مکاتب عرفانی براساس نقش کانونی و غایی که به بعدی از واقعیت می دهند و نهایت سیروسلوک معنوی خود را معطوف به آن می دانند، قابل توصیف و دسته بندی هستند. نگارنده پیش از این در دو شماره اول و دوم نشریه آیین سلوک (تابستان و پاییز 84) کوشیده است عمده ترین مکاتب عرفانی جهان را در سه گروه طبیعت گرا، انسان گرا و خداگرا طبقه بندی کند.