عزت‏خواهى حسینى

قبل از بررسى کوتاه و اجمالى شعارهاى عاشورا مناسب است بپردازیم به بیان دوباره دو واژه «عاشورا» و «شعار»:

الف: عاشورا

عاشورا از روز دهم ماه محرم الحرام است . این روز که اگر چه از دیر باز مورد توجه بوده ولى در فرهنگ شیعه به خاطر شهادت سومین پیشواى شیعیان و فرزندان او در سرزمین کربلا از جایگاه بسیار رفیع و ارزشمندى برخوردار است . (1)
عاشورا در تاریخ جاهلیت عرب، از روزهاى عید رسمى و ملى بوده و در آن روزگار چنین روزى روزه مى گرفتند، جشن ملى و و آن را به عنوان روز شادمانى به حساب مى آورند; اما با شهادت سیدالشهدا ( علیه السلام) و یارانش در این روز، عاشورا به عظیم ترین روز سوگوارى و ماتم شیعیان تبدیل شد .
ائمه اطهار ( علیهم السلام) همواره شیعیان را به سوگوارى و عزادارى در روز عاشورا توصیه فرموده اند تا یاد و خاطره این روز بزرگ زنده نگاه داشته شود . امام رضا ( علیه السلام) در این باره فرمود: «هر کس را که عاشورا روز مصیبت و اندوه و گریه او باشد، خداوند قیامت را روز شادى او قرار مى دهد» (2) و البته دشمنان اهل بیت که در این روز شادمان و مسرور بودند، فرداى قیامت روز عذاب و مصیبت آن ها خواهد بود .
امامان شیعه علاوه بر توصیه شیعیان به زنده نگه داشتن این روز خود نیز در حد ممکن با برپایى مجالس و محافل سوگوارى یاد و خاطره مظلومیت جد بزرگوار خود را زنده نگاه مى داشتند .
شیعه در طول تاریخ آتش این داغ عظیم را همواره در دل خویش روشن نگاه داشته تا آنجا که امروز عظیم ترین مراسم سوگوارى براى انسان عزت خواه، همانا عزادارى روز عاشوراست .
از قرن ها پیش «عاشورا» به عنوان تبلور روح حقیقت خواهى و تجلى درگیرى حق و باطل و روز فداکارى و جانبازى در راه دین و عقیده شناخته شده است .
در این روز، حسین ( علیه السلام) با یارانى اندک ولى با ایمان و صلابت و عزتى بزرگ و شکوهمند، با سپاه بى دین و سنگدل حکومت طاغوتى یزید به مقابله برخاست، آن روز، حماسه حسین ( علیه السلام) کربلا را صحنه تجلى عشق و آزادگى ساخت . عاشورا اگر چه یک روز بود اما دامنه تاثیر آن تا فرداى تاریخ کشیده شد . هر ساله دهه محرم و به ویژه عاشورا، عشق و اخلاص نسبت به معلم حریت و اسوه جهاد و شهادت حسین بن على ( علیه السلام) اوج مى گیرد و همه حتى غیر شیعه در مقابل عظمت روح آن آزادمردان تعظیم مى کنند .

و اما واژه «شعار»

«شعار» ، بعضى «آنچه شخص در میدان کارزار جهت معرفى خود به کار مى گیرد .» (2) معنا کرده اند با حال، چه در کلام منظوم و چه در کلام منثور .
به وسیله این معرفى شخصى هم روحیه خود را تقویت مى کرد و هم در روح و روان دشمن تاثیر مى نهاد . بى تردید شعار دادن هنگام کارزار از صدر اسلام و جنگ هاى نخستین پیامبر مورد توجه طرفین جنگ بوده است .
از آن جمله مى توان به رجزهاى جنگ خندق اشاره کرد، آن هنگام که سوارانى اندک - از جمله «عمربن عبدود» که از شجاع ترین آن ها بود - خود را از فراز خندق به داخل مدینه رساندند . هر چه این شعارها توفنده تر بیان مى شده حکایت از قدرت و جاعت شخص داشته است .
این شعار دادن و رجز خوانى در عاشورا نیز جز عناصر بسیار مهم قیام آن حضرت محسوب مى گردد و مشتمل بر بلندترین معارف و پیام هایى است که تنها از خاندان رسالت انتظار مى رود .
اگرچه شعارهاى یاران امام حسین ( علیه السلام) داراى مضامین بسیار بلند و معارف ارزشمند است; اما آنچه از لبان مبارک حسین بن على ( علیه السلام) بیان شد ویژگى و اهمیت فراوانى دارد .
با مرورى بر کلام آن حضرت در طول حرکت و نهضت خونین عاشورا، موضوعات ذیل به خوبى به چشم مى خورد:

