مرگ سلولی مرحله نهایی آسیب سلول است. درصورت تداوم آسیب به سلول، آسیب غیرقابل برگشت می شود. در این حالت امکان بهبودی سلول وجود نداشته و سلول می میرد.
مرگ سلولی عوامل مختلفی دارد. شایع ترین دلیل آن ایسکمی (کمبود خونرسانی) است. اما عوامل دیگری نیز در آن دخالت دارند. این عوامل عبارتند از:
⇐ عوامل عفونی مثل ویروس ها، باکتری ها و ... .
⇐ مواد شیمیایی مثل آلاینده های هوا، مصرف نامناسب داروها و ... .
⇐ واکنش های ایمنی مثل حساسیت (آلرژی) در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعدند.
⇐ نقایص ژنتیکی
⇐ عوامل جسمانی مثل ضربه
⇐ عدم تعادل تغذیه ای
⇐ پیری
مرگ سلولی در دوران جنینی
مرگ سلولی می تواند یک فرایند طبیعی در بدن باشد. به عنوان مثال در دوران جنینی هنگام ایجاد حفره های بدن، بعضی از سلول ها می میرند تا حفره ایجاد شود و یا مرگ برخی از سلول ها عامل حفظ شکل طبیعی بافت ها است. همچنین در درمان سرطان، هدف درمان می تواند مرگ سلول هایی باشد که بیش از حد تولید شده اند.
دو نوع مرگ سلولی وجود دارد: نکروز و آپوپتوز.
≡ نکروز چیست؟
نکروز نوعی مرگ سلولی است که همیشه پاتولوژیک است (یعنی همیشه به دلیل آسیب رسیدن به سلول ایجاد می شود و به دلیل فرایندهای طبیعی بدن مثل حفظ شکل بافت و ... نیست). از جمله این آسیب ها کمبود خونرسانی، تماس با سموم، عفونت های مختلف و ضربه است.
≡ آپوپتوز چیست؟
آپوپتوز مرگ سلولی برنامه ریزی شده است که در جاهای مختلف رخ می دهد. مثل مرگ عده ای از سلول ها در دوران جنینی تا به عنوان مثال یکی از حفره های بدن تشکیل شود و یا در هنگام قاعدگی سلول های اندومتر رحم دچار مرگ سلولی (از نوع آپوپتوز) می شوند و همراه خون دفع می شوند که خونریزی آن هم به طور دقیق نتیجه آپوپتوز است و فرایندی طبیعی است.
آپوپتوز نوعی مرگ سلولی فعال است و به انرژی نیاز دارد. همچنین فرایندی است که به شدت تحت کنترل بدن است.
پس به طورکلی نکروز نوعی مرگ سلولی است که همیشه در اثر آسیب ایجاد می شود ولی آپوپتوز ضرورتاً همراه با آسیب سلولی نیست و یکی از اعمال طبیعی سلول به حساب می آید.
منبع: آسیب شناسی پایه (عمومی) رابینز 2007/ کوما، عباس، فوستر، میچل/ ترجمه: دکتر علیرضا فتح اللهی- دکتر خسرو سبحانیان- دکتر مسعود خدایی/ زیر نظر مستقیم دکتر مسلم بهادری/ ویرایش هشتم، انتشارات ارجمند.
-باسپاس از دکتر میرافشاریه، استاد آسیب شناسی (پاتولوژی) دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
مطالب مرتبط:
انواع تقسیم سلولی، فازهای چرخه سلولی
پایه های نظریه سلولی- فرایندهای سلولی
تک یاخته ها چه موجوداتی هستند؟
چگونه تک سلولی ها به چند سلولی تبدیل شدند؟
