیش تر زنده بماند.

طور دیگر هم این است که کسانی که در همین کشتی هستند، یقین داشته باشند و بدانند که در نزدیکی شان ساحلی وجود دارد. اینکه آن ساحل دور و یا نزدیک است و چقدر کار دارند تا به آن برسند، معلوم نیست؛ اما قطعاً ساحلی که در دسترس آنهاست، وجود دارد. این افراد چه کار می کنند؟ تلاش می کنند که خود را به آن ساحل برسانند و اگر یک ساعت هم به آنها وقت داده شود، از آن یک ساعت برای حرکت و تلاش صحیح و جهت دار استفاده خواهند برد و فکرشان را روی هم خواهند ریخت و تلاششان را یکی خواهند کرد تا شاید بتوانند خود را به آن ساحل برسانند.

امید چنین نقشی دارد. همین قدر که امیدی در دل انسان به وجود آمد، مرگ بالهای خود را جمع می کند و کنار می رود. امید موجب می شود انسان تلاش و حرکت کند، پیش ببرد، مبارزه کند و زنده بماند. فرض کنید ملتی در زیر سلطۀ ظالمانۀ قدرت مسلّطی قرار دارد و هیچ امیدی هم ندارد. این ملت مجبور است تسلیم شود. اگر تسلیم نشد، کارهای کور و بی جهتی انجام می دهد؛ اما اگر این ملت و جماعت، امیدی در دلشان باشد و بدانند که عاقبتِ خوبی حتماً وجود دارد، چه می کنند؟ طبیعی است که مبارزه خواهند کرد و مبارزه را نظم خواهند داد و اگر مانعی در راه مبارزه وجود داشته باشد، آن را بر طرف خواهند کرد.

بشریت در طول تاریخ و در حیات اجتماعی، مثل همان سرنشینان یک کشتی طوفان زده، همیشه گرفتار مشکلاتی از سوی قدرتمندان و ستمگران و قوی دستان و مسلّطین بر امور انسانهای مظلوم بوده است. امید، موجب می شود که انسان به مبارزه بپردازد و راه را باز کند و پیش برود. وقتی به شما می گویند انتظار بکشید؛ یعنی این وضعیتی که امروز رنجتان می دهد و دلتان را به درد می آورد، ابدی نیست و تمام خواهد شد. ببینید چقدر انسان حیات و نشاط پیدا می کند؟! این، نقش اعتقاد به امام زمان صلوات الله علیه و ارواحنا فداه است. این، نقش اعتقاد به مهدی موعود(عج) است. این عقیده است که شیعه را تا امروز از آن همه پیچ و خمهای عجیب و غریبی که در سر راهش قرار داده بودند، عبور داده است و امروز بحمدالله پرچم عزّت و سربلندی اسلام و قرآن در دست شما ملت مسلمان و شیعۀ ایران است. هر جا که چنین اعتقادی باشد، همین امید و مبارزه وجود دارد. به همین خاطر، یکی از اساسی ترین کارهای استعمار و استکبار و ایادی آن این بوده است که عقیدۀ امید و مبارزه را در دل مردم از بین ببرند. بارها خواسته اند این چراغ را خاموش کنند؛ ولی نتوانسته اند. ما می دانیم که استعمار و استکبار، چه تلاشی را در این جهت - نه فقط در ایران؛ بلکه در سطح دنیای اسلام - انجام داده است تا این چراغ را خاموش کند.»[8]

3. تبیین عاشورا و درسهای آن

یکی از موضوعاتی که روحیۀ پایداری را در مردم تقویت کرده و انگیزۀ دفاع از ارزشهای دینی را تقویت می کند، تبیین درسهای عاشورا است. ایمان به خداوند، در وجود امام حسین(ع) و یاران بزرگوارش آن چنان نیرومند بود که امام با عشق، به میدان جهاد می رود که حتی بزرگ ترین مصائب در کوتاه ترین زمان هم ایشان را از ادامۀ حرکت در مسیر الهی منصرف نمی سازد و کوچک ترین ناامیدی در دل آن بزرگوار رسوخ نمی کند. هدف امام و یاران با وفایشان الهی بود و با توکل بر خدا به کربلا آمده بودند، پس دیگر جایی برای ناامیدی وجود نداشت.

