پرستشگاه هندوها یا معبد هندوها یکی از آثار تاریخی و در عین حال جالب توجه شهر بندرعباس است که در خیابان امام خمینی و روبروی بازار روز قرار دارد. ساختمان این معبد، در سال 1310 هجری قمری در زمان حکومت محمد حسن خان سعدالملک حاکم وقت بندرعباس، از محل جمع آوری هدایای هندوها، توسط تجار هندی ساخته شده است. اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهار گوش میانی که بر روی آن گنبدی قرار گرفته است. سبک معماری این گنبد آن را نه تنها از بناهای کرانه خلیج فارس بلکه از کل ایران متمایز می سازد .طرح این بنا کاملا متاثر از معماری هندی می باشد. در این مقاله آس چارتر به معرفی این بنای تاریخی می پردازد. شما نیز می توانید برای سفر یه بندرعباس و بازدید از معبد هندوها از سایت آس چارتر بلیط لحظه آخری مشهد بندرعباس را تهیه نمایید.
تاریخچه معبد هندوها
معبد هندوها، پرستشگاه هندوها یا پرستشگاه بت گوران، نام بنایی دیدنی در جنوب شهر بندرعباس است که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. این بنا از دوران قاجار در این شهر جا خوش کرده و زمانی محل عبادت هندوها در ایران بوده است. هندوئیسم، هندوگرایی یا آئین هندو یک دین هندی با بیش از شش هزار سال قدمت و میلیون‌ها پیرو است و پس از مسیحیت و اسلام سومین دین بزرگ جهان به شمار می آید. امروزه معبد هندوها کاربری سابقش را از دست داده اما به‌عنوان یک جاذبه گردشگری، مسافران را به سوی خود می کشاند و جلوه‌ای از ترکیب معماری ایرانی، اسلامی و هندی را به آنها نشان می دهد. ترکیبی که در مسجد رنگونی های آبادان نیز قابل‌مشاهده است و موجب شگفتی هر بازدید کننده‌ای می شود. این معبد باید ذکر شود که در زمان شاه اسماعیل یکم (پایه‌گذار و نخستین شاه دولت صفوی) و پس از جنگ‌های متعدد با ازبک‌ها و عثمانی‌ها و متحمل شدن شکست، پرتغالی‌ها از وضعیت نابسامان کشور استفاده کردند و از طریق هند خود را به ایران رساندند. آنها در جنگی خونین، موفق به تسخیر هرمز شدند. در آن زمان پرتغالی‌ها در هند مستقر بودند و همین امر باعث شد تا پای هندی‌ها بیش از گذشته به ایران و جنوب آن باز شود. حضور هندی‌ها در ایران حتی پس از آزاد شدن هرمز ادامه یافت. در زمان قاجار هندوهای تاجر در گروه‌های 70 تا 80 نفری، ساکن بندرعباس بودند. آنها برای برگزاری مراسم مذهبی شان به کاروانسراها می رفتند و هر بار به‌زحمت مکانی را برای خود آماده می ساختند. در این اوضاع، دو نفر به نام‌های شول رام و دده رام، بانی خرید زمینی شدند و کلنگ ساخت معبدی را در شمال بندرعباس آن روز بر زمین زدند. بر روی کتیبه ای مربوط به معبد و با خط هندی، نام این دو بانی و سال احداث بنا به سال سامبات هندی آمده است.
معماری معبد هندوها
سه فرقه مهم میان هندوها وجود دارد که ویشنوان، شیوان، و شاکتیان خوانده می‌شوند و ویژگی‌هایی از همه اینها در معماری معبد به ویژه در تزیینات و محراب دیده می‌شود. هندوها از مکتب برهمنی پیروی می کنند که پیروان آن جمع بزرگی از ملت هندوستان هستند و به خدایان برهما، ویشنو و تسیوا اعتقاد دارند. آنچه از سبک معماری معبد هندوهای بندرعباس برداشت می‌شود، نشان می دهد که این بنا بر اساس باور به خدایان ویشنو و شیوا پرستان شمال هندوستان ساخته شده و بر اساس تحقیقات، این معبد به خدایان ویشنو تعلق داشته است. آنچه معبد هندوهای بندرعباس را از دیگر معابد هندوها متمایز می سازد، وجود نشانه‌هایی از معماری ایرانی و حتی اسلامی در آن است. شاید همین باعث شده تا این بنا به یک اثر بسیار مهم در جنوب ایران و بنایی منحصربه فرد در کشور بدل شود. از داخل راهرو غربی راه‌پله‌های مارپیچی وجود دارد که رو به سمت بالا دارد و به بام معبد منتهی می‌شود که ساق معبد است و با جرزهای پس‌رونده که الهامی از معماری ایرانی است تشکیل‌شده است. چهار نورگیر در چهار طرف این فضای چندضلعی روی جرزها وجود دارد و گنبد عظیمی با لایه‌های ذوزنقه‌ای و تزئینات آیین هندویی دیده می‌شود. در قسمت ضلع شرقی گنبد نیز تالار بزرگی وجود دارد که تالار اجتماعات بوده است و در آن نقاشی‌های مختلفی به چشم می‌خورد که هرکدام از آنها بیانگر فلسفه خاصی از اعتقادات مختلف مردم هند است.
