مکمل یاری تغذیه‌ای در سالمندان (۱)

فاطمه تورنگ؛ کارشناس ارشد تغذیه

امروزه بهبود سلامت و ارتقاء کیفیت زندگی از طریق راهکارهای تغذیه‌ای توجه زیادی را به خود جلب کرده است. یافته‌های دانشمندان مبنی بر ارتباط نوع تغذیه با بروز بیماری‌ها، بویژه بیماری‌های مزمن و افزایش کارایی افراد، نقش مهمی در افزایش توجه مردم به اصلاح رفتارهای غذایی داشته است.

ارتباط دریافت ناکافی برخی موادمغذی با بروز بیماری‌ها، احتمال اثرات مفید مکمل‌های تغذیه‌ای را در پیشگیری و درمان بیماری‌ها مطرح کرد، اما اثرات مفید دریافت مکمل‌ها تنها در گروه‌هایی با دریافت ناکافی و یا مبتلا به بیماری‌های موثر بر جذب و متابولیسم مواد مغذی مشاهده شده است.

سالمندی همراه با تغییرات گسترده‌ای است که ممکن است سلامت تغذیه‌ای سالمند را به خطر اندازد. تغییرات فیزیولوژیک، هورمونی، آتروفی دستگاه گوارش و از دست دادن دندان‌ها ممکن است بر جذب و متابولیسم غذا تاثیر بگذارد. به علاوه، تغییرات روانی مثل افسردگی، مشکلات اقتصادی و تنهایی موجب دریافت کمتر غذا می‌شود. بنابراین ممکن است تصور شود که سالمندان نیاز به دریافت مکمل‌های تغذیه‌ای به طور روزانه و در مقادیر بالا دارند.

 از طرف دیگر، اختلالات کبد، کلیه و مصرف داروهای متعدد، خطر مسمومیت با مکمل‌های تغذیه‌ای را در سالمندان افزایش می‌دهد. همچنین نیاز به برخی موادغذایی و به‌طورکلی نیاز به مصرف غذا در سالمندان کمتر است. بنابراین مصرف مکمل‌ها در آنان باید با احتیاط بیشتر و تحت نظارت دقیق گروه درمان صورت پذیرد. در حالیکه مصرف برخی مکمل‌های تغذیه‌ای در سالمندان اجتناب‌ناپذیر است، از مصرف برخی دیگر باید به شدت پرهیز کرد که در ادامه به تفکیک درباره آنها صحبت خواهد شد.

کلسیم و ویتامین D

اگرچه افزایش دانسیته استخوانی عمدتا در سنین نوجوانی و ابتدای جوانی رخ می‌دهد، اما افزایش دریافت در سالمندان از کاهش موادمعدنی استخوان جلوگیری کرده و نقش حفاظتی در برابر پوکی استخوان و شکستگی  ناشی از آن  دارد. مقدار مورد نیاز کلسیم در افراد بالای 51 سال 1200 میلی‌گرم برآورد شده، اما اغلب سالمندان کمتر از این مقدار مصرف می‌کنند.

مهم‌ترین منبع کلسیم لبنیات است که مصرف آن در سالمندان به دلیل بروز عدم تحمل لاکتوز پایین است. اگرچه توصیه به افزایش مصرف شیر بدون لاکتوز، سایر فرآورده‌های لبنی و منابع گیاهی کلسیم در سالمندی می‌شود، اما احتمالا مصرف مکمل کلسیم در سنین سالمندی در مردان و زنان بعد یائسگی ضروری است.

مکمل کلسیم ممکن است خطر فشارخون بالا را نیز کاهش دهد و همراه با کاهش عوارض قلبی– عروقی باشد، البته باید توجه کرد که تجویز مکمل در سالمندان مبتلا به اختلالات کلیوی باید با احتیاط همراه باشد و از تجویز مقادیر بالاتر از نیاز در همه سالمندان خودداری شود.

ویتامین D، ویتامینی است که در مقابل نور خورشید در زیر پوست ساخته می‌شود، اما در سالمندان توانایی تولید آن کاهش می‌یابد. به علاوه، تبدیل آن به فر‌م‌های فعال در کلیه کارایی کمتری دارد. همچنین گفته می‌شود که اکثر سالمندان مقدار کافی ویتامینD از طریق غذا دریافت نمی‌کنند.

باید اضافه کرد که سالمندان به دلیل فعالیت کمتر اجتماعی، کمتر در مقابل آفتاب قرار می‌گیرند، بنابراین ممکن است مصرف  مکمل ویتامین D در سالمندان بویژه در فصول سرد سال و در مناطقی که هوا آلوده است، ضروری باشد. مقدار مورد نیاز ویتامین D در افراد 70-51 سال 15میکروگرم برآورد شده که احتمالا از طریق غذا تامین نمی‌شود.

غنی‌ترین منبع آن روغن کبد ماهی است و در مقادیر کم و متغیر در کره، خامه، زرده تخم مرغ و جگر یافت می‌شود که معمولا مصرف این منابع در سالمندان محدود می‌شود.

ویتامین E

متابولیسم ویتامین E در سالمندان تغییر واضحی نشان نمی‌دهد، به علاوه، شواهدی مبنی بر عدم کفایت دریافت آن در سالمندان وجود ندارد، بنابراین احتمالا ضرورتی بر مکمل یاری ویتامین E وجود ندارد. با این وجود، مصرف مکمل ویتامین E بویژه در سالمندان به شدت در حال افزایش است.

اگرچه مطالعات اپیدمیولوژیک و حیوانی حاکی از اثر مثبت مکمل‌یاری ویتامین E در پیشگیری از بیماری‌های قلبی– عروقی است، اما توصیه آن به عنوان بخشی از استراتژی درمان بیماران قلبی- عروقی نیاز به تحقیقات بیشتر و روشن شدن مکانیسم‌های اثر آن دارد.

ویتامین E، قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان بافت چربی است. گفته می‌شود که افزایش دریافت اسیدهای چرب چند غیر اشباع مثل امگا-3، نیاز به دریافت ویتامین E را افزایش می‌دهد، زیرا این اسیدهای چرب در معرض اکسید شدن هستند و فرآورده‌های اکسید آنها سلامت ما را تهدید می‌کند.

اما خوشبختانه منابع این اسیدهای چرب غنی از ویتامین E هستند و حتی مکمل‌های حاوی اسیدهای چرب امگا-3 معمولا با این ویتامین غنی شده‌اند، بنابراین دریافت اضافی به صورت مکمل ضروری به نظر نمی‌رسد. اگرچه توصیه به دریافت مکمل ویتامین E در سالمندان ضروری به نظر نمی‌رسد، اما افزایش دریافت آن از طریق منابع غذایی فرآیند پیری را کند کرده و سطح ایمنی را افزایش می‌دهد.

ویتامین E در جوانه‌ها، دانه‌های روغنی مثل کنجد و روغن جوانه گندم به وفور یافت می‌شود. مقدار مورد نیاز آن در سالمندی 15 میلی‌گرم در روز آلفاتوکوفرول برآورد شده است. توجه به این نکته ضروری است که دریافت مرتب ویتامین E سبب افزایش اثر داروی کومارین شده و ممکن است موجب افزایش خطر خونریزی شود. مصرف این دارو که از داروهای ضد انعقاد خون است در سالمندان شایع می‌باشد، بنابراین قبل از تجویز این مکمل دقت کافی نمایید...

برای خواندن بخش دوم- مکمل یاری تغذیه‌ای در سالمندان- اینجا کلیک کنید.