«صدها پرستار در کشور بیکارند، آن وقت وزارت بهداشت به فکر اجرای طرح تربیت پرستار بیمارستانی است، این یعنی چی؟! یعنی استفاده از فارغ‌التحصیلان پرستاری به‌عنوان نیروی کار ارزان و تهدید امنیت شغلی هزاران پرستاری که با وجود سال‌ها فعالیت در این حرفه همچنان بدون قرارداد رسمی به صورت شرکتی و پیمانی مشغول به خدمتند.»
به گزارش ، وقایع اتفاقیه نوشت: اینها بخشی از گلایه‌های فعالان جامعه پرستاری از زمزمه‌هایی مبنی‌بر اجرای طرح تربیت پرستار بیمارستانی است که حالا از سوی وزارت بهداشت با جدیت پیگیری می‌شود. فعالان جامعه پرستاری می‌گویند، وزارت بهداشت به جای ترمیم بحران کمبود پرستار از طریق تبدیل وضعیت نیروهای استخدام‌نشده این مجموعه به دنبال تربیت تعدادی نیروی غیرمتخصص است که در نهایت رشته پرستاری را با بحران مواجه خواهد کرد.
حاشیه‌های یک طرح پرحاشیه!
دو سال پیش بود که برای اولین‌بار بحث تربیت پرستار بیمارستانی توسط وزارت بهداشت مطرح شد. در این طرح بیمارستان‌هایی که توانایی و امکانات لازم را دارند وارد فیلد آموزشی می‌شوند که در همان زمان اعلام شد این بیمارستان‌ها شامل بیمارستان‌های خصوصی و بیمارستان‌های دانشگاه آزاد نیز می‌شوند. بر‌این‌اساس قرار بود امکانات و شرایط بیمارستان‌ها بر‌اساس شاخص‌هایی که از سوی وزارت بهداشت تعیین می‌شود توسط دانشکده‌های پرستاری مورد بررسی قرار گیرد و درواقع محوریت اجرای طرح به عهده دانشکده‌ها باشد. بر اساس این طرح، بیمارستان‌هایی که دارای امکانات در زمینه آموزش هستند، ظرفیت خود را اعلام می‌کنند تا تفاهمنامه همکاری‌ای بین این بیمارستان‌ها و دانشکده‌های پرستاری امضا شود تا دانشجویان پرستاری حوزه بالینی، کارآموزی و کارورزی خود را در بیمارستان بگذرانند.
گفته می‌شد که قبل از انعقاد تفاهمنامه، شرایط و امکانات بیمارستان توسط دانشکده مورد بررسی قرار می‌گیرد، چنانچه بیمارستان شرایط لازم را داشت، همکاری صورت می‌گیرد و به همین دلیل ممکن است میزان پذیرش دانشجو افزایش پیدا کند زیرا فیلد بیشتری در اختیار دانشکده قرار خواهد گرفت. استدلال مسئولان وزارت بهداشت این است که سیستم درمان کشور با کمبود شدید پرستار به ویژه در بیمارستان های کلان شهرها و شهرهای بزرگ مواجه است و برخلاف آنچه برخی افراد عنوان می کنند مشکل کمبود پرستار است نه استخدام. حریرچی ، قائم مقام وزارت بهداشت معتقد است، متولی آموزش وزارت بهداشت است و این افراد به صورت کاملا علمی آموزش خواهند دید. با این حال فعالان جامعه پرستاری معتقدند این همه ی ماجرا نیست و گروهی در وزارت بهداشت، اهداف دیگری را در راستا اجرای این طرح دنبال می کنند که عملا به بهره کشی از نیروی غیرمتخصص پرستاری و تضعیف آکادمیک این رشته منجر خواهد شد. این ایده با مخالفت‌های زیادی از سوی جامعه پرستاری مواجه شده است. فعالان پرستاری معتقد ند اجرای چنین طرحی همچون طرح تربیت بهیار یک‌ساله عملا آینده پرستاری را تحت تأثیر قرار خواهد داد و آن را از حالت آکادمیک خارج خواهد کرد. در نتیجه همین اعتراضات منسجم جامعه پرستاری این طرح تا اردیبهشت امسال از دستور کار وزارتخانه خارج شد.