حضرت در تبیین شخصیت خویش همواره بر افتخارات پدر بزرگوارشان تاکید مى کردند . البته هر گز کسى - چه دوست و چه دشمن - لحظه اى تردید نخواهد کرد که پس از پیامبر اسلام ( صلى الله علیه و آله) حیات نهال نوپاى اسلام، مرهون شجاعت هاى على بن ابیطالب ( علیه السلام) و مجاهدت ها و رشادت هاى آن امام همام است . از این رو اگر حسین بن على ( علیه السلام) در معرفى خود از انتسابش به پیامبر اکرم سخن مى راند و همواره تاکیدش بر شجاعت و رزم بى بدیل حیدر کرار على بن ابیطالب بود .
در دوران جاهلیت، از اوزان حماسى شعر براى بیان مضامینى که جنبه مبارزه، دشنام یا تفاخر داشته استفاده مى شد . به کارگیرى این ضرب آهنگ در شعرهاى حماسى که مبارزان در میدان هاى جنگ مى خواندند، سبب شده که به آن اشعار «رجز» گویند . در کربلا نیز حسین بن على ( علیه السلام) در میدان نبرد رجز مى خواندند .
یکى از رجزهاى حماسى آن حضرت عبارت است از این فرمایش که فرمود:
مرگ بهتر از ننگ است و ننگ بهتر از دوزخ . (3)
معمولا رجز به صورت ارتجالى در میدان سروده شده است . گاهى نیز اشعار دیگر شعرا انشاء مى شد .
از جمله اشعار منسوب به آن حضرت است که فرمود:
انا الحسین بن على
الیت ان لا انثنى
احمى عیالات ابى
امضى على دین النبى

شعرهاى حسین بن على ( علیه السلام)

همان گونه که گفته شد شعارهاى عاشورا علاوه بر خطبه ها و رجزها گاهى از اشعار آن حضرت است .
از حسین بن على ( علیه السلام) نیز شعرهاى فراوانى نقل شده است; چه آنچه در حوادث کربلا به صورت موعظه، رجز و جزء آن بیان کرده و چه آنچه بیشتر به مناسبت هاى مختلف سروده است . کتابى هم به نام دیوان الحسین بن على که حاوى اشعار آن حضرت است چاپ شده است .
در نهضت عاشورا امام حسین ( علیه السلام) هم شعرهایى از خود دارد، هم شعرهایى از شعراى عرب که به آن ها تمثل کرده است .
یکى از شعرهاى آن حضرت که به صورت رجز در میدان کارزار بیان فرمود، عبارت بود از:
انا ابن على الخیر، من آل هاشم
کفائى بهذا مفخرا حین افخر
و جدى رسول الله اکرم من مشى
و نحن سراج الله فى الناس یزهر
و فاطمه امى سلاله احمد
و عمى یدعى ذوالجناحین جعفر
و فینا کتاب الله انزل صادقا
و فینا الهدى و الوحى و الخیر یذکر (4)
زنده جاوید کیست، کشته شمشیر دوست
کآب حیات قلوب در دم شمشیر اوست
گر بشکافى هنوز خاک شهیدان عشق
آید از آن کشتگان زمزمه دوست! دوست!
بدون تردید بقاء و جاودانگى نهضت خونین حسینى در پرده همین تعلیمات نورانى و آرمان هاى الهى است که این گونه در تاریخ ثبت و ضبط شده است . چه خون هایى که براى پاسداشت این نهضت جهانى بر زمین ریخت و اینک بر ماست که بیرق تابناک این شعارها را در زندگى خویش برافرازیم .

نویسنده:خدامراد سلیمیان