با توجه به اینکه امامان علیهم‌السلام و انبیای الهی معصوم بوده و اهل گناه و غفلت نبودند، فلسفه فرود بلاها و مصائب بر معصومان علیه‌السلام چیست؟

در بعضی روایات اهل بیت علیهم‌السلام آمده که گرفتاری و مشکلاتی که برای انسان ایجاد می‌شود از رهگذر گناه و نافرمانی حقّ است تجربه و شواهد تاریخی نیز شاهد و گویای این مدّعا است که امّت‌ها و اقوامی بوده‌اند که از انواع نعمت‌های الهی بهره‌مند بودند امّا بر اثر مخالفت امر خدا و گناه به نکبت و ذلّت کشیده شدند و نعمت‌ها از آن‌ها سلب شد این موضوع باعث شده که در ذهن عدّه‌ای سؤال فوق ایجاد شود که اگر بلاها به خاطر گناه است پس چگونه انبیا و ائمّه علیهم‌السلام با سختی‌ها و مصائب رو به رو می‌شدند؟

در جواب باید بگوییم: اگر چه این روایات در جای خود صحیح است امّا هرگز معنای انحصار از آن فهمیده نمی‌شود چون روایات اهلبیت علیهم‌السلامدر شرایط متفاوتی از آن‌ها صادر شده گاهی شخصی نزد امام علیه‌السلاممی‌آمده و از گرفتاری و مشکلات به امام شکایت می‌کرده و امام که طبیب معنوی بود با توجّه به حالات آن شخص مثلاً می‌فرمودند: زبانت را حفظ کن و گاهی شخص دیگری می‌آمده و حضرت می‌فرمودند: که گناه نکن چون گناه باعث ایجاد مصائب و بلاها است. از این رو روایات اهلبیت علیهم‌السلام را باید در کنار هم قرار داده و بعد نتیجه‌گیری کرد.

در مورد معصومین علیهم‌السلام ما معتقدیم که آن‌ها دارای مقام عصمت بودند و نه تنها گناه نمی‌کردند فکر گناه هم نمی‌کردند و بلاهایی که در زندگی اهلبیت علیهم‌السلام وجود داشته عقوبتی نبوده بلکه بلاهای معصومین علیهم‌السلام مثوبتی بوده به این معنی که معصومین علیهم‌السلام با تحمّل مشکلات و صبر در برابر بلاها به ثواب الهی نائل می‌شدند در واقع بلاها زمینه ساز تکامل و تقرّب اولیای الهی است چنان که امام صادق علیه‌السلام فرمودند:

«بیش از همه مردم پیامبران الهی گرفتار حوادث سخت و بلاهای طاقت سوز می‌شوند سپس کسانی که پشت سر آن‌ها قرار دارند، به تناسب شخصیت و مقامشان و درجات ایمانشان»[1].

در روایت دیگری نیز آمده است:

«در بهشت مقامی است که هیچ کس بدان دست نمی‌یابد مگر در پرتو گرفتاری‌ها و ابتلائاتی که در دنیا پیدا کرده است»[2].

با توجّه به آن چه ذکر شد اولیای الهی به خاطر معرفتشان بلاها و مصائب را نعمت و هدیه‌ای از طرف خداوند و مقدّمه‌ای برای گشوده شدن درهای رحمت الهی می‌دانستند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در این باره می‌فرمایند:

«زمانی که سختی‌ها به اوج خود می‌رسد فرج نزدیک است و هنگامی که حلقه‌های بلا تنگ‌تر می‌شود راحتی و آسودگی فرا می‌رسد»[3].

امام صادق علیه‌السلام فرموده‌اند:

«المَصائِبُ مِنَحٌ مِنَ اللّهِ».

«مصائب هدیه‌های خداوند هستند»[4].

روزی یکی از اصحاب امام باقر علیه‌السلام به نام حمران از فلسفه سختی‌ها و مصائب امام علی علیه‌السلام و دو فرزند عزیزش از آن حضرت سؤال کرد امام علیه‌السلام فرمودند:

«... ای حمران این مصائب که بر آنان فرود آمد نه به خاطر این بود که به گناهی دست زده باشند و نه به این دلیل بود که مکافات و عصیان و سرپیچی از فرمان خداوند را بچشند بلکه از آن رو بود که خداوند می‌خواست آن‌ها را از این رهگذر به مقام‌ها و کرامت الهی نائل سازد پس هرگز درباره حرکت و رفتار ایشان دچار اندیشه‌های ناصواب مشو»[5].

[1]  کافی : 2/252 ، حدیث 1 ـ 2 .

[2]  بحار الانوار : 64/212 ، باب 12 حدیث 16 ؛ کافی : 2/255 ، حدیث 14 .

[3]  نهج البلاغه : حکمت 351 .

[4]  کافی : 2/260 ، حدیث 2 ؛ بحار الانوار : 69/8 ، باب 94 ، حدیث 5 .

[5]  بحار الانوار : 44/276 ، باب 33 ، حدیث 5 .