کاربرد آنتی‌بیوتیک‌های جدید در پزشکی اطفال

دکتر علی اکبر ولایتی؛ فوق تخصص عفونی اطفال

داروهای آنتی‌بیوتیک که طی سال‌های گذشته برای مصارف بالینی عرضه شده‌اند، در نهایت با مقاومت دارویی روبرو شده و پاسخ صنایع داروسازی در برابر این مسأله ساخت آنتی‌بیوتیک‌های جدید بوده است. در سال‌های اخیر، با توجه به بروز مقاومت‌های میکروبی در چهار زمینه نیاز مبرم به داروهای جدید وجود داشته اشت:

1- داروهای موثر بر باکتری‌های گرم مثبت مقاوم شامل استافیلوکوک‌های مقاوم به متی‌سیلین، انتروکوک‌های مقاوم به وانکومایسین و پنوموکوک‌های مقاوم 2- داروهای موثر بر باسیل‌های گرم منفی مقاوم مسؤول عفونت‌های بیمارستانی به ویژه سودومونا و اسینتو باکتر 3- داروهای موثر بر موارد مقاوم سل (MDR و XDR) 4- داروهای موثر بر عفونت‌های قارچی به خصوص آسپرژیلوس و موکورمایکوز از داروهای شاخص گروه اول می‌توان از Daptomycin, Quinupristin – Dalfopristin Dalbavacin و Linezolid نام برد. Linezolind داروی جدیدی است که تقریبا همه پاتوژن‌های گرم مثبت مهم را پوشش می‌دهد و به علت مکانیسم عمل منحصر به فرد با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوت مقاطع ندارد.

خصوصا تاثیر این دارو بر انتروکوک‌های مقاوم به وانکومایسین، استافیلوکوک‌های مقاوم به متی‌سیلین و استافیلوکوک‌های با مقاومت متوسط به وانکومایسین، بسیار مهم و قابل توجه است. با این وجود نقطه ضعف مهم این دارو باکتریواستاتیک بودن آن است.

در مقابل Quinupristin-dalfopristin اگرچه باکتریوسید است، برخلاف پوشش مطلوب طیف وسیعی از کوکسی‌های پاتوژن گرم مثبت، به طور ذاتی بر روی انتروکوک فکالیس بی‌اثر است.

Daptomycin آنتی‌بیوتیک جدیدی از گروه لیپوپپتیدها بوده که بر علیه طیف وسیعی از گرم مثبت‌ها از جمله MRSA و VRE موثر است. کارآیی آن در درمان عفونت‌های شدید پوست و بافت نرم و باکتریمی استافیلوکوکی واندوکاردیت مورد تایید FDA قرار گرفته ولی در درمان عفونت‌های ریوی کارآیی ندارد.

داروی دیگری که در سال 2007 مورد تایید FDA قرار گرفت، Dalbavancin می‌باشد که همانند وانکومایسین و تیکوپلانین یک گلیکوپپتید بوده، طیف وسیعی از پاتوژن‌های گرم مثبت را پوشش می‌دهد و جز اینکه به علت نیمه عمر طولانی به صورت هفتگی تجویز می‌شود مزیت دیگری ندارد.

از داروهای گروه دوم می‌توان از Tigecycline، Ertapenem و Prulifloxacin نام برد. Tigecycline آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیفی است که علاوه بر تاثیر بر MRSA و VRE و پنوموکوک‌های مقاوم، بر باسیل‌های گرم منفی تولیدکننده بتالاکتامازهای وسیع‌الطیف (ESBL) مانند اسینتوباکتر بومانی موثر است. با این حال، دارو بر روی پاتوژن‌های مهمی مانند پروتئوس و سودومونا موثر نبوده و بی‌ضرر بودن و کارآیی آن در افراد زیر 18 سال به اثبات نرسیده است. Ertapenem از خانواده کارباپنم‌هاست که بر طیف وسیعی از میکروب‌ها موثر است، گرچه برخلاف ایمنی پنم و مروپنم فعالیت محدودی بر میکروب‌های بیمارستانی مانند سودومونا واسینتوباکتر دارد و لذا بیشتر جهت عفونت‌های اکتسابی از جامعه مناسب است. مزیت این دارو نحوه مصرف آن است که به صورت روزانه و به هر دو شکل وریدی و داخل عضلانی قابل استفاده است.

Prulifloxacin کینولون جدیدی است که علاوه بر تاثیر خوب بر باسیل‌های گرم منفی (مانند سودومونا)، بر پنوموکوک، هموفیلوس آنفلوآنزا و موراکسلا نیز موثر بوده است، لذا در درمان عفونت‌های ادراری و تنفسی و خصوصا حملات بدتر شدن برونشیت مزمن قابل استفاده است زیرا در بافت ریه نفوذ خوبی داشته و علاوه بر خاصیت ضدمیکروبی، یک ایمونومدولاتور نیز می‌باشد.

فلوئوروکینولون‌های جدید همچنین در درمان موارد مقاوم سل نیز مورد توجه می‌باشند که از این میان می‌توان به Maxifloxacin، Gatifloxacin و TBK613 (در حال بررسی) اشاره کرد.

نیتروایمیدازوپیران گروهی از داروهای تحت بررسی شامل PA-824 و OPC-67683 می‌باشد که از نظر ساختمانی شبیه به مترونیدازول هستند و امید است برعلیه مایکوباکتریوم توبر کولوزیس موثر باشند.

سایر داروهای در حال بررسی و امیدبخش در درمان سل شامل، دی‌آمین‌ها (SQ109) و پیرول‌ها (LL3858) می‌باشند. نکته قابل توجه هزینه سرسام‌آور ساخت داروهای جدید ضدسل است. یک دوره درمان استاندارد سل تنها 11 دلار هزینه دارد، در حالی که ساخت یک داروی جدید موثر در درمان سل بین 115 تا 240 میلیون دلار تمام خواهد شد.

داروهای ضدقارچ جدید یا در حال بررسی عبارتند از: Micafungin، SPK-843 و تری آزول‌های جدید.

Micafungin از خانواده echinocandin (مانند Caspofungin) بوده و اگرچه در خط اول درمان عفونت‌های قارچی نیست، ولی عوارض کمتری نسبت به آمفوتریسین B دارد. SPK-843 یک Polyene است که در مقایسه با Micafungin و آمفوتریسین B (معمولی و لیپوزومال) تاثیر بهتری بر آسپرژیلوس داشته و عوارض کلیوی کمتری دارد.

ازتری آزول‌های جدید می‌توان از Isavuconazole نام برد که مراحل انتهایی آزمون بالینی در درمان آسپرژیلوس را می‌گذراند و برخلاف وریکونازول که بر خانواده موکوراسه بی‌اثر است، بر Zigomycete موثر بوده و تاثیر آن در درمان کاندیدیازیس بیشتر از ایترا کونازول و وریکونازول می‌باشد.

در مجموع به نظر می‌رسد هر چند، طراحی و ساخت آنتی‌بیوتیک‌های جدید نیازی غیرقابل اجتناب می‌باشد، توجه به این نکته ضروری است که در صورت نبود مدیریت صحیح در مصرف این داروها، مقاومت میکروبی در برابر این عوامل نیز به زودی رخ خواهد داد.