سوءاستفاده از تعطیلی دانشکده‌ها
اردیبهشت امسال بود که مجددا موضوع تربیت پرستار بیمارستانی از سوی وزارت بهداشت مطرح شد. از آن زمان تاکنون فعالان مستقل جامعه پرستاری بارها درباره اجرای این طرح هشدار داده‌اند. در آخرین اقدام یک ماه پیش پنج تشکل صنفی پرستاری در نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت، اجرای طرح تربیت پرستار بیمارستانی را گامی به عقب دانستند و خواستار تعامل وزارت بهداشت با نهادهای پرستاری شدند. حالا یک ماه پس از این نامه خبر رسیده که همزمان با برگزاری کنکور سراسری 96، ظرفیت جذب پرستار در برخی بیمارستان‌ها به صورت مستقیم و بدون دخالت دانشکده بالا رفته است. به‌همین‌دلیل جامعه صنفی پرستاران در روزهای اخیر در جلسات مختلفی به این مسئله واکنش نشان داده است.
محمد شریفی‌مقدم، قائم‌مقام نظام پرستاری و دبیرکل خانه پرستار، در ارتباط با زمینه‌چینی برای اجرای این طرح به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: همزمان با برگزاری کنکور تجربی، این طرح در حال استارت‌خوردن است. درواقع وزارت بهداشت می‌خواهد از فرصت تعطیلی دانشگاه‌ها و دانشکده‌های پرستاری استفاده کند و با افزایش ظرفیت دانشکده‌ها برای پذیرش پرستار، زمینه را برای تربیت پرستار بیمارستانی فراهم کرده و این طرح را وارد کنکور و ضوابط آکادمیک هم کند.
شریفی‌مقدم می‌گوید: طرح تربیت پرستار آن‌چنان که می‌دانید ریشه در بحث کمبود نیروی پرستاری دارد که اتفاقا دغدغه مشترک ما (جامعه پرستاری) و وزارت بهداشت است. بااین‌حال، تصمیمات وزارت بهداشت در سال‌های اخیر برای حل این بحران نشان داد که جنس دغدغه‌هایمان متفاوت است. او به این نکته اشاره می‌کند که وزارت بهداشت تا قبل از یکی، دوساله اخیر اساسا بحث کمبود پرستار را قبول نداشت اما در سال‌های اخیر با دستاویز قراردادن این مسئله به تدوین طرح‌هایی روی آورد که نتیجه‌اش بهره‌مندی گروهی خاص از منافع مالی سیستم درمان کشور بود. شریفی‌مقدم دراین‌باره می‌گوید: در دوساله اخیر که وزارت بهداشت که با ما همصدا شد، بسیاری از فعالان جامعه پرستاری به همصدایی وزارت بهداشت با موضوع کمبود پرستار خوشبین نبودند، طرح تربیت بهیار (کمک‌پرستار) یک‌ساله و تربیت پرستار بیمارستانی از جمله طرح‌هایی بود که نشان داد وزارت بهداشت اساسا به مطالبات جامعه پرستاری توجهی ندارد.
