از جنگنده روسی تازه‌نفس نیروی هوایی چه می‌دانیم؟

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین و براساس گزارش راهنماتو، اولین حضور عملیاتی جنگنده «یاک130» نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در جریان رزمایش مشترک ذوالفقار 1403 ارتش در جنوب شرق کشور رقم خورد. یاک130 در اولین حضور عملیاتی خود در یک رزمایش توانست با اجرای عملیات مشترک با جنگنده‌های رهگیر میگ29 نهاجا، یک پهپاد را با موفقیت منهدم کند.

هواپیمای آموزشی یاک-130 (Yakovlev Yak-130) یکی از پیشرفته‌ترین جت‌های آموزشی و جنگنده‌های سبک در جهان است که توسط شرکت یاکوولف در روسیه طراحی و تولید شده است. این هواپیما با توانایی‌های منحصر به فرد خود، نقش مهمی در آموزش خلبانان و انجام مأموریت‌های رزمی سبک ایفا می‌کند.

تاریخچه و توسعه یاک 130

توسعه یاک-130 در سال 1991 به‌عنوان یک پروژه مشترک بین شرکت یاکوولف روسیه و آئرماکی ایتالیا آغاز شد. این همکاری با هدف طراحی یک جت آموزشی پیشرفته بود که بتواند نیازهای آموزشی خلبانان جنگنده‌های نسل چهارم و پنجم را برآورده کند. نخستین پرواز یاک-130 در 25 آوریل 1996 انجام شد. پس از پایان همکاری با آئرماکی، هر دو شرکت به‌طور مستقل پروژه را ادامه دادند و آئرماکی نسخه M-346 را توسعه داد.

مشخصات فنی یاک 130

• طول: 11٫49 متر

• دهانه بال: 9٫84 متر

• ارتفاع: 4٫76 متر

• حداکثر وزن برخاست: 10٬290 کیلوگرم

• موتورها: دو موتور توربوفن AI-222-25 با نیروی رانش 2500 کیلوگرم‌نیرو هر کدام

• حداکثر سرعت: 1050 کیلومتر بر ساعت

• برد انتقالی: 2100 کیلومتر

• سقف پرواز: 12٬500 متر

• نرخ صعود: 39 متر بر ثانیه

یاک-130 دارای 9 نقطه سخت برای نصب تسلیحات است و می‌تواند تا 3000 کیلوگرم بار شامل موشک‌های هوا به هوا، هوا به زمین، بمب‌های هدایت‌شونده و غیرهدایت‌شونده، راکت‌ها و مخازن سوخت خارجی را حمل کند.

ویژگی‌های برجسته یاک 130

• شبیه‌سازی پیشرفته: یاک-130 قادر است ویژگی‌های پروازی جنگنده‌های مدرن مانند سوخو-30، سوخو-35 و میگ-29 را شبیه‌سازی کند، که این امر در آموزش خلبانان بسیار مؤثر است. خلبانان با استفاده از این هواپیما می‌توانند تجربه‌ای مشابه با پرواز جنگنده‌های پیشرفته‌تر را داشته باشند.

• سامانه‌های اویونیک مدرن: این هواپیما مجهز به کابین شیشه‌ای، نمایشگرهای چندمنظوره دیجیتال، سیستم ناوبری پیشرفته و سامانه‌های کنترل پرواز fly-by-wire است. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که یاک-130 از نظر فناوری به جنگنده‌های نسل چهارم و پنجم نزدیک باشد و تجربه‌ای کاملاً واقع‌گرایانه را در اختیار خلبانان قرار دهد.

• انعطاف‌پذیری بالا در تسلیحات: یاک-130 می‌تواند به طیف گسترده‌ای از تسلیحات مجهز شود، از جمله موشک‌های هدایت‌شونده هوا به هوا و هوا به زمین، بمب‌های هدایت‌شونده لیزری و ماهواره‌ای، راکت‌ها و مسلسل‌های سنگین. این قابلیت به آن اجازه می‌دهد که علاوه بر نقش آموزشی، در مأموریت‌های تهاجمی سبک نیز مورد استفاده قرار گیرد.

• هزینه عملیاتی پایین: این هواپیما دارای هزینه تعمیر و نگهداری پایین‌تری نسبت به جنگنده‌های تمام‌عیار است. مصرف سوخت بهینه و طول عمر بالا، یاک-130 را به گزینه‌ای اقتصادی برای نیروهای هوایی تبدیل کرده است.

