چگونه باید به کودکان و نوجوانان پول تو جیبی داد؟

 

فرادید؛ کودکان وقتی با مفاهیم شمارش، پول، قیمت، مقایسه کردن و ارزش‌گذاری اشیا آشنا می‌شوند، می‌توانند پول توجیبی دریافت کنند. زمانی که کودک تشخیص دهد در ازای پرداخت مبلغ مشخصی پول می‎تواند کالا یا خدمات مشخصی دریافت کند، آن‎گاه از این پول به‎عنوان پاداش نیز می‎توان برایش استفاده کرد؛ مثلا برای انجام کار و فعالیتی که باعث موفقیت چشمگیر یا پیشرفت بزرگی برای او شده باشد. آنان در ابتدا نمی‌توانند تشخیص دهند که مثلا دوهزار تومان دوبرابر هزارتومان ارزش دارد و مقایسه کردن برایشان سخت است. برای این کار ابتدا باید کودک را با مفهوم شمارش و مقدار آشنا کنید؛ مثلا کودک بتواند پول را بشمارد؛ اما برای شروع می‎توانید مقادیر اندک و مشخصی از پول را برای خرید چیز خاصی در اختیار کودک قرار دهید؛ مثلا هزار تومان برای خرید. چقدر پول توجیبی مناسب است؟

به گزارش فرادید؛ از 6 سالگی به بعد می‌توان به کودکان پول توجیبی داد؛ اما به مقدار اندک و برای خرید چیز‌هایی که با اجازه پدر و مادر باشد؛ مثلاً اولین پولی که به فرزندتان می‌دهید می‌تواند برای خرید بستنی باشد. شما دقیقا همان مبلغ را به فرزندتان می‌دهید و همراه او برای خرید به مغازه می‌روید. اجازه می‌دهید پول را به فروشنده بدهد و بستنی را تحویل بگیرد. وقتی که کودک بزرگ‌تر شد؛ مثلا در سن 8 سالگی می‌توانید مخارج کودک را برای مدتی محاسبه کنید و مبلغی را به صورت آزمایشی در اختیارش قرار دهید تا خودش آن را مدیریت کند. در ابتدا کمکش کنید و راهکار‌هایی ارائه دهید؛ مثلا راهنمایی‌اش کنید.

روال کار بر این است که کودکان تا سن ده سالگی از طریق تقویت‌کننده‌های غیر نقدی مانند: ژتون، جدول ستاره و ... به خواسته‌های خود می‌رسند؛ برای مثال کودک به‌ازای رفتار‌های خوبش ستاره می‌گیرد و با جمع شدن این ستاره‌ها آنچه را که می‌خواهد برایش تهیه می‌کنند..

 

یعنی آنجا ستاره یا ژتون حکم پول را دارد؛ اما پولی که فقط در نزد پدر و مادر تعریف شده و فقط به کمک پدر و مادر یا افراد مورد اعتماد می‌توان چیزی را خریداری کرد؛ مثلاً از قبل تعریف شده که یک خوراکی به ازای دو ستاره، رفتن به شهربازی با مثلا 5 ستاره و به همین ترتیب سایر خواسته‌های کودک برآورده می‌شود.

 

حال با بزرگ‌تر شدن کودکان و آشنایی بیشتر آن‌ها با پول می‌توان به جای ژتون پول به آنان داد، ولی دقیقا مشخص کرد که این پول برای خرید چه چیز‌هایی می‌تواند خرج شود و بعدا اختیاراتی به کودک می‌دهیم تا خودش تصمیم‌گیری کند؛ مثلا اگر هر روز 5 هزار تومان پول توجیبی داشته باشد، می‌تواند آن را پس‌انداز کند تا آخر هفته تفنگ آبی دلخواهش را بخرد یا این که هر روز کارتون مورد علاقه‌اش را از سی‌دی فروشی تهیه کند یا ممکن است هر روز بخشی از این پول را پس‌انداز کند تا پایان ماه لباس ورزشی مورد علاقه‌اش را خریداری کند. کودک متوجه می‌شود که اگر پولش را بیهوده خرج کند دیگر پولی نخواهد داشت تا خرج کند. این کار باعث می‌شود تا با برنامه‌ریزی مالی از همان دوران کودکی آشنا و مسئولیت ‎پذیر شود.