مصالح به کار رفته در معبد هندوها
اغلب معابد برهمنی در هند از سنگ ساخته می شوند؛ اما معبد هندوها بر اساس مصالح در دسترس و از لاشه‌سنگ، ملات گل و ساروج، سنگ‌های مرجانی خاک و گچ‌های ضخیم ماده و گچ لویی ساخته شده است. و در اتاق آن طاقچه و قاب‌های کور به چشم می خورد. دورتادور اتاق هم چهار راهرو وجود دارد که درگذشته زوار به دور آن زیارت می کردند، اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که روی آن گنبدی قرار گرفته است. داخل راهروها حجره‌های کوچکی است که برای طلبه‌های مکتب برهمنی در نظر گرفته‌شده است و داخل برخی از اتاق‌ها نقاشی‌های مذهبی دیده می شود که یکی از مهم‌ترین آنها خدای فلوت زن به نام کریشنا است.
بخش‌های مختلف معبد هندوها
معبد تاریخی و زیبای هندوها در بندرعباس از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که در ادامه به بررسی کامل هر یک از آنها پرداخته خواهد شد.
گنبدخانه
قسمت اصلی بنای معبد، گنبدخانه آن است که شکلی شبیه به چهار گوش دارد و گنبدی بر فراز آن خودنمایی می کند. در زیر گنبد بت اعظم را قرار می‌دادند. چهار نورگیر در چهار طرف اتاق اصلی تعبیه شده و روی دیوارها نقاشی‌های آئینی و طاقچه و قاب‌ها دیده می شوند.
اتاقک ها
دورتادور این اتاق، راهروهایی وجود دارد که برای گشتن به دور معبد و زیارت استفاده می شده‌اند. اتاقک‌هایی با طاقچه‌ای برای قرار دادن مجسمه‌ها در این راهروها وجود دارد که برای مراقبه راهبان و طلبه‌های برهمنی بوده‌اند؛ ازجمله این اتاقک‌ها می‌توان به محراب شیوا (مظهر فنا و نابودکننده)، محراب شکتی (الهه قهر و نابودی)، محراب سَرَسْوَتی (الهه علم و دانش) و غیره اشاره کرد. نقاشی‌های مذهبی به دیوار برخی اتاق‌ها زینت داده و یکی از مهم‌ترین آنها جلوه ای از خدای فلوت زن به نام کریشنا را به نمایش گذاشته است. از داخل راهروی غربی گنبدخانه می‌توان با پیمودن راه پله‌های مارپیچی به سمت بالا و بام معبد رفت که به ساق معبد شهرت دارد. دیوارهای پس‌رونده در این قسمت با الهام از معماری ایرانی ساخته شده‌اند. 4 نورگیر در 4 طرف این فضای چندضلعی وجود دارد و گنبد عظیمی بر فراز آن است.
گنبد
هفتاد و دو علمک (برجک مخصوص هندویی) بر روی گنبد معبد خودنمایی می کند و در میان گنبد، میله بزرگی وجود دارد که نشان دهنده حقیقت محور زمین و آسمان است. این گنبد نشانه‌های بارزی از معماری هندی دارد. مقرنس‌های اطراف این گنبد، آن را از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس و سراسر ایران متمایز کرده و تأثیر هنر اسلامی در معماری هندی را به نمایش می گذارد.
سایر بخش‌ها
در قسمت ضلع شرقی گنبد به تالار بزرگی می رسیم که به‌عنوان تالار اجتماعات از آن استفاده می کرده‌اند. هر یک از نقاشی‌های موجود در این تالار، بیانگر فلسفه خاصی از اعتقادات مختلف مردم هند هستند. محراب نیز در قسمت شمال معبد قرار دارد. درگذشته این معبد، حیاط وسیعی داشت اما به مرور تخریب و کوچک‌تر شد و به شکل حیاط کوچک امروزی درآمد. بخش‌هایی از این معبد نیز به نمایش آثار تاریخی مرتبط با هندوها اختصاص یافته اند و موزه‌ای جذاب را به وجود آورده اند.
اطلاعات بازدید
اگر قصد دارید از معبد تاریخی و زیبای هندوها در بندرعباس دیدن فرمایید، اطلاعات زیر را بخوانید:
ساعات بازدید از معبد هندوها
ساعات بازدید از معبد هندوها در بندرعباس همه روزه به‌جز جمعه‌ها و روزهای تعطیل، از ساعت 8 الی 18 می‌باشد.