• سازگاری با شرایط جوی متنوع: یاک-130 قادر است در شرایط آب‌وهوایی مختلف و حتی در پایگاه‌های دارای زیرساخت‌های محدود عملیات کند. این ویژگی باعث می‌شود که کشورهایی با زیرساخت‌های هوایی متوسط نیز بتوانند از آن بهره ببرند.

• چابکی و مانورپذیری بالا: طراحی آیرودینامیک این هواپیما امکان انجام مانورهای پیچیده و تمرینات هوایی دشوار را برای خلبانان فراهم می‌کند، که این موضوع تأثیر بسزایی در بهبود مهارت‌های خلبانی دارد.

میزان اثربخشی یاک 130 در عملیات‌های نظامی

علاوه بر نقش آموزشی، یاک-130 می‌تواند در عملیات‌های نظامی سبک و پشتیبانی نزدیک هوایی نقش ایفا کند. این هواپیما به دلیل قابلیت مانور بالا، امکان انجام مأموریت‌های ضد تروریستی، سرکوب شورش‌ها و حتی عملیات شناسایی را دارد. با توجه به امکان تجهیز آن به موشک‌های هوا به هوا و هوا به زمین، می‌تواند در درگیری‌های محدود و کم‌شدت به‌عنوان یک جنگنده سبک مورد استفاده قرار گیرد.

مقایسه یاک 130 با نمونه‌های مشابه

یاک-130 در مقایسه با نمونه‌های مشابه مانند M-346 ایتالیایی، T-50 کره جنوبی و L-15 چینی دارای برخی مزایای خاص است. از جمله برتری‌های آن می‌توان به هزینه عملیاتی پایین‌تر، قابلیت شبیه‌سازی پرواز جنگنده‌های پیشرفته‌تر و انعطاف‌پذیری بیشتر در مأموریت‌های رزمی اشاره کرد. به گزارش راهنماتو، همچنین، موتورهای AI-222-25 این هواپیما دارای استهلاک کمتری نسبت به برخی نمونه‌های مشابه هستند، که موجب کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری می‌شود.

کاربران بین‌المللی یاک 130

علاوه بر نیروی هوایی روسیه، یاک-130 توسط کشورهای دیگری مانند الجزایر، بلاروس، بنگلادش و میانمار به کار گرفته شده است. این هواپیما به دلیل قابلیت‌های چندمنظوره و هزینه‌های عملیاتی مناسب، مورد توجه نیروهای هوایی مختلف قرار گرفته است.

ورود یاک 130 به ایران

در شهریور 1402، گزارش‌هایی از تحویل چند فروند هواپیمای یاک-130 به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منتشر شد. این هواپیماها برای آموزش خلبانان ایرانی و آماده‌سازی آن‌ها برای پرواز با جنگنده‌های نسل جدید به کار گرفته می‌شوند. تعداد دقیق این هواپیماها اعلام نشده است.

مقایسه توان عملیاتی یاک 130 و اف-5 در عملیات‌های رزمی

در اینجا ما مقایسه ای خواهیم داشت میان جنگنده سبک یاک 130 و یکی از قدیمی ترین جنگنده های عملیاتی نیروی هوایی ایران یعنی جنگنده اف 5 تایگر. این مقایسه از ان جهت صورت میگیرد تا تفاوت های یک جنگنده سبگ با یک جنگنده کلاسیک نمایان شود. 

•  یاک-130 به دلیل اویونیک مدرن، سامانه‌های جنگ الکترونیک، توانایی حمل تسلیحات هدایت‌شونده و چابکی بالا، در عملیات‌های پشتیبانی نزدیک، مقابله با نیروهای زمینی و مأموریت‌های ضدتروریستی برتری دارد.
•  اف-5 به دلیل طراحی جنگنده‌ای، سرعت بالاتر و قابلیت‌های داگ‌فایت، در درگیری‌های هوایی نزدیک و مأموریت‌های رهگیری سبک عملکرد بهتری دارد، اما به دلیل فناوری قدیمی‌تر و نبود سامانه‌های پیشرفته جنگ الکترونیک، در میدان نبرد امروزی آسیب‌پذیرتر است.

در مجموع، یاک-130 یک هواپیمای چندمنظوره مدرن‌تر است که برای جنگ‌های مدرن نامتقارن و عملیات‌های دقیق مناسب‌تر است، اما در یک نبرد کلاسیک هوایی، اف-5 به دلیل سرعت بالاتر و طراحی شکاری، برتری نسبی خواهد داشت.

227227