برخی از والدین به‌نحو دیگری از معیار سن برای پرداخت پول توجیبی استفاده می‌کنند، در این روش که عمدتاً هفتگی است، والدین به تعداد سال‌های سن فرزندشان به او پول می‌پردازند، مثلا هفته‌ای هشت هزار تومان برای یک کودک هشت ساله، با این حال واضح است که روش درصدی بهتر است، زیرا اختلاف درآمد خانواده‌های مختلف را نیز پوشش می‌دهد.

 

اگر قرار است به فرزند 18 ساله‌تان تنها 8‌درصد از درآمد ماهانه‌تان را پرداخت کنید، سعی کنید حداقل 2 درصد از درآمدتان را برای او پس‌انداز کنید. این مبالغ ممکن است اندک به نظر برسند، ولی گذر سال‌ها آن‌ها را بزرگ و بزرگ‌تر خواهد کرد. پس‌انداز کردن برای کودکان کاری دلپذیر و بدون استرس است، زیرا شما اطمینان دارید که سال‌های زیادی وقت دارید و حتی یک درصد پس انداز نیز بی‌تاثیر نیست.

آیا کار‌هایی هست که اگر فرزندتان انجام دهد یا ندهد بر مبلغ پول توجیبی او تاثیر بگذارد؟ باید تکلیف خود را با این مساله روشن کنید. پول توجیبی برای شما چه نقش تربیتی دارد؟ آیا ابزاری است برای کنترل فرزندانتان؟ آیا راهی است برای تشویق او به پذیرفتن نقش‌ها و مسوولیت‌های بیشتر در خانواده؟ آیا فکر می‌کنید حق طبیعی او و نیاز ضروری اوست و شما نمی‌توانید آن را کم یا زیاد کنید؟ درست است که کودکان برای خرید مایحتاج ضروری خود، گذران اوقات خود در مدرسه و با دوستانشان، به پول نیاز دارند، اما شاید گاهی لازم باشد این پول را نه به سادگی بلکه در قبال پذیرش مسوولیت‌هایی به آن‌ها بدهید.

 

پول توجیبی نخستین پولی است که کودکان به‌صورت منظم در زندگی خود دریافت می‌کنند، اگر یک کودک بتواند بیاموزد چگونه این پول را میان نیاز‌های متنوعش و روز‌های ماه توزیع کند، در آینده نیز مشکلی در زمینه مدیریت درآمد ماهانه‌اش نخواهد داشت، از طرفی اگر کودک بیاموزد که با پذیرفتن مسوولیت‌های بیشتر قادر است درآمد بیشتری کسب کند، از همین حالا نسبت تنگاتنگ میان پول و زحمت را درخواهد یافت، البته این به این معنا نیست که کودک خود را به‌نحوی تربیت کنید که توقع داشته باشد برای هر مسوولیت ساده‌ای که به عهده می‌گیرد، پول دریافت کند.

 

برخی از وظایف کودکان باید بدون چشم داشت از جانب آن‌ها و به‌عنوان وظایف بدیهی عضوی از خانواده انجام پذیرد؛ اما شما می‌توانید وظایف جانبی را بر‌عهده آن‌ها بگذارید و به‌خاطر آن به آن پول بدهید. این تمرینی مناسب برای اشتغال آن‌ها در آینده است. از طرفی می‌توانید نسبتی میان خط قرمزهایتان در خانواده و دریافت پول توجیبی برقرار کنید، این بدین معنا نیست که از طریق فشار مالی از فرزندتان بخواهید درس بخواند و یا علایق شما را پی‌گیری کند، بلکه فقط در موارد بحرانی، می‌توانید از عدم پرداخت پول توجیبی به‌عنوان راهی برای جلوگیری از رفتار‌های ناپسند استفاده کنید. پولی که در ازای انجام وظایف و کار‌های خانه به فرزندتان می‌دهید باید از پول توجیبی ماهانه او منفک باشد، بدین ترتیب زمانی که او وقت کافی یا انرژی برای انجام وظایف اضافی را ندارد، همچنان مبلغ ضروری را دریافت خواهد کرد.

آیا فرزند شما برای خرید هر چیزی با پول توجیبی خود آزاد است؟ آیا اساساً پول توجیبی برای خرید پوشاک یا مواردی، چون لوازم‌التحریر کافی است؟ اغلب این‌طور نیست. قبل از هرچیز باید ارزش‌های خانواده را برای کودک خود روشن کنید، مثلاً اینکه صرف تمام پول توجیبی‌اش برای رفتن به گیم نت را تایید نمی‌کنید.

