برنده و بازنده خدمات ارزان تهران

به گزارش «دنیای اقتصاد»، با گذشت هشت ماه و هشت روز از شروع فعالیت تیم جدید مدیریت شهری، سکان‌‌دار اداره شهر در جمع خبرنگاران حاضر شد و طی یک نشست خبری سه ساعته به مناسبت 200‌روزگی مسوولیت خود به عنوان شهردار تهران، به سوالات آنها پاسخ داد. راه‌‌اندازی قرارگاه مسکن و اهداف مدیریت شهری از ورود به این بخش، یکی از چند موضوع برجسته‌‌ای بود که خبرنگاران پیرامون آن از شهردار سوال کردند. زاکانی با اشاره به اینکه به واسطه اصل 31 قانون اساسی و بند 21 ماده 55 قانون شهرداری‌‌ها، شهرداری در حوزه مسکن تکلیف دارد، گفت: صرف‌‌نظر از اینکه شهرداران قبلی این تکلیف خود را انجام داده‌‌اند یا نه، در این دوره بر اساس تکلیف خود به موضوع مسکن ورود کرده‌‌ایم و قصد داریم ساخت سالانه 180 هزار واحد مسکونی در شهر تهران را پیگیری کنیم. وی با بیان اینکه بر اساس تفاهم صورت‌گرفته با وزارت راه و شهرسازی، در سال جاری 118 هزار واحد از این تعداد در قالب نوسازی بافت‌های فرسوده احداث خواهد شد، گفت: البته ساخت مسکن یک پروسه دو‌ساله است و به این معنا نیست که این تعداد واحد امسال به بهره‌‌برداری می‌‌رسد. خط قرمز ما تراکم‌‌فروشی است، اما رونق ساخت‌و‌ساز را دنبال می‌کنیم، چراکه در غیر این صورت تهران روی سر ساکنانش خراب می‌شود. در تهران 12 هزار هکتار بافت ناپایدار و بیش از چهار هزار هکتار بافت فرسوده وجود دارد و به این خاطر، رونق ساخت‌و‌ساز یک ضرورت است.

زاکانی با بیان اینکه شهرداری قصد دارد هم در تامین مسکن ملکی و هم استیجاری ایفای نقش کند، توضیح داد: اینکه چه تعداد از این واحدها به عنوان مسکن استیجاری در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد، بستگی به قدرالسهم شهرداری از هر پروژه دارد. به عنوان مثال در فقره قرارداد با بنیاد مسکن برای ساخت 10 هزار واحد مسکونی، تامین مسکن و صدور پروانه از جانب ما و ساخت از جانب بنیاد است. بخشی از سهم شهرداری از واحدهای تکمیل‌شده به صورت استیجاری به کار گرفته خواهد شد.