وقتی سودجویی در اولویت قرار می‌گیرد
دبیرکل خانه پرستار معتقد است ریشه چنین طرح‌هایی را باید در تفکری دید که از دهه 70 و همزمان با ورود حجم قابل‌توجهی از سرمایه و پول به سیستم درمان کشور بر این وزارتخانه مستولی شد. شریفی‌مقدم می‌گوید: این تفکر مربوط به یک گروه خاص در وزارت بهداشت است که این بلاها را حتی بر سر گروهی از پزشکان عمومی هم آورده‌اند و این‌طور نیست که بگوییم مسئله فقط محدود به پرستاران است. اعتقاد این تفکر انحصار سیستم‌های دانشگاهی و منابع مالی به نفع خودشان و گروه مورد حمایت خود است. به گفته این فعال صنفی، برخی از این افراد که سال‌ها در بدنه وزارت بهداشت فعالیت می‌کردند، بر این باورند که اساسا پرستاری نیاز به تحصیلات آکادمیک و دانشگاه و گذراندن دوره‌های خاص علمی ندارد و همین که از ظرفیت پرستارها در بیمارستان‌ها استفاده کنیم، کفایت می‌کند. شریفی‌مقدم می‌گوید: افرادی در همین سیستم بودند که می‌گفتند برای تربیت پرستار لازم نیست دست به دامن دانشگاه و سیستم آموزشی شویم. مگر می‌خواهند چه کار کنند. نهایتش یک آمپول‌زدن است و دادن دارو به بیمار... به همین ترتیب نتیجه می‌گرفتند که در یک پروسه 6ماهه اینها را در بیمارستان تربیت می‌کنیم و نیازی به این همه هزینه نیست. این فعال صنفی می‌گوید: برای این گروه، آینده پرستاری اهمیتی ندارد و اینکه منابع سرازیر‌شده به سمت سیستم درمان کشور فقط به جیب همان گروه خاص برود، اولویت دارد.
علت توزیع ناعادلانه منابع در سیستم درمان
با وجود اینکه پرستاران بیشترین خدمات بهداشتی و درمانی را ارائه می‌دهند، توزیع عادلانه منابع درمانی باید به یکی از اولویت‌های نظام درمانی کشور تبدیل شود. این در حالی است که با وجود قانونی‌شدن تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری به دلایلی نامعلوم همچنان اجرای این قانون بعد از گذشت 10 سال از تصویب آن، متوقف مانده است. شریفی‌مقدم می‌گوید یکی از دلایل عدم اجرای این قانون این است که افرادی که او از آنها به‌عنوان گروه خاص در وزارت بهداشت نام برده، معتقدند با اجرایی‌شدن این قانون از منابع مالی‌ای که متعلق به ماست، کم شده و به سمت پرستاران سرازیر می‌شود، درحالی‌که میزان منابعی که در وزارت بهداشت وارد می‌شود، مشخص است و در راستای همان بحث توزیع عادلانه خدمات و منابع صورت می‌گیرد. شریفی‌مقدم می‌گوید: در تمام دنیا با اعتقاد به کار تیمی می‌گویند باید تقسیم منابع و پرداخت‌ها هم بر‌اساس عدالتی صورت گیرد، منتها برخی افراد در وزارت بهداشت بر این باورند که اصلا این مسائل اهمیتی ندارد و نیازی به دانش پرستاری نداریم.فقط گروهی را به خدمت بگیریم که هرچه ما به‌عنوان پزشک گفتیم، انجام دهند و کاری به مسائل دیگر نداشته باشند.
قائم‌مقام نظام پرستاری، ریشه‌های بحث تدوین طرح تربیت پرستار بیمارستانی را در آیین‌نامه‌ای می‌داند که معاونت آموزشی وزارت بهداشت در سال 94 تدوین کرد. شریفی‌مقدم می‌گوید: اتفاقا در همان زمان هم سهامداران بخش خصوصی در بیمارستان‌ها پشت پرده طرح بودند. در همان سال وقتی پرستاران به این طرح اعتراض کردند، اجلاسی در دانشکده‌های پرستاری برگزار کردند که رؤسای دانشکده‌های پرستاری کشور را جمع کرده و موضوع را به این شکل مطرح کردند که آموزش پرستاری را هم در این طرح‌ها گنجاندند. در ادامه، این جلسات منجر به تدوین آیین‌نامه‌ای از سوی معاونت آموزشی وزارت بهداشت شد که در آن چیز خاصی وجود نداشت. در آن آیین‌نامه دقیقا همین حالتی که درحال‌حاضر وجود دارد، حاکم است.
