اصولاً هر کس در هر مرحله ای از ایمان ودر هر سن و سال گهگاه گرفتار وسوسه های شیطانی می گردد و گاه در خود احساس می کند که نیروی محرک شدیدی در درون جانش آشکار شده و او را به سوی گناه دعوت می کند این وسوسه ها و تحریکها مسلماً درسنین جوانی بیشتر است وتنها راه نجات از آلودکی ها درچنین شرایطی سخت ،فراهم ساختن سرمایه تقوا است
خداوند در قرآن کریم می فرماید:{ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکر وافاذاهم مبصرون}
یعنی؛ پرهیزکاران هنگامی که گرفتار وسوسهای شیطان می شوند به یاد خدا و پاداش و کیفر او می افتند و در پر تو یاد او حق را می بینند و بینا می گردند.
اصولاً هر کسی که اقدام به گناه می کند شیطان در ابتدا تصور آن را در ذهن او جلوه داده و تمایل گناه را در شخص ایجاد می کند . در ابتدا تصور گناه و خطور آن به ذهن اشکالی ایجاد نمی کند وگناه محسوب نمی شود، اما اگر این تصورات مدام تکرار شود گناه زشتی اولیه خود را از دست می دهد و فرد آمادگی بیشتری برای انجام آن پیدا می کند لذا آیه کریم فرمود هنگام خطور وسوسهای شیطانی به یاد خدا بیفتید تا شیطان از شما دور شود .
وسوهای نفس و شیطان همانند میکروبهای بیماری زا هستند که در همه وجود دارند ولی در بنیه ها وجسمهای ضعیف می توانند فعالیت کنند. اما آنهایی که جسم سالم و نیرومند و قوی دارند به این میکروبها غلبه می کنند و این در حالی است که گنهکاران برادران شیطانند در دام او گرفتارند
قرآن کریم می فرماید : {واخوانهم یمدونهم فی الغی ثم لایقصرون}
یعنی ؛برادرانشان(یعنی شیاطین)پیوسته آنها را در گمراهی پیش می برند و از گمراه ساختن آنها باز نمی ایستند بلکه بی رحمانه حملات خود را به آنها ادامه می دهند.
امام خمینی«ره » در شرح چهل حدیث در این رابطه می فرمایند :خیال یکی از دستاویزهای شیطان است که انسان را به واسطه آن بیچاره کرده و به شقاوت دعوت می کند.
انسان مجاهد که در صدد اصلاح خود بر آمده و می خواهد باطن را صفایی دهد و از جنود ابلیس آن را خالی کند ،باید زمام خیال را در دست گیرد و نگذارد هر جایی خواهد پرواز کند ،و مانع شود از این که خیالهای فاسد برای او پیش آمده ، از قبیل خیال های معاصی و شیطنت ، همیشه خیال خود را متوجه امور شریفه کند و این اگر چه در اول امر قدری مشکل به نظر می رسد و شیطان و جنودش آن را به نظر بزرگ جلوه می دهند ولی با قدری مراقبت و مواظبت امر سهل می شود ممکن است برای تجربه ، تو نیز چندی در صدد جمع خیال باش و مواظبت کامل از آن کنی هر وقت می خواهی متوجه امر پستی و خسیسی شود آن را منحرف کنی و متوجه کنی به امور دیگر ،از قبیل مباحات یا امور راجحه شریفه ، اگر دیدی نتیجه گرفتی شکر متعال کن برای این توفیق و این مطلب را تعقیب کن شاید خدا تو را به رحمت خود راهی برای تو باز کند از ملکوت که هدایت شوی به صراط مستقیم انسانیت و کار سلوک الی الله برای تو آسان شود.
و ملتفت باش که خیالات فاسده قبیحه و تصورات باطله از القاعات شیطان است که می خواهد جنود خود را در مملکت باطن تو بر قرار کند.
و تو که مجاهدی با شیطان و جنودش و می خواهی صفحه نفس را مملکت الهی و رحمانی کنی باید مواظب کید آن لعین باشی و این اوهام بر خلاف رضای حق تعالی را از خود دورنمایی تا انشاء الله دراین جنگ داخلی این سنگر را که خیلی مهم است از دست شیطان و جنودش بگیری که این سنگر به منزله سر جداست اگر اینجا غالب شدی امیدوار باش و ای عزیز ،از خدای تبارک و تعالی در هر آن استعانت بجوی و استغاثه کن در درگاه معبود خود و با عجز و الحاح عرض کن :بارالها ، شیطان دشمن بزرگی است که طمع بر انبیاء و اولیاء بزرگ تو داشته و دارد ، تو خودت را با این بنده ضعیف گرفتار امانی و اوهام باطله و خیالات و خرافات عاطله همراهی کن که بتواند از عهده این دشمن قوی برآید ،و در این میدان جنگ با این دشمن قوی که سعادت و انسانیت را تهدید می کند تو خودت با من همراهی فرما که بتوانم جنود او را از مملکت خاص تو خارج کنم و دست این غاصب را از خانه مختص به تو کوتاه نمایم .
ابن سینا درفصل نهم اشارات در ارتباط با ضبط خیال چنین می گوید :عبادت از نظر اهل معرفت ،ورزش همتها و قوای وهمیه و خیالیه است که در اثر تکرار و عادت دادن به حضور در محضر حق ، همواره آنها را از توجه به مسائل مربوط به طبیعت و ماده به سوی تصورات ملکوتی بکشاند و در نتیجه ، این قوا تسلیم « سر ضمیر »و فطرت خداجوی آسان گردند و مطیع او شوند به حدی هر وقت اراده کند که در پی جلب جلوه حق برآید ، این قوا در جهت خلاف فعالیت نکنند و کشمکش درونی میان دو میل علوی و سفلی ایجاد نشود و سرّ باطن بدون مزاحمت اینها از باطن کشف اشراق نماید .
و پیامبر گرامی اسلام( صلی الله علیه وآله) دراین رابطه می فرمایند : هیچ یک از شما نیست مگر آنکه در باطن خود شیطانی دارد ، عرض کردند یا رسول الله آیا برای شما هم شیطانی است ؟ فرمود : بلی برای من هم ، جز آنکه خداوندمرا یاری کرده و شیطانم تسلیم من شده است وغیر از این نیکی وخیر از من خواهش نمی کند .
همانطور که اشاره شد راه مبارزه با افکار شیطان و خیالات باطل جایگزین کردن افکار درست و الهی بجای افکار شیطانی است اما برای اینکه دراین راه موفق شوید و راحت تر به مقصود خود برسید بهتر است ارتباط خود را با دوستان الهی وبا تقوا ومجامع دینی محکمتر کنید و از مجالس علماء و فضلاء و مجالس ذکر و دعا که باعث تقویت نیروهای الهی درون انسان میشود بی بهره نمانید.