رسول سلیمی: کرملین روز سه‌شنبه پیشنهاد میانجی‌گری میان ایران و ایالات متحده را مطرح کرد و دمیتری پسکوف، سخنگوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کرد مسکو آماده است تا به کاهش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن کمک کند. این پیشنهاد پس از دیدار وزرای خارجه روسیه و آمریکا در ریاض در اواخر فوریه مطرح شد، در حالی که اروپا، برخلاف نقش پیشین خود در مذاکرات هسته‌ای 2015، از این فرآیند حذف شده است. به گزارش تاس، وابسته به دولت روسیه، پسکوف گفت: «ما معتقدیم گفت‌وگو تنها راه‌حل است و آماده کمک هستیم.» این در حالی است که ایران با بیش از 400 سانتریفیوژ پیشرفته به غنی‌سازی 60 درصدی اورانیوم ادامه می‌دهد (آمار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، فوریه 2025) و آمریکا از ژانویه تحریم‌های جدیدی را اعمال کرده است.
میانجی‌گری روسیه بین ایران و آمریکا
روسیه پس از دیدار سرگئی لاوروف و مارکو روبیو در ریاض، پیشنهاد میانجی‌گری را اعلام کرد. سی‌پی 24، مستقر در کانادا، به نقل از یک منبع آگاه گزارش داد: «روسیه این پیشنهاد را مطرح کرده و کرملین متعهد شده هر کاری برای حل مسالمت‌آمیز تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران انجام دهد.» این پیشنهاد در شرایطی مطرح شده که تنش‌ها میان تهران و واشنگتن بر سر غنی‌سازی شدت گرفته است.
میدل ایست مانیتور، نیز به نقل از یک مقام روس تأیید کرد: «ما می‌توانیم پیام‌ها را منتقل کنیم و بستری برای مذاکرات فراهم کنیم.» پیش از این، باید گفت که این اقدام تلاشی برای پر کردن خلأ دیپلماتیک پس از بن‌بست مذاکرات وین است، و پس از آن، این می‌تواند نشان‌دهنده جاه‌طلبی مسکو برای نقش‌آفرینی در خاورمیانه باشد.
این در حالی است که گمانه زنی ها حاکی از آن است که روسیه قصد دارد از این فرصت برای تقویت جایگاه خود استفاده می‌کند. تغییری که نشان دهنده معادلات پس از تنش‌های اوکراین است.
چرایی کنار گذاشتن اروپا از مذاکرات ایران و آمریکا
اروپا، که در توافق برجام میانجی بود، این بار از فرآیند کنار گذاشته شده است. پیش از این نیز، حذف اروپا از فرایند مذاکرات، به دلیل اختلافات اروپا با روسیه بر سر اوکراین قابل پیش‌بینی بود، و پس از آن، این می‌تواند به معنای کاهش نفوذ بروکسل در منطقه باشد.
در همین راستا بیزنس اَم، مستقر در فرانسه به نقل از یک منبع دیپلماتیک گفته: «اروپا به دلیل تنش با مسکو و هم‌سویی با تحریم‌های آمریکا کنار گذاشته شده است.»
نیوزویک، نیز به نقل از یک تحلیلگر سیاسی به این نکته اشاره کرد که: «اروپا به دلیل اولویت دادن به اوکراین، از این مذاکرات حذف شده است.» پیش از این، این نشان‌دهنده تمرکز آمریکا بر بازیگران جدید است، و پس از آن، این می‌تواند به تضعیف نقش سنتی اروپا در دیپلماسی هسته‌ای منجر شود.
منافع روسیه از میانجی‌گری بین ایران و آمریکا
روسیه از این میانجی‌گری منافع چندجانبه‌ای را دنبال می‌کند. کارشناسان سیاسی می گویند موفقیت در این نقش می‌تواند جایگاه دیپلماتیک روسیه را تقویت کند وکاهش تنش‌ها به تجارت 5 میلیارد دلاری ایران و روسیه کمک می‌کند. چه آنکه این تلاش نشان‌دهنده انگیزه اقتصادی مسکو است و پس از آن، این می‌تواند فشار تحریم‌های غرب بر روسیه را کاهش دهد.
تحلیلگر یاهو نیوز نیز به نقل از برایان هیوز، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، تاکید می کند: «ما با متحدان و دشمنان از موضع قدرت مذاکره می‌کنیم.» این رسانه به نقل از یک منبع افزود: «روسیه از این میانجی‌گری برای دور زدن تحریم‌ها سود می‌برد.» پیش از این، این به تلاش مسکو برای خروج از انزوا اشاره دارد، و پس از آن، موفقیت می‌تواند اهرمی در مذاکرات اوکراین باشد.
ناظران سیاسی می گویند روسیه به دنبال نفوذ بیشتر در خاورمیانه است. موضوعی که نشان‌دهنده استراتژی بلندمدت پوتین است، و پس از آن، این می‌تواند به تعادل‌بخشی در روابط با غرب کمک کند.
خطوط کلی طرح روسیه برای حل منازعه ایران و آمریکا
طرح روسیه هنوز به‌صورت رسمی منتشر نشده، اما خطوط کلی آن مشخص است. نیوز پراودا، مستقر در اوکراین، گزارش داد که یک منبع کرملین گفت: «ما پیشنهاد کاهش تحریم‌ها در ازای توقف غنی‌سازی را مطرح کردیم.» این رسانه افزود: «این شامل تضمین‌هایی برای عدم حمله به ایران است.»
یوروپین نیوز پراودا، مستقر در اوکراین نیز گزارش داد: «روسیه می‌خواهد نفوذ خود بر برنامه هسته‌ای ایران را حفظ کند» تا به همکاری در پروژه بوشهر ادامه دهد و این می‌تواند به‌عنوان اهرم فشار بر غرب عمل کند.
تحلیل میانجی‌گری مسکو بین تهران و واشنگتن
کارشناسان می‌گویند که این میانجی‌گری با فرصت‌ها و موانعی روبه‌روست. نیوزویک در تحلیل این وضعیت نوشته: «روسیه می‌تواند پیام‌رسان باشد، اما بی‌طرفی‌اش مورد تردید است.» این رسانه به نقل از یک تحلیلگر افزود: «موفقیت به اعتماد واشنگتن بستگی دارد.»
ناظران سیاسی معتقدند که این نقش به نفع جایگاه جهانی روسیه است. چه آنکه «پوتین معتقد است این مشکل باید با دیپلماسی حل شود.» پیش از این، این تلاشی برای بهبود وجهه پس از اوکراین است، و پس از آن، شکست می‌تواند اعتبار مسکو را تضعیف کند.
تحلیلگران می گویند پیشنهاد میانجی‌گری روسیه برای تقویت نفوذش در خاورمیانه و کاهش فشار تحریم‌ها مطرح شده است. کنار گذاشتن اروپا به دلیل تنش‌های اوکراین و طرح کاهش تحریم‌ها در ازای توقف غنی‌سازی، تلاشی برای تعادل‌بخشی است. اما با بیش از 400 سانتریفیوژ فعال ایران و تحریم‌های جدید آمریکا، موفقیت این میانجی‌گری به اعتماد متقابل و پذیرش طرح پیشنهادی بستگی دارد. طرحی که آنچه از خطوط کلی آن می دانیم، احتمالا تضمین عدم حمله نظامی به ایران بخشی از آن را تشکیل می دهد.
213315
