توبه واقعی چیست ؟

توبه عبارت است از پشیمانی و بازگشت از گناه . توبه هر گاه حقیقی و واقعی باشد و از اعماق جان برخیزد و جامع شرایط باشد و واقعاً از گناهی که مرتکب شده احساس خجلت و ندامت کند و خود را در پیشگاه خداشرمنده ببیند و در صدد کسب رضای حق تعالی باشد, به یقین مقبول درگاه احدیت واقع شده و آثار و برکاتش نمایان می گردد.
 قرآن کریم می فرماید: ناامید نشوید که خدا همهء گناهان را می آمرزد, زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است  .
توبه شعبه ای از فضل عظیم الهی و دری است از رحمت رحیمی خداوند که بروی بندگان خود باز فرموده است .اما زین العابدین (ع) در مناجات تائبین فرمود:  به سوی عفوت گشوده ای و نامش را توبه نهاده ای , و فرموده ای باز گردید به سوی خدا و توبه کنید, توبهء خالص , حال که این در رحمت باز است عذر کسانی که از آن غافل شوند, چیست ؟
غالباً انسان ها گرفتار لغزش هایی می شوند و اگر در توبه بسته بود رستگاری برای کسی میسر نمی شد, از این روخدای حکیم و رحیم توبه را دوای دردهای معنوی و علاج امراض قلبی و پاک کنندهء انواع آلودگی ها قرار داده است تا انسان پس از گرفتاری به گناه به برکت توبه پاک کنندهء انواع آلودگی ها قرار داده است تا انسان پس از گرفتاری به گناه به برکت توبه پاک شده و اهل نجات گردد. خوش بخت کسی است که از این باب رحمت قدردانی کرده و از آن استفاده کند. جالب این است که خداوند علاقهء فوق العاده ای به توبهء بندگانش دارد چرا که توبه آغاز تمام خوش بختی های انسان است . در حدیثی از امام باقر(ع) می خوانیم :
خود را در بیابان (خطرناکی ) در یک شب تاریک گم کرده و سپس آن را بیابد .لازمهء توبه و پشیمانی از گناه , تصمیم بر ترک معصیت در آینده و جبران مافات است یعنی اگر آن گناه حق اللّه بوده مانند ترک نماز, روزه و... قضای آن ها را به جا آورد, و اگر حق الناس بوده رضایت آنان را جلب کند, حتی اگرکاری را که موجب قصاص است مرتکب شده , خود را تسلیم کند تا صاحب حق , قصاص یا عفو کند. شخصی درحضور حضرت علی 7گفت : استغفراللّه . حضرت فرمود: مادرت عزادارت گردد, آیا می دانی استغفار چیست ؟(چون استغفارش به زبان تنها بود و دلش از حقیقت آن خالی بود). پس فرمود: استغفار درجهء بلند مقامان و صدرنشینان عالم اعلا است و در معنای استغفار شش چیز لازم است :
1 پشیمانی و حسرت از کردار گذشته
2 عزم بر ترک آن برای همیشه
3 ادا کردن حقوق مردم به طوری که هنگام مردن پاک باشد و (رحمت ) خدا را ملاقات کند. در حالی که حق کسی بر عهده اش نباشد
4 هر واجبی که ضایع کرده تدارک نماید
5 آن چه گوشت بدنش از حرام روئیده با حزن بر آخرت آبش کند تا پوست به استخوان بچسبد و گوشت نو دربدنش پیدا شود
6 زحمت عبادت را به بدن خود بچشاند, چنان چه خوشی و شیرینی گناه را چشانیده است و هرگاه این شش چیز در تو پیدا شود آن گاه بگو: استغفراللّه .
نتیجه این که توبهء واقعی , پشیمانی و حسرت از کردار و گناه گذشته است که لازمهء آن , عزم بر ترک آن در آینده وجبران مافات اعم از حقوق الهی و حقوق مردمی می باشد و وقتی توبه واقعاً انجام گرفت , به نظر همهء علمای اسلام درپیشگاه خداوند مقبول است . خداوند نه تنها به وسیلهء توبه , گناه را از بین می برد, بلکه آن را به حسنه مبدل می کند.