اتخاذ این تصمیم از سمت دولت دونالد ترامپ کافی بود تا نگرانی بازار از کاهش عرضه از سمت ایران کاهش یابد و قیمت‌ها در معاملات روز جمعه با افت مواجه شوند. هر بشکه نفت خام برنت با 6 سنت افت قیمت در پایان معاملات روز جمعه روی قیمت 83/ 72 دلار بر بشکه بسته شد. نفت خام آمریکا نیز 55 سنت افت قیمت داشت و روی 14/ 63 دلار بر بشکه ایستاد. اگرچه اسامی هشت کشور معاف شده از تحریم‌های نفتی ایران اعلام نشده است اما بر اساس گزارش‌های موجود هند، کره‌جنوبی، ژاپن، چین و ترکیه پنج کشور از هشت کشوری هستند که مشمول معافیت‌های نفتی آمریکا در دور جدید تحریم‌ها شده‌اند. به این ترتیب این کشورها در حالی قادر به خرید نفت از ایران خواهند بود که پیش از این دولت ترامپ برای صفر کردن خرید نفت ایران تا تاریخ پنج نوامبر تلاش فراوانی به خرج داده بود. به این ترتیب عقب‌نشینی دونالد ترامپ از موضع صفر کردن خرید نفت ایران، باعث شد بزرگ‌ترین افت هفتگی قیمت نفت از اوایل ماه فوریه (حدود 9 ماه قبل به این‌سو) رقم بخورد. قیمت نفت در هفته گذشته با افت 3/ 6 درصدی مواجه شد.
واکنش بازار نشان می‌دهد اعطای معافیت نفتی به مشتریان ایران، تا حدود زیادی این بازار را از فضای کمبود عرضه و نگرانی از جهش قیمت‌ها دور کرده و به سمت افزایش عرضه و تعدیل قیمت‌ها سوق داده است. این تغییر فاز بازار از نگاه برخی کارشناسان به عقب‌نشینی آمریکا از هدف صفر کردن صادرات نفت خام ایران و افزایش عرضه کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای جایگزین کردن نفت خام ایران باز‌می‌گردد و از نگاه برخی دیگر نیز به چرخه‌های طبیعی بازار نفت مربوط می‌شود.
رفت و برگشت نفت
طلای سیاه در اوایل ماه اکتبر (ماه گذشته میلادی)، به علت نگرانی از کمبود عرضه نفت خام ایران به بالاترین قیمت در چهار سال گذشته دست پیدا کرد اما حالا به فاصله حدود یک ماه، از این اوج فاصله گرفته و با افت تقریبا 20 درصدی، بازار نفت را وارد فضای خرسی کرده است. حالا به فاصله اندکی از اطمینان بازار از تداوم عرضه نفت خام ایران به بازار، ایده کمبود عرضه نفت خام در سه ماهه چهارم سال‌جاری جای خود را به نگرانی از افزایش عرضه و بازگشت مازاد جهانی نفت خام داده است. این اتفاق باعث شده است صندوق‌های پوشش ریسک، به فروش موقعیت‌های انتظار برای رشد قیمت اقدام کنند. به گزارش بلومبرگ، صندوق‌های پوشش ریسک، تعداد قراردادهای انتظار برای رشد قیمت نفت خام آمریکا را برای هشتمین هفته متوالی کاهش داده‌اند که طولانی‌ترین رکورد در نوع خود به‌شمار می‌رود. در چنین شرایطی برخی کارشناسان عقیده دارند دندان تحریم‌های آمریکا به اندازه‌ای که دولتمردان ترامپ در ماه‌های سپتامبر و نوامبر نشان می‌دادند تیز نبوده است.
به این ترتیب در حالیکه میزان خروج نفت خام ایران از بازار جهانی نفت هنوز در حد حدس و گمان قرار دارد، اوپک تحت‌فشارهای قبلی ترامپ، مشغول افزایش تولید است. از همین‌رو، اینطور به‌نظر می‌رسد که بازار نفت شاهد یک تغییر اساسی بوده و از نگرانی در مورد کمبود عرضه به نگرانی از عرضه بیش از حد رسیده است.بر اساس بررسی‌های بلومبرگ، اوپک در ماه اکتبر تولیدات خود را 430 هزار بشکه در روز افزایش داده و به 33/ 33 میلیون بشکه در روز رسانده است که بیشترین سطح از سال 2016 به این‌سو است. در این میان عربستان سعودی که از ماه مه به این‌سو مشغول افزایش تولید است، تولیدات روزانه خود را 150 هزار بشکه در روز افزایش داده و مجموع تولیدش را به حدود 7/ 10 میلیون بشکه در روز رسانده است که طبق گزارش بلومبرگ، بالاترین سطح از سال 1962 به این‌سو به‌شمار می‌رود.
در چنین شرایطی، آن‌طور که بلومبرگ گزارش می‌دهد، قراردادهای انتظار برای رشد قیمت (قراردادهای خرید) با افت 7/ 3 درصدی مواجه بوده و به کمترین سطح از سپتامبر 2017 به این‌سو رسیده است. در مقابل، قراردادهای فروش (انتظار برای افت قیمت) به بالاترین سطح در یک سال گذشته رسیده است. نشانه‌های موجود در بازار نفت همگی حکایت از آن دارند که بازار این کالای استراتژیک، در حال عبور از دوره اوج است. عبور از این دوره اوج اما از نگاه جان کمپ، ستون‌نویس رویترز، ارتباط مستقیمی به تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران ندارد و به چرخه‌های تاریخی بازار نفت مربوط می‌شود.