در گام دوم شما و همسرتان باید متفق‌القول باشید مبلغی که به‌عنوان پول‌توجیبی به فرزندتان می‌دهید، قطعی است. این مبلغ با سهل‌انگاری‌های او و خرج کردن تمام پولش در راهی احمقانه در اوایل ماه افزایش نمی‌یابد. نباید از سنین پایین این انگاره را در ذهن فرزندتان ایجاد کنید که خطا‌های او در خرج کردن هیچ هزینه‌ای برای او ندارد و او لازم نیست نگران تبعات آن باشد، البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که پول توجیبی برای تامین تمام نیاز‌های فرزندتان نیست، مخارج کلان‌تری وجود دارند که پرداخت آن‌ها به‌صورت دائمی به عهده شما باقی خواهند ماند، مخارجی، چون شهریه مدرسه یا خرید مایحتاج آن، خرید مواردی مثل لباس نیز بهتر است با افزایش سن فرزندتان (با افزایش پول توجیبی او) به‌عهده خود او گذاشته شوند.

 

فراموش نکنید که تامین هزینه‌های غیرمترقبه و ضروری نیز به عهده شما است، البته بد نیست به فرزندتان بیاموزید که پس‌انداز کردن را با پول توجیبی‌اش آغاز کند، به این ترتیب او قادر است یک حساب ذخیره موارد اضطراری داشته باشد، البته بهتر است در‌صورت وقوع یک مورد اضطراری به او کمک کنید و اجازه دهید با پس‌اندازش مواردی را که برایشان نقشه‌ای کشیده است خریداری کند.

در خصوص پرداخت پول توجیبی منظم و با استمرار عمل کنید. پول توجیبی را در روز مشخصی پرداخت کنید و این روز را همواره به خاطر داشته باشید. این نظم و روال را جدی بگیرید، زیرا به کودکتان این فرصت را می‌دهد تا برنامه‌ریزی زمانی مالی را بیاموزد. این تمرینی برای دریافت حقوق است.

متخصصان می‌گویند نباید از پول برای کنترل فرزندتان استفاده کنید. هرچند که می‌توان از طریق پول توجیبی او را تشویق به انجام دادن وظایف بیشتر کرد، یا در موارد بسیار اضطراری او را از کار‌های بسیار بد بازداشت، ولی بهتر است پول را به‌عنوان مهم‌ترین ابزار تربیتی در نظر نداشته باشید. اگر کودکتان بدغذاست، اگر نمرات بدی می‌گیرد، اگر وقت خود را با بازی هدر می‌دهد، بهتر است به‌دنبال راه تربیتی بهتری بگردید. قطع کردن یا کاهش پول توجیبی در قبال بدرفتاری، فرزندتان را به سمت این ایده سوق می‌دهد که همه مفاهیم و رفتار‌ها دارای نسبت با پول هستند، در صورتی که این طور نیست.

اگر تعداد زیادی فرزند دارید، قادر نخواهید بود برای تک تک آن‌ها 10 درصد از درآمدتان را اختصاص دهید. فراموش نکنید که درصد پول توجیبی دریافتی با افزایش تعداد فرزندان به نحو معنا داری کاهش می‌یابد. در این شرایط برقراری عدالت اهمیت خاصی دارد، برای فرزند بزرگ‌تر اولویت بیشتری قائل شوید و البته به هیچ وجه تبعیض جنسیتی قائل نشوید. دختران باید حقوق برابر را از سنین کم و از خانواده خود دریافت کنند تا بتوانند در بزرگسالی از حقوق خود دفاع کنند.

حتما این جمله را شنیده‌اید: هرگز برای شروع دیر نیست. باید به شما بگویم عکس آن نیز صادق است، هرگز برای شروع زود نیست. متخصصان دریافته‌اند که کودکان از سن یکسال و نیم مفهوم پول را درک می‌کنند و از سن 3 سالگی قادر به دریافت پول توجیبی هستند. هرچند که کودکان بسیار کوچک قادر نیستند به تنهایی به مغازه بروند یا به صورت منظم برنامه‌ریزی کنند، ولی می‌توان به آن‌ها نیز نکاتی درخصوص پول آموخت. به‌عنوان مثال هر وقت که به فروشگاه می‌روید مبلغی به آن‌ها بدهید و از آن‌ها بخواهید خودشان چیز‌هایی را که می‌خواهند انتخاب کنند.