یعنی بحث تربیت بهیار و کارورز به همین شکلی که در دانشکده‌ها انجام می‌شود، مطرح است که گروهی از رؤسای دانشکده‌ها هم در اجلاس اصفهان پای آن را امضا کردند. در آن آیین‌نامه اشاره‌ای به موضوع تربیت پرستار به این شکلی که الان مطرح بوده، در بیمارستان‌ها نشده است که وزارت بهداشت بتواند به استناد آن آیین‌نامه بهره‌برداری خودش را بکند. شریفی‌مقدم ادامه می‌دهد: اردیبهشت امسال وزیر ابلاغیه‌ای نوشت و برای اجرایی‌کردن طرح تربیت پرستار بیمارستانی به آن آیین‌نامه استناد کرد. در این ابلاغیه آمده بود که هر دانشکده می‌تواند سه تا از بیمارستان‌های آموزشی‌اش را برای اجرای این طرح در اولویت بگذارد. در این ابلاغیه به صورت زیرکانه‌ای مواردی که در آیین‌نامه به آن تأکید شده بود زیرپا گذاشته شده بود. مثلا در آیین‌نامه نوشته شده بود، دانشکده پرستاری محوریت آموزش طرح تربیت پرستار بوده، درحالی‌که در ابلاغیه اخیر این محوریت به بیمارستان‌ها داده شده است. یعنی بیمارستان‌ها، پرستارها را تربیت می‌کنند و نظارت این مسئله با دانشگاه‌هاست.
طرح تربیت پرستار بیمارستانی غیرقانونی است
شریفی‌مقدم می‌گوید: اجرای این طرح به شکل فعلی غیرقانونی است زیرا برای اجرای آن باید مصوبه شورای انقلاب فرهنگی هم باشد. درحال‌حاضر تمام اعضای هیأت‌های علمی، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان پرستاری با این طرح مخالفند. وی ادامه داد: مسئله‌ای که جامعه پرستاری به شدت در مورد آن احساس خطر می‌کند این است که همزمان با برگزاری کنکور سراسری سال 96 برخلاف دوره‌های قبلی جذب پرستار می‌خواهند در این دوره هزار و 400 نفر ظرفیت برای پذیرش دانشجو در رشته پرستاری اضافه کنند. درحال‌حاضر مثلا به چند بیمارستان خصوصی ظرفیت تربیت پرستار را داده و اعلام کرده‌اند که شما می‌توانید برای سال آینده این تعداد را جذب کنید. این در حالی است که در دوره‌های قبلی جذب دانشجوی پرستاری برای تهران که سه دانشگاه پرستاری داریم، برای مهر و بهمن جمعا در نهایت 400 دانشجو پذیرش می‌شد که با ایجاد ظرفیت هزار و 400 نفری باید شاهد یک موج عجیبی در جذب پرستار باشیم. شریفی‌مقدم می‌گوید یکی از مسائلی که باید مورد نظر وزارت بهداشت قرار گیرد، بحث بیکاری پرستاران در کشور است.
به گفته او، درحال‌حاضر جامعه پرستاری علاوه بر کمبود پرستار با بحران بیکاری پرستاران هم مواجه است. شریفی‌مقدم با بیان این مطلب می‌گوید: مسئولان وزارت بهداشت با این کار می‌خواهند پرستاری را از حالت آکادمیک خارج کنند چون آقایان مدعی هستند وقتی بیمارستان خودش مستقیم جذب می‌کند دیگر چه نیازی به دانشکده است. ادامه‌دار‌شدن این روند خطرات دیگری هم دارد، از جمله اینکه وزارت بهداشت با جا‌انداختن طرح تربیت پرستار بیمارستانی، لیسانس را از سطح دانشکده پرستاری حذف و تنها به کارشناسی ارشد و PhD منحصر می‌کند. به عبارتی رشته پرستاری که صد سال سابقه آکادمیک دارد به همین راحتی از حالت آکادمیک خارج می‌شود. به این شکل هم این صنف پرستاری ضربه می‌خورد و هم مردمی که خدمات‌گیرنده هستند. جامعه پرستاری با تمام توان جلوی این طرح را خواهد گرفت و توصیه ما به وزارت بهداشت به‌ویژه معاونت آموزشی این وزارتخانه این است که آن را هرچه سریع‌تر متوقف کنند.