وی در پاسخ به پرسش «دنیای اقتصاد» درباره نتیجه برنامه‌هایی که در زمان شروع مسوولیت خود به شورای شهر ارائه کرد و طی آن قرار بود نسبت  به «اخذ بهای واقعی خدمات شهری» و «کاهش فاصله شمال و جنوب شهر» اقدام کند و انتظار می‌‌رفت برای تحقق این برنامه‌ها، سراغ «اصلاح فرمول عوارض نوسازی» برود، گفت: فرمول عوارض نوسازی برای امسال هم تغییر کرده است، طوری که تهران به پنج منطقه تقسیم شده و میزان عوارض دریافتی در هر یک از این مناطق با یکدیگر متفاوت است. به این ترتیب درآمد پیش‌‌بینی‌شده از این محل برای برخی مناطق تهران صفر و برای برخی مناطق با 40 درصد افزایش نسبت به پارسال پیش‌‌بینی شده است. زاکانی با بیان اینکه فرمول عوارض به نحوی اصلاح شده که مناطق برخوردارتر به لحاظ امکانات و خدمات شهری به تناسب موقعیت خود بهای بیشتری بابت عوارض سالانه نوسازی پرداخت کنند، در عین حال این بخش از پرسش خبرنگار «دنیای اقتصاد»  را که همچنان سهم کل منابع مالی حاصل از این منبع پایدار و سالم در بودجه شهرداری تهران از یک درصد فراتر نرفته و با استاندارد بودجه شهرهای توسعه‌یافته که این سهم در آنها به‌طور متوسط 20 درصد لحاظ می‌شود، فاصله زیادی دارد بی‌‌پاسخ گذاشت اما گفت: برنامه‌های متعددی برای تحول چهره جنوب شهر داریم و با اجرای پروژه‌هایی که در نیمه جنوبی تهران پیش‌‌بینی شده و نیز نوسازی بافت‌های فرسوده، شاهد تحولی در این حوزه و کاهش محسوس فاصله شمال و جنوب شهر خواهیم بود.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، با وجود اینکه شهردار تهران دیروز هم برای چندمین بار در طول دوره مسوولیت خود، از عزم برای پایان دادن به دوقطبی شمال - جنوب در شهر تهران سخن گفت، اما در عین حال در بخشی از سخنان خود به این موضوع پرداخت که آنچه شهرداری به عنوان بهای خدمات دریافت می‌کند، فاصله زیادی با ارزش واقعی این خدمات دارد و گفت: نرخ خدمات شهری که شهرداری دریافت می‌کند، بسیار پایین‌‌تر از هزینه‌‌ای که صورت می‌گیرد بوده و «تقریبا هیچ» است. به عنوان مثال در تهران و محیط پیرامونی آن 59 هزار هکتار سرانه فضای سبز وجود دارد که نگهداشت آنها بسیار پرهزینه است اما در ازای این خدمات، هزینه واقعی آن از شهروندان دریافت نمی‌شود و البته بنا هم نیست بابت این قبیل خدمات از شهروندان هزینه‌‌ای دریافت کنیم. ما از جای دیگری درآمد کسب می‌کنیم و در اینجا هزینه می‌کنیم تا سرانه‌های شهری تامین شود.

اذعان شهرداری به عدم دریافت بهای واقعی خدمات توسط شهرداری تهران، وجود یک تعارض در نگاه او به مسائل شهر را منعکس می‌کند. او در جایی از برنامه‌‌ریزی برای کاهش وابستگی بودجه به ساخت‌و‌ساز سخن می‌گوید و در جای دیگر تاکید می‌کند که بهای واقعی خدمات شهری از شهروندان دریافت نمی‌شود و قرار هم نیست این رویه تغییر کند. زاکانی همچنین به فاصله بین شمال و جنوب اذعان دارد اما در عین حال به ارائه خدمات ارزان در تهران مباهات می‌کند. اما برنده و بازنده این سیاست متعارض کیست؟ برنده قطعا ساکنان خانه‌های لوکس و برخورداران از امکانات و سرانه‌های شهری حتی بعضا بیش از استانداردهای عمومی تعریف‌شده هستند که همچنان از خدمات ارزان برخوردار هستند و بازنده نیز گروهی از شهروندان خواهند بود که کمترین دسترسی به خدمات شهری را دارند و منبع درآمدی سالم و پایداری نیز برای جبران کسری خدمات در محله‌های کم‌برخوردار آنها پیش‌‌بینی نشده است. البته در کنار این دو گروه می‌توان از ملاکان شمال شهر هم به عنوان یکی دیگر از برندگان سیاست متناقض شهرداری تهران یاد کرد، چراکه تا وقتی بنا به اقرار شهردار تهران، وابستگی شدید بودجه به حوزه ساخت‌و‌ساز از قبیل تراکم‌‌فروشی، تغییر کاربری و نظایر آن وجود دارد - کمااینکه وابستگی 67 درصدی بودجه پارسال شهر به این سرفصل درآمدی مورد اذعان زاکانی در این نشست بود - عملا ملاکی در شمال تهران به صرفه‌‌تر از ساخت‌و‌ساز در جنوب شهر است و سازنده‌ها به سراغ مناطقی خواهند رفت که در عین دسترسی به امکانات و خدمات بیشتر، ملزم به پرداخت هزینه‌های واقعی آن نیستند.

