به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایبنا، جشن رونمایی از کتاب «قول استاد؛ جشن‌نامه منصوره اتحادیه نظام‌مافی» با سخنرانی سید صادق سجادی، پژوهشگر و تاریخ‌نگار، سید علی آل‌داوود، سندپژوه و پژوهشگر، سعید میرمحمد صادق، سندشناس و تاریخ‌نگار، شفیقه نیک‌نفس، پژوهشگر تاریخ شفاهی و الهام ملک‌زاده، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و منصوره اتحادیه، مدیر نشر تاریخ ایران و استاد اسبق دانشگاه تهران یکشنبه 12 اسفندماه در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور چهره‌های دانشگاهی و فرهنگی برگزار شد.
سید صادق سجادی، پژوهشگر و تاریخ‌نگار با اشاره به اسنادی از دوره قاجار و پهلوی گفت: در دهه 60 که در دفتر نشر تاریخ با منصوره اتحادیه شروع به همکاری کردم، با انبوهی از سندهای اقتصادی و سیاسی خانواده فرمانفرما مواجه شدیم، اسنادی که به سه خانواده تعلق داشت و اهمیت بسیار زیادی برای تاریخ معاصر ایران دارد. اسناد مربوط به خانواده فرمانفرماییان، اسناد خانواده نظام‌مافی و اتحادیه است که قرار شد این اسناد دسته‌بندی و فهرستی برای آن تهیه شود. هرچند بعدا بخشی از آن اسناد منتشر شد.
او افزود: به یقین عرض کنم هر تحقیقی درباره تاریخ معاصر ایران اعم از تاریخ سیاسی، اقتصادی بدون مراجعه به انبوه اسنادی که در اختیار منصوره اتحادیه نظام‌مافی است، ناقص و ابتر خواهد بود. خوشبختانه او از پژوهشگران و تاریخ‌نگارانی نیست که اسناد را فقط برای خودش بخواهد و به دشواری در اختیار دیگران قرار دهد. در سال‌هایی که با او همکاری داشتم و پس از آن‌که با هم در ارتباط بودیم، با روی باز اسناد خود را در اختیار پژوهشگران و به‌یژه دانشجویان قرار می‌داد.
این تاریخ‌نگار عنوان کرد: رساله‌هایی که با مشاوره منصوره اتحادیه تحقیق و تدوین شد، مراجعه مکرر به اسناد از ویژگی این رساله‌هاست. چنان‌که رساله دکتری خودش هم درباره احزاب مشروطه بخش اعظمی از منابع آن مبتنی بر همین اسنادی است که در اختیارش قرار دارد. تالیفات پس از آن هم که به مجلس شورای ملی و دیگر موضوعات اختصاص دارد، نیز مبتنی بر اسناد است و اهمیت این نوع تالیفات به دلیل استفاده از منابع مستقیمی است که بر پایه اسناد خانوادگی است به‌ویژه اسناد نظام‌السلطنه مافی که به وقایع جنگ جهانی اول و تشکیل دولت در تبعید و عصر وزارت رضاقلی‌خان نظام‌السطلنه می‌پردازد، اسناد بسیار مهمی که برای روشن کردن بخشی از تاریخ ایران اهمیت خاصی دارد.
نصیحتی که موثر نیفتاد
سیدعلی آل‌داوود، پژوهشگر و تاریخ‌نگار در ادامه این برنامه گفت: زمانی که فریدون علا به منصوره اتحادیه پیشنهاد داد کتابی درباره زندگی و کارنامه حسین علاء تالیف کند که او هم قبول کرد، در همان موقع من به نشر تاریخ ایران رفتم و او هم موضوع را با من در میان گذاشت. من به او توصیه کردم این تالیف را قبول نکند، چون حسین علاء در دوره پهلوی هم نقش داشت در این زمانه نوشتن از او و رویکردش در دوره پهلوی خیلی معذورات دارد و بهتر است شما که متخصص تاریخ قاجار هستید وارد دوره پهلوی نشوید.
