سلول های بنیادی، سلول هایی هستند که قابلیت تبدیل شدن به انواع مختلف سلول ها را دارند. آنها هم در طول سیر تکاملی جنین (سلول های بنیادی جنینی) و هم در بدن بزرگسالان (سلول های بنیادی بالغ) حضور دارند. (برای درک این که سلول های بنیادی چه هستند، در درجه اول لازم است بفهمیم انسان ها و سایر پستانداران چگونه ایجاد می شوند. به این منظور به مطلب چگونگی تشکیل جنین انسان و نقش سلول های بنیادی مراجعه کنید.)
سلول های بنیادی ویژگی های منحصر به فردی دارند که سلول های دیگر از آنها برخوردار نیستند.
1- سلول های بنیادی می توانند برای مدت زمان طولانی به تقسیم شدن ادامه دهند: بیشتر سلول ها (به عنوان مثال سلول های پوست) نمی توانند پس از یک دوره مشخص زمانی خودشان را تکثیر و تکرار کنند اما سلول های بنیادی خودشان را برای یک دوره بسیار طولانی تر زمانی تکرار می کنند و برای تکثیر خود خودکفا هستند.
2- آنها غیرتخصصی هستند: سلول های تخصصی قابلیت های خاصی دارند که به آنها اجازه می دهد وظایف خاصی را انجام دهند. برای مثال یک سلول قرمز خون حاوی هموگلوبین است که به آن اجازه می دهد اکسیژن حمل کند. سلول های بنیادی دارای قابلیت غیر تخصصی بودن هستند و ساختارهایی خاص برای انجام وظایف تخصصی ندارند.
3- آنها می توانند به سلول های تخصصی تبدیل شوند: سلول های بنیادی فرآیندی به نام تمایز را طی می کنند و انواع خاصی از سلول ها (عضله، عصب، پوست و غیره) را ایجاد می کنند.
≡ سلول های بنیادی جنینی
سلول های بنیادی جنینی، سلول های درون لایه محافظ بلاستوسیست هستند. آنها پرتوان (pluripotent) هستند، بدین معنی که می توانند به هر یک از سلول های بدن بزرگسالان تبدیل شوند. محققان بر این باورند که چون آنها پرتوان اند و آسان رشد می کنند، بهترین پتانسیل را برای جایگزینی بافت صدمه دیده یا از دست رفته دارند.
≡ سلول های بنیادی بالغ
سلول های بنیادی بالغ که به نام سلول های بنیانگذار و یا سلول های بنیادی سوماتیک نیز شناخته می شوند، در مقادیر کوچک، در سراسر بدن وجود دارند و سلول های تخصصی را برای منطقه ای که در آن واقع شده اند ایجاد می کنند. این سلول ها خودشان را همانند سلول های بنیادی جنینی تکرار نمی کنند با این حال، اگر این سلول ها در محیط متفاوتی قرار بگیرند، ممکن است نوع متفاوتی از سلول ها از آنها ایجاد شود.
سلول های بنیادی امروزه یک حوزه فعال تحقیقاتی است و دانشمندان هر روز در حال کشف ویژگی های جدیدی از سلول های بنیادی هستند. به عنوان مثال، پژوهش های اخیر نشان داده که سلول های بنیادی چند توان یک نوع بافت (به عنوان مثال خون) در واقع ممکن است توانایی تولید سلول برای یک نوع متفاوت از بافت (به عنوان مثال عصب) را داشته باشند. (همان طور که رویان رشد می کند سلول های پرتوان به سلول های بنیادی چند توان تخصص یافته تبدیل می شوند.)
دانشمندان در حال ادامه جستجو برای منابع جدید سلول های بنیادی بالغ هستند. برخی از مکان هایی که سلول های بنیادی در آنها واقع شده اند عبارتند از: مغز استخوان، پوست، کبد، خون و مغز. برخی از سلول های بنیادی بالغ که در حال حاضر برای درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرند شامل سلول های بنیادی خونساز و سلول های بنیادی رویانی یا خون بند ناف هستند.
سلولهای بنیادی خونساز در مغز استخوان واقع شده اند و سلول های خونی را تشکیل می دهند. آنها به طور موفقیت آمیزی برای درمان اختلالات خونی بیماران جوان تر مورد استفاده قرار گرفته اند.
سلول های بنیادی خون بند ناف، در خون بند ناف پس از تولد قرار دارند. سلول های بنیادی بند ناف شبیه سلول های بنیادی خونساز در بزرگسالان هستند اما آنها کمتر بالغ اند و پتانسیل بسیار بیشتری به تمایز به انواع مختلف سلول ها را دارند.
منبع:
http://www.loc.gov/rr/scitech/mysteries/stemcells.html
مطالب مرتبط:
جنین شناسی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
کلیه ها در دوران جنینی
چگونگی تشکیل جنین انسان و نقش سلول های بنیادی
چگونه چشم ها، مغز و سایر اندام ها از سلول تخم تشکیل می شود؟
تصویر بلاستوسیست