سنگ بزرگ مترو تا 1405

شهردار تهران دیروز ضمن تشریح برنامه‌های تقویت حمل و نقل عمومی از قبیل افزایش تعداد اتوبوس‌‌ها و واگن‌‌های مترو، درباره تکمیل خطوط مترو نیز از اجرای برنامه‌‌ای 15 سال زودتر از چشم‌‌انداز پیش‌‌بینی‌شده خبر داد که با توجه به ارزش ریالی این پروژه‌ها، تامین مالی آنها ظرف چهار تا پنج سال آینده مورد سوال و به مثابه سنگ بزرگی است که می‌تواند نشانه «نزدن» باشد. وی با بیان اینکه تکمیل 20 ایستگاه باقی‌‌مانده از هفت خط موجود مترو در اولویت قرار دارد، گفت: این پروژه اعتباری بالغ بر 70 هزار میلیارد تومان نیاز دارد و پس از تکمیل می‌تواند روزانه شش میلیون و 300 هزار سفر شهری را پوشش دهد. به گفته وی، ساخت چهار خط جدید مترو نیز در دستور کار قرار دارد که ارزش ریالی آنها 200 هزار میلیارد تومان برآورد شده و تکمیل آنها نیز به پوشش سه میلیون و 700 هزار سفر روزانه در تهران منجر می‌شود. زاکانی خاطرنشان کرد: اگرچه برنامه ساخت خطوط چهارگانه جدید مترو برای چشم‌‌انداز 1420 پیش‌‌بینی شده، اما بنا داریم این پروژه را تا 1405 به نتیجه برسانیم و برنامه تکمیل مترو و پوشش 10 میلیون سفر توسط این ناوگان، 15 سال زودتر به نتیجه برسد.

شهردار تهران درباره نحوه تامین مالی این کلان‌‌پروژه در سال‌های پیش رو سخنی نگفت و این بر ابهام در تحقق آن می‌‌افزاید. از سوی دیگر هرچند ادعا شد مترو در اولویت قرار دارد و پروژه‌‌ای است که در میان‌‌مدت نتایج بهبود آن حس می‌شود، اما در فهرست کلان‌‌پروژه‌های اولویت‌‌دار در کنار این پروژه حمل‌ونقل عمومی، ساخت تونل شهید متوسلیان که یک ابرپروژه تونلی دو‌طبقه به طول 9 کیلومتر از انتهای بزرگراه صیاد تا بزرگراه آزادگان است نیز در فهرست کلان‌‌پروژه‌ها مطرح شد؛ تونلی که به مثابه فرش قرمز زیر پای خودرو‌سواران گسترده خواهد شد و دسترسی کسانی  را که از حمل و نقل شخصی به جای عمومی استفاده می‌کنند، تسهیل می‌کند. افزون بر این ساخت بزرگراه شهید شوشتری نیز به عنوان یکی از کلان‌‌‌‌پروژه‌های اولویت‌‌دار تهران مطرح و ادعا شد ساخت آن می‌تواند 5/ 1 درصد از بار ترافیک تهران بکاهد. این ادعا در حالی مطرح شده که ساخت‌‌ ده‌ها کیلومتر مسیر بزرگراهی در طول بیش از یک دهه گذشته در تهران نه تنها ترافیک را علاج نکرده، بلکه بر میزان بار ترافیک به دلیل «تقاضای القایی» ناشی از افزایش معابر در دسترس خودروسواران افزوده است. رابطه مستقیم طول شبکه معابر با میزان ترافیک موضوعی است که سال‌هاست اثبات شده و در برنامه‌‌ریزی‌‌های شهری لحاظ می‌شود اما در تهران قرار است بزرگراه‌‌سازی با وعده کاهش ترافیک ادامه پیدا کند.