او ادامه داد: با همه نصایحی که اطرافیان به منصوره اتحادیه کردند، او تالیف زندگی‌نامه «در دهلیزهای قدرت، زندگی‌نامه سیاسی حسین علاء» را انجام داد. کتاب دو سال بعد منتشر شد. روزی که برای آن رونمایی گرفته شد در «کافه چای بار» که قبلاً خانه حسین علاء بود، منصوره اتحادیه در آن‌جا گفت: «شخصی در این جمع حضور دارد که من را از تالیف این کتاب برحذر داشت.» بعد هم مرا نشان داد و همه برگشتند مرا نگاه کردند تا دریابند چه کسی او را از تالیف کتاب برحذر داشته است؟! من از آن‌جا از قوت حافظه او تعجب کردم که هنوز یادش بود که من چه گفته بودم.
اسناد تاریخی جلوه‌ای از تاریخ
شفیقه نیک‌نفس، پژوهشگر تاریخ شفاهی نیز در بخش دیگری از این برنامه گفت: او با زبانی ساده و به دور از پیچیدگی با برخوردی دوستانه و صمیمانه با مخاطبان خود ارتباط برقرار می‌کند. در عین حال که شخصیت والایش هر کس را به احترام وامی‌دارد.
او افزود: کمتر استادی در دانشگاه پیدا می‌شد که خارج از کلاس و دفتر گروه برای دانشجو زمان بگذارد و فرصت فراگیری تاریخ را برای دانشجویانش فراهم کند. بنابراین دفتر نشر تاریخ ایران، نه‌تنها یک دفتر نشر، محلی برای چاپ کتاب و پژوهش‌های تاریخی بلکه کلاسی ویژه برای آموزش تاریخ به دانشجویان علاقه‌مند به تاریخ معاصر است. او با روح بزرگش نشر تاریخ را به خانه امید دانشجویانش تبدیل کرد.
پژوهشگر تاریخ شفاهی بیان کرد: منصوره اتحادیه بیش از چهل سال با وجود مشکلاتی در بازار نشر، انتقادات دور و نزدیک، رکود و گرانی کاغذ سعی کرد همچنان این سقف را بر سر پژوهش‌های تاریخ معاصر ایران نگه دارد. او سلیقه و تبحر خاصی در استفاده از اسناد دارد و از این مجموعه اسنادی که به چشم بسیاری کاغذپاره‌ای بیش نیست، نتایج شگرف و درخشانی علمی به دست می‌آورد که جلوه‌ای از دانش تاریخ است.
مقابله و تحلیل اسناد تاریخی با نوه فرمانفرما
سیدسعید میرمحمدصادق، سندپژوه و تاریخ‌نگار دوره صفویه یکی دیگر از سخنرانان این برنامه بود، او با اشاره به سابقه همکاری با منصوره اتحادیه نظام‌مافی گفت: تاکنون در سه اثر با او همکاری کردم؛ نخست کتاب «ژنرال سمینو» که در خدمت ایران عصر قاجار و جنگ هرات بود، دوم کتاب «مراسلات تهران» که درباره اسناد و نامه‌های مبصرالسلطنه بود و کتاب سوم، همکاری در تحلیل سیاهه کتابخانه نصرت‌الدوله فیروز که در جلد دوم کتاب نصرت‌الدوله مجموعه مکاتبات و اسناد به چاپ رسید.
او ادامه داد: خاطره‌ای دارم که بی‌مناسبت نیست با این ماه قمری که وارد آن شدم که خدمت‌تان عرض می‌کنم. در همکاری که برای تالیف کتاب با او داشتم روال چنین بود که قرائت اسناد و مقابله آن دو در دفتر نشر تاریخ ایران انجام می‌شد، اما پس از چندی به دلیل ورود به ماه رمضان او برای رعایت حال قرار ادامه کار را در منزل خود گذاشت.