پرداختن به مباحث عاشورا توسط مبلغین اسلام، سبب ترویج روحیۀ پایداری و استقامت و گذر از سختی ها و توجه به ارزشهای اسلامی بوده، آنان را در جهت حراست از اهداف شهیدان ترغیب می کند.

4. ایمان به معاد و روز قیامت

امید و دستیابی به آرامش با نوع جهان بینی هر فرد ارتباط عمیقی دارد، چنان که اگر فردی فلسفه و هدف زندگی خویش را بر مبنای پوچ گرایی قرار دهد، گریزی از ناامیدی نخواهد داشت؛ چراکه حیات او محدود به وقایع و حوادث فعلی زندگی است.

یقین به حیات بعد از مرگ و اطمینان به ثواب و عقاب عالم آخرت، بینش مردم را نسبت به انسان و جهان تغییر می دهد و برنامۀ زندگی آنها را دگرگون می سازد و انسان را به فکر فردا و مراقبت از اعمال خود می کشاند. اعتقاد به معاد، بشر را به گسترش ارزشهای دینی متمایل می سازد و سبب می شود با اندک مشکلی از حاکمیت دینی فاصله نگیرند؛ بلکه با تمام توان از دین خدا دفاع کنند.

5. ترسیم دقیق موفقیت های نظام

یکی از راه هایی که امید و نشاط را در دل مردم افزایش می دهد، بیان موفقیتهای نظام اسلامی در بخشهای مختلف است. وقتی مردم و اقتداری را که در کشور عزیزمان وجود دارد، با سایر کشورها و همسایگان مقایسه کنند، قطعاً روحیۀ امید در آنها افزایش می یابد.

از این جهت مبلغین گرامی در این راستا وظیفه ای سنگین دارند. آنها باید با مقایسۀ ایران قبل و بعد از انقلاب و بیان موفقیتهای امنیتی، علمی، عمرانی، اقتصادی، سیاسی، کشاورزی و... در افزایش ضریب امید در مردم سهیم باشند.

همچنین، بیان ویژگی های نظام شاهنشاهی از قبیل: رعب و وحشت، تحقیر، آدم کشی، فساد و فحشا، اختناق، کاپیتولاسیون، نحوۀ شکنجه بزرگان، هزینۀ جشنهای 2500 ساله و... و مقایسۀ آن با توانمندی ها و موفقیتهای نظام جمهوری اسلامی ایران، ضریب امید حقیقی را بین مردم بالا خواهد برد.

هر قدمی که مؤمنین به نیّت حضور پرشور در عرصۀ انتخابات و تحقق مشارکت حداکثری بردارند، باعث یأس و عصبانیت دشمن می شود. قرآن کریم می فرماید: «وَلَا یطئُونَ موْطِئًا یغیظُ الْکفَّارَ وَلَا ینَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَیلًا إِلَّا کتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ إِنَّ اللَّهَ لَا یضِیعُ أَجْرَ الْمحْسِنِینَ»

نکتۀ پایانی

همواره انتخابات در نظام جمهوری اسلامی ایران آثار و برکات فراوان داخلی و خارجی داشته است که می توان به مواردی اشاره کرد، مانند: تداوم و ارتقای اقتدار بین المللی، تهدید زدایی در عرصۀ بین الملل، ارتقای توان دیپلماسی نظام در عرصۀ بین الملل، جلوگیری از هرج و مرج، پیشگیری از حکومت دیکتاتوری، ایجاد حس وطن دوستی در مردم، تحقق مردم سالاری دینی، افزایش رضایت مردم و... .

پی نوشت ها: