ویژگی های فرش سوف و مدل های زیبای آن

فرش سوف چه فرشی است؟

سوف نام یکی از فرش های اصلی ایرانی با قدمت زیاد است که زادگاه آن کاشان می باشد. فرش سوف نخست به شکل انحصاری جهت استفاده در دربار صفویان بافته شده و برخی از این فرش ها به بازار راه پیدا می کنند. به مرور تاجران اروپا هم در پی تجارت این فرش برآمدند و آغاز به صادرات این فرش نمودند.به این ترتیب پس از اینکه این فرش به کشورهای اروپایی راه پیدا کرد، چندین تخته از فرش سوف به دوک ونیز اهدا گردید. در کشور ایران نیز کم کم بافتن فرش سوف به تبریز کشیده شد و از آن پس برترین برندهای فرش دستباف در تبریز بافته می شود و در حال حاضر برترین مدل های فرشهای سوف تبریزی هستند. در کشورهای اروپایی نیز فرشهای سوف به انتهای قرن 16 و ابتدای قرن 17 بازمی گردد. در این فاصله زمانی تقریبا 800 تخته فرش سوف در اروپا بافته گردیده است. به علت استفاده از نخهای زر و سیم و نیز سبک بافت منحصر به فرد فرشهای سوف در بین گردشگران حسابی مورد توجه واقع شده است و صادرات این فرش از تجارتهای با سود زیاد در صنعت فرش به شمار می رود.

نخ های به کار رفته در فرشهای سوف

در فرش های سوف «نخ خاپ و یا نخ برز»، «نخ زرین یا همان نخ سیمتاب»، «نخهای تار و پود» استفاده می شود.

نخهای به کار رفته در بخش های برجسته این فرش اغلب از متریال ابریشم می باشند، پس فرش سوف بعنوان شاخه ای از فرش های ابریشمی مطرح می گردد.

نخهای سیمتاب یا همان نخ زرین با در نظر گرفتن انواع آن و رنگ به سه دسته «طلایی»، «مسی»، «نقره ای» تقسیم می گردند.

درست است در این مدل فرش جهت تار و پود به صورت کاربردی عادی، از نخهای ابریشمی بهره می برند، ولی در بعضی موردها هم جهت بافتن فرشهای سوف از متریال پنبه بهره برده می گردد.

نخهای سیمتاب یک نوع نخ با روکش نقره می باشند، در واقع بالای 95 درصد نخهای سیمتاب و یا نخ زرین از روکش نقره می باشند. و زیر 5درصد آن دارای نقره با ناخالصی سرب هستند. در ترکیب شیمیایی این نخها کمی جیوه هم موجود است.

تفاوت فرش سوف و گلیم

سوف بافی یکی از انواع بافت مخصوص فرش سوف می باشد. در واقع بافت این فرش ها شبیه گلیم است که متفاوت بودن آنها در برجستگی نقش می باشد. یعنی قسمتی از طرح قالی مانند گل ها دارای لمسی برجسته هستند.

گلیم ها بافتشان از بافت دو نخ تار و پود تشکیل شده و در آن از نخ خاب و هیچ گره ای استفاده نشده است.ولی سوف ها در بخش های برجسته دارای بافتی گره ای هستند. در بافت آن از نخهایی با ضخامت هایی متفاوت استفاده می شود، به این صورت که در یکی از رج ها از نخ ضخیم استفاده می شود و در رج دیگر از نخ نازک تر استفاده می شود.

در قسمت طرح و نقشه در رج، از بافت گره ای استفاده می کنیم. بنابراین رج هایی که در قسمت گلیم بافته می شود در مقایسه با گره ها نازک تر است. پس در بافتن گلیم این رج، 1 ردیف پود افزوده می گردد، جز این باشد اگر نتیجه صاف و یکنواخت نخواهد بود. معمولا پودهای افزده شده را با نخهای سیمتاب زده و نخهای زرین در مقابل نخهای پود از میان نخ های تار می گذرند. این نخ ها از قسمت رویی فرش مشهود هستند و در ترکیب رنگی آن خیلی تاثیرگذارند. در واقع چیزی که دیده می شود، فرشی با نقش برجسته زرین می باشد.

انواع فرشهای سوف

سوف یکی از انواع فرشهای دستباف است که دارای تنوع زیادی هستند که این متنوع بودن بر اساس ویژگی های متفاوت آنها شکل می گیرد. از لحاظ کاربردی نیز این فرش به 3 دسته اصلی «تابلو فرش»، «زیرپایی»ف «رومیزی» تقسیم می گردد.

ساختار مدل زیرپایی آن دارای ضخامت و مقاومت می باشد و کاربرد آن بعنوان فرش در کف خانه و اتاق ها است. اغلب این فرش ها از پنبه و پشم بافته شده اند.

اما مدل تابلوفرش و رومیزی آن نسبت به مدل زیرپایی آن از بافتی خیلی زیبا و ظریف استفاده شده است. همچنین پرزهای تابلوفرش ها و رومیزی های سوف از پرزهای فرش های زیرپایی سوف بسیار کوتاهتر می باشند، فرش زیرپایی برای زیرپا و کف خانه به کار برده می گردد و اندازه پرزهای تقریبا 5درصد سانتیمتر می باشد.

خیلی از مالکان فرشهای سوف از این مدل فرش ها بعنوان زیرانداز بهره نمی برند، با در نظر گرفتن به زرین و ظرافت بودنش، از آن بعنوان تابلوفرش زیادتر بهره برده می گردد. این فرش با ابعاد مختلف قالیچه، قالی و نیز پادری بافته می گردد، از فرش های سوف به دو صورت فرش و نیز تزیینی بهره برده می شود.

فرش سوف چه ویژگی هایی دارد؟

این فرش که در واقع نوعی گلیم با نقش برجسته و یکی از انواع فرش دستباف می باشد در بدنه بافت از سیمتاب و یا زرنی در پود استفاده شده است، دارای بافتی ظریف و ریز است، از نخ سیمتاب و ابریشم و نیز رنگ طلایی و نقره ای به صورت ترکیبی استفاده می شود.

روش بافت و پرداخت

این مدل فرش داشته هایی عمودی دارد که در بافتن آن از شیوه ترکی و نیز قلاب فرشبافی استفاده شده است. شیوه بافتن فرشهای سوف همانند فرشهای عادی می باشد و تنها متفاوت بودن آن از نظر ظخامت و ظرافت بافت است. اگر می خواهید این فرش را ببافید، بعد از ورود مجموعه گره ها، عمل پودگذاشتن آغاز می گردد. به این صورت که با کمک 1 عدد سیخ، پودر ضخیم (القاج) از میان 2 لایه تار و یا همان چله می گذرد و توسط شانه فرش محکم می شود. خوب است موقع عبور سیخ، نوک سیخ را به سمت پایین بگیرید تا به لایه های چله صدمه نرسد. فرشهای سوف با فرشهای عادی در بافت متفاوت هستند که این اصلی ترین تفاوت آنها می باشد، بر همین اساس هم طرح و دیدی خیلی زیبا و منحصر به فرد دارند.

بعد از پود دارای ضخامت نوبت به ورود پود ظریف می رسد، به این صورت که از نخهای نقره ای و طلایی بهره گرفته می شود که با در نظر گرفتن طرح ها و رنگ های به کار رفته در طرح، برگزیده می گردند و به واسطه این برگزیدن فرش سوفی که بافته اید، «نقره باف» و یا «طلاباف» نامیده می شود.

تفاوت بافت ضخیم و بافت ظریف در این است که در بافت دارای ضخامت، بر روی همه گره ها، پود ضخیم جای می گیرد، در صورتی که در بافت نازک، نخی ظریف تنها بر روی سطح های ساده و فاقد طرح فرش واقع می شوند و در هنگام ضربه زنی با شانه فرش بر روی این نخ، حواستان باشد که حلقه ها به خاطر ظریف بودن به هم نریخته و به فرش آسیب وارد نشود.

نخ سیمتاب چگونه تولید می گردد؟

همانگونه که معلوم گردید، نخهای سیمتاب از روکش نقره تولید گردیده اند. قدیم ها امکان ورود نقره و طلا به درون بافت فرش وجود نداشت چون این فلزهای باارزش خیلی سنگین بودند و بنابراین به سادگی نمی شد در بافت فرشها جای بگیرند و فرش هم استفاده فرش سخت می شد. همچنین به دلیل وجود ناخالصی موجود در نقره، با سیاه شدن نقره، فرش هم سیاه و تیره می گردید.بعد از کمی در دوره صفویه با کشف یک شیوه، امکان بافت فرشی با نقره و طلا ممکن شد که دیگر در آن فرش سنگین و استفاده آن سخت نمی شد.در این شیوه از نخ ابریشم که نخی خیلی ظریف می باشد، بهره برده می شد. این نخ در کنار ظرافت، بسیار بادوام و مقاوم می باشد. نخهای سیمتاب از پیچیدن نواری ظریف نقره گرد نخ ابریشم ساخته می گردد.پهنای هر کدام از این نوارهای ابریشمی با روکش نقره ای، تقریبا 25 درصد میلیمتر بوده و ضاخامتی تقریبا میکرونی دارند.

جهت تولید نخی زرین، اول ورقه ای بسیار ظریف از نقره خالص را باید جیوه اندود نموده و بعد توسط ورقه ای ظریف از طلا، گرد آن پیچانده و یک نخ نقره ای با روکش طلا ایجاد نمایید. این نخ را کمی گرما بدهید تا روکش طلای آن خوب به روی نقره نشسته و آن را پوشش دهد. به دلیل اینکه ورق به دست آمده از 1 نخ ضخیم تر می باشد، بنابراین بعد از خنک شدن ورقه، از بین غلطک های فلزی ویژه اینکار، بگذرانید. به این وسیله ورقه ها ظریف تر و منعطف تر می گردند که سپس می توانید آنها را به شکل نواری ببرید و بعد با دستگاه مخصوص گرد نخ ابریشم بپیچانید.

نکات کاربردی در بافت فرش سوف

• برای قسمت های برجسته فرش می توانید از متریال های پشم، کتان، الیاف مصنوعی مانند اکریلیک و یا ویسکوز بهره ببرید.
• در بافتن سوف در هر کدام از رج ها، دو نخ گذرانده شده و نخ پودی با ضخامت بیشتر که اغلب ابریشم و برخی مواقع پنبه می باشد، دیگری نخ زرین و یا سیمتاب با رنگ های نقره ای و طلایی و برخی مواقع رنگ مسی می باشد.
• قسمت کف قالی شبیه گلیم و نقش برجسته به وسیله ی بافت گره ای بافته می گردند.
• این فرش قالی با نقش برجسته می باشد که از ترکیب 2 نوع بافت گلیم و نیز بافت گره ای (بافت دستباف) بافته می گردد.
• ترنج و لچک جزئی از نقشه فرشهای سوف تبریزی به شمار می روند که در واقع اصالت دارند.
• در بین پودهای قسمت گلیم باف، نخ زرین بافته می گردد.
• جهت هر متر مربع از مساحت فرش، تقریبا 2 کیلوگرم نخ ابریشمی استفاده می گردد. تقریبا 500 گرم هم نخ سیمتاب بافته می گردد.

سخن پایانی

فرش سوف از جمله انواع فرش و یکی از انواع فرش هاس دستبافت می باشد که در خانواده گلیم ها تقسیم بندی شده و به گلیم شبیه است، در بافت و درون سوف از نخهای براق طلایی و نقره ای به کار می رود.در مطلبی که با همراهی شما عزیزان به پایان رسید، شما را با ویژگی های فرش سوف و نیز دیگر اطلاعات کاربردی مرتبط با این فرش آشنا کردیم، امیدواریم مفید واقع شده و شما را در شناخت این فرش راهنمایی کرده باشد. ویژگی های فرش ماشینی خوب و نیز ویژگی های قالی ساروق از دیگر موضوعات جالبی است که در مطالب قبلی آرگا به آنها پرداخته و شما با کلیک کردن می توانید آنها را مطالعه و بر اطلاعات خود بیفزایید.