این سندپژوه عنوان کرد: در ماه رمضان قرائت اسناد و مقابله کتاب‌ها دو ساعت قبل از اذان و دو ساعت پس از اذان انجام می‌شد. از این رویکرد نکات تحلیلی برای مقدمه و تعلیقات استخراج می‌شد. در ماه رمضان که کار در منزلش ادامه پیدا کرد، میز افطاری با تنوع سفره ایرانی برایم چیده شد که همیشه جزو خاطرات خوشمزه زندگی من به شمار می‌آید.
مهر استاد تاریخ و تداوم مشرب او
الهام ملک‌زاده، دبیر برنامه و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بیان کرد: یک استاد قابل احترام می‌تواند الگویی برای سراسر زندگی باشد. به طور طبیعی با همه ارجمندی و دانش استاد آن‌چه که بر جان آدمی می‌نشیند نه الزاماً دانش او که بینش، سلوک و منش استاد است که در زندگی فرد حکم چراغ راه و شیوه زیست او را معنی می‌بخشد. با این نگاه مقام استاد فراتر از وجه آموزش علمی می‌تواند همانند مقام مادر یا پدر آموزش زندگی باشد در همه اعصار موجب تداوم مشرب استادان و معلمان توسط شاگردانشان شده است.
او ادامه داد: در این رهگذر چه خوشبخت شاگردی که بتواند با درک محضر خود از او راه و رسم زندگی بیاموزد و منش و روش انسان بهتر بودن را فراگیرد. در این زمان تعلق قلبی شاگرد با استاد همچون احساس مادر و فرزندی یا پدر و فرزندی است که انجام هر خدمتی تمام عمر بر خود واجب می‌داند. ادای احترام و تکریم مقام استاد و ابراز ارادت از بن جان کم‌ترین وظیفه است که شاگرد بدان دست می‌یازد تا بلکه ذره‌ای از احساس خود را نشان دهد.
اسنادی که به کتابخانه مجلس بخشیده شد
منصوره اتحادیه در پایان این مراسم که با رونمایی از کتاب «قول آشنا» و بریدن کیک تولد 91 سالگی همراه بود، با سپاس از سخنرانی پژوهشگران و تاریخ‌نگاران و حضور استادان تاریخ و چهره‌های فرهنگی گفت: زمانی که در جست‌وجوی اسناد خانواده فرمانفرما (پدربزرگ مادرم) بودم، از هر کسی سوال می‌کردم اظهار بی‌اطلاعی می‌کردند.
او ادامه داد: یادم است از حافظ فرمانفرماییان درباره اسناد خانوادگی سوال کردم و او گفت تا جایی که می‌داند فرمانفرما پس از بازگشت از شیراز بعد از کودتای سوم اسفند 1299 همه اسناد را سوزاند. در آن موقع بعید نیست که او اسناد سیاسی را سوزانده باشد. اما بعد از درگذشت صبار فرمانفرماییان، وزیر بهداشت دولت دکتر محمد مصدق که آخرین فرزند پسر فرمانفرما بود، دو صندوق در زیرزمین خانه او پیدا شد که شاید او آن‌ها را اصلاً یادش نبود. هرچند برخی از آن‌ها پوسیده شده بود. خانواده اسناد را در اختیارم گذاشتند تا آن‌ها را مطالعه کنم.
این استاد اسبق دانشگاه تهران اظهار کرد: من مقداری از اسناد را به کتابخانه مجلس در زمان ریاست رسول جعفریان اهدا کردم که برنامه خاصی برای این اسناد داشت، اما پس از خروج او از کتابخانه مجلس سیستم عوض شد و اسناد در آن‌جا مانده است. بخشی از اسناد که در نزد من است برنامه دیگری برای‌شان دارم که آن‌ها را اسکن کنم و روی سایت نشر تاریخ ایران قرار دهم.
259