عبور نفت از اوج
طبق تحلیل کمپ، نشانه‌های عبور بازار نفت از دوره اوج، با نگاهی به چرخه‌های قبلی رشد در بازار نفت قابل‌تعبیر است. از همین‌رو ستون‌نویس رویترز اعتقاد دارد «بهبود قیمت نفت بعد از ریزش سال‌های 2014 و 2015 به اصلاحات رو به بالای قیمت‌ها بعد از ریزش سال‌های 2008 و 2009 شباهت بسیاری دارد.» این شباهت‌های تاریخی می‌تواند در برهه فعلی، تا حدودی مشخص کند که در آینده قرار است چه اتفاقی رخ دهد و بازار انتظار چه تغییراتی را می‌کشد.
به نوشته کمپ، بازار جهانی نفت به‌شدت چرخه‌ای است و هرچند هیچ یک از چرخه‌ها در این بازار شبیه یکدیگر نیستند، با این حال اغلب ویژگی‌های مشابهی دارند. ارتباط میان قیمت‌های نقدی و سررسیدهای آتی در بازار نفت، نشان‌دهنده وجود چرخه‌هایی است که همبستگی بالایی با بازار دارند. این چرخه در واقع ارتباط میان دوره‌های زمانی و میزان عرضه نفت خام (عرضه کم یا زیاد) است. بر این اساس به نظر می‌رسد سررسید شش ماهه شاخص نفت خام برنت در آوریل 2018 به اوج خود دست یافته که بیشترین سطح از ژانویه 2015 است. به عقیده کمپ، قیمت‌های نقدی این شاخص ممکن است به نقطه اوج مشابهی در اکتبر 2018 دست پیدا کنند هرچند هنوز نمی‌توان با اطمینان در رابطه با این موضوع نظر داد زیرا تعداد زیادی از صندوق‌های پوشش ریسک و مدیران مالی، بخش قابل توجهی از قراردادهای انتظار برای رشد قیمت خود را در هفته‌های اخیر نقد کرده‌اند. شاخص نفت خام برنت در دوره بهبود اخیر خود، از زمان اولین پیک قیمتی، برای 39 ماه با رشد همراه بوده است. این دوره اخیر با دوره بهبود قیمت نفت خام برنت در سال‌های 1998 تا 2000 که برای 21 ماه ادامه داشته و همچنین سال‌های 2009 تا 2011 که برای 33 ماه ادامه داشت، قابل مقایسه است. بر اساس این گزارش، قیمت‌های نفت، سررسیدها و واکنش تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نشان می‌دهد که بازار از نخستین پیک خود بعد از ریزش قیمت‌ها در سال‌های 2015-2014 عبور کرده و در حال متعادل کردن خود است.
بازگشت تعادل به بازار
به این ترتیب کمپ واکنش‌های فعلی بازار را در جای دیگری جست‌وجو می‌کند. او عقیده دارد در «فاز بهبود چرخه» معمولا مصرف نفت با یک جهش رشد پیدا می‌کند در حالیکه افزایش تولید سرعت کمتری دارد. در چنین شرایطی مازاد نفت خامی که در دوره رکود قبلی ایجاد شده است، از سوی مصرف‌کنندگان جذب می‌شود. این چرخه در نهایت رشد قیمت‌ها و شدت گرفتن افزایش تولید را به همراه دارد و می‌تواند رشد قیمت‌ها را وارونه کرده و به کاهش قیمت تبدیل کند. از نگاه کمپ این کل چرخه‌ای است که باعث شده نفت در سال 2018 شرایط بهبود را تجربه کند و اتفاقاتی که در این سال برای بازار نفت رخ داده است کاملا به یک چرخه بازیابی عادی مربوط می‌شود و نه نگرانی فعالان بازار از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران یا افزایش تولید اوپک.
تحلیلگر رویترز در ادامه به این نکته اشاره می‌کند که رشد مصرف نفت خام از سمت کشورهای توسعه‌یافته و اقتصادهای نوظهور به‌عنوان واکنشی به افزایش قیمت‌ها، کند شده و این در حالی است که تولید روزانه نفت خام در آمریکا، روسیه و عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس، با قدرت ادامه دارد. به این ترتیب تفاوت قیمت‌های نقدی و سررسیدهای آتی در حال نزدیک شدن به یکدیگر هستند و این احتمالا به معنای یک دوره مازاد عرضه در سال‌های 2020-2019 است. به عقیده کمپ با کاهش قیمت‌ها، مانعی در برابر رشد بیش از اندازه تولید نفت خام اوپک و تولیدکنندگان نفت خام شیل آمریکا ایجاد می‌شود. کمپ با کنار هم قرار دادن چرخه‌های تاریخی در حالی شرایط فعلی بازار نفت را طبیعی ارزیابی می‌کند که در نهایت از اشاره به این نکته غافل نمی‌شود که «بروز یک شوک همچنان می‌توان قیمت نفت را در ماه‌های پیش رو به شکلی چشمگیر افزایش یا کاهش دهد و علت آن نیز می‌تواند تحریم‌های نفتی ایران، افت بیشتر تولیدات ونزوئلا، لیبی، نیجریه یا یک رکود اقتصادی باشد.»