برای کودک زیر پنج سال‌تان یک قلک بخرید، هر چند وقت یک بار یا به صورت منظم مبلغی پول به او بدهید و از او بخواهید تصمیم بگیرد چه مقدار را با شما در خرید از فروشگاه خرج کند و چه مقدار را به قلکش بیندازد. در یک روز خاص قلک را بشکنید و سعی کنید با ساختن یک روز به یادماندنی و خرید یک شی مطلوب برای کودکتان ارزش پس انداز را در ذهن او ماندنی کنید.

مفاهیم پایه مالی، مثل پس انداز، خرج کردن و خیریه، مفاهیمی هستند که کودکان باید قبل از پنج سالگی آن‌ها را بیاموزند. هر کودکی باید در سنین پیش از پنج سالگی بار‌ها با این سوال مواجه شده باشد، چقدر پس انداز کنم؟ چقدر به دیگران کمک کنم؟ و چقدر خرج کنم؟ هرچه زودتر این سوالات مطرح شوند وقت بیشتری برای تمرین کردن پاسخ‌ها وجود دارد.

بسیاری از بانک‌ها حساب‌های پس‌انداز مخصوص کودکان ارائه می‌کنند، شاید قلک برای سنین ابتدایی جالب است، ولی برای سال‌های بعد از آن چندان مناسب نیست. حساب‌های پس‌انداز کودکان را شناسایی کنید و به همراه فرزندتان یکی از آن‌ها را انتخاب کنید. به کودکتان بیاموزید بخشی از پول توجیبی‌اش را در این حساب پس‌انداز کند. در این سن با فرزندتان در مورد بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت حرف بزنید.

 

بودجه‌بندی خانواده را در ابعاد هفتگی، ماهانه و سالانه به فرزندتان نشان دهید و از او بخواهید فعالیتی مشابه را با پول توجیبی خود انجام دهد. در این سن کار‌های جانبی خانه را برای کسب درآمد بیشتر به فرزندتان بسپارید و برای نخستین بار او را با مفهوم نسبت متقابل تلاش و پول آشنا کنید.

 

شاید صبر کردن برای سال‌های دانشگاه یا دبیرستان بسیار دیر باشد. همچنین در سال‌های دوران راهنمایی مبلغ پول توجیبی را به نحو محسوسی بالا ببرید، زیرا همزمان که فرزندتان بیشتر یاد می‌گیرد تا پول خود را مدیریت کند بیشتر تمایل خواهد داشت تا وسایل مورد‌نیازش را از قبیل لوازم التحریر و ... با پول خود بخرد. فراموش نکنید هرچقدر بخش عمده تری از مخارج فرزند را بر عهده او بگذارید مسوولیت او سخت‌تر خواهد شد. در آغاز او اشتباهات بسیاری مرتکب خواهد شد، در مقابل این اشتباهات صبور باشید.

وقتی که فرزندتان به سن نوجوانی می‌رسد، وقت آن است که یک کارت عابربانک داشته باشد. کار کردن با عابر بانک با خرج کردن از طریق پول نقدی متفاوت است، در پرداخت اعتباری در یک فروشگاه و از طریق یک دستگاه هیچ شئ فیزیکی جا به جا نمی‌شود و در نتیجه احساس دریغ و حسرت خرید کردن کمتر است.

 

فرزندان باید از سال‌های نخست دبیرستان با این مساله آشنا شوند و به تدریج یاد بگیرند، کارت‌هایشان را نیز همچون پول نقد کنترل کنند. به بچه‌های دبیرستانی مسوولیت مالی و حق انتخاب بیشتری بدهید. از آن‌ها بخواهید که انتخاب کنند که پول توجیبی‌شان شامل چه مواردی شود؟ لباس، هزینه‌های مدرسه، تفریحات آخرهفته؟ آیا آماده هستند که تمامی مخارج خودشان را خودشان مدیریت کنند؟ آگر نیستند بهتر است کم کم این آمادگی را کسب کنند.

 

در این سن از نوجوان بخواهید خودش نحوه دریافت پول توجیبی‌اش را مشخص کند، ماهانه؟ هفتگی؟ یا حتی سالانه؟ در این سن برنامه‌هایتان را برای پس‌انداز برای کودکان با آن‌ها به‌صورت جدی در میان بگذارید و ترجیحات آن‌ها را در نظر بگیرید.