
قدرت نیمهاستعماری روس و انگلیس، هرچند برای اقشار روشنفکر یا روحانی خواری و ذلت بهشمار میآمد، اما برای طبقه تاجر و بازاری، به منزله نابودی بود. دخالت و تصرف در مناطق شمال و جنوب توسط این دو دولت قدرتمند و استعمارگر شرایط را برای تجار ایرانی چنان وخیم کرده بود که عملا این طبقه را به «دلال تجاری» تبدیل کرده بود.