بازگشت پول حقیقی به بازار سرمایه؟

بررسی آمار رسمی سازمان بورس و اوراق بهادار حاکی از آن است که از مهر تا نیمه آذر 1404 یکی از مهم‌ترین نقاط عطف جریان نقدینگی حقیقی در سال‌های اخیر بوده است. در این بازه زمانی، مجموع واریزی اشخاص حقیقی به حساب‌های کارگزاری به 4300‌میلیارد تومان رسید و همزمان 5310‌میلیارد تومان از صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت خارج و عمدتا به خرید سهام شرکت‌های بزرگ و صادرات‌محور تخصیص یافت. این چرخش معنادار، پس از یک سال خروج مداوم سرمایه خرد، نشانه‌ای از تغییر رفتار سرمایه‌گذاران حقیقی و بازگشت تدریجی اعتماد به بازار سهام محسوب می‌شود.

آغاز تغییر روند

مهر با ورود 1800‌میلیارد تومان نقدینگی تازه حقیقی به کارگزاری‌ها همراه بود. ورود خالص پول حقیقی به کل سهام 1380‌میلیارد تومان و ورود به نمادهای اثرگذار بر شاخص کل (شامل گروه‌های فلزات اساسی، فرآورده‌های نفتی و محصولات شیمیایی) به 4120‌میلیارد تومان رسید. خروج از صندوق‌های درآمد ثابت نیز 1840‌میلیارد تومان گزارش شد که بالاترین رقم ماهانه از ابتدای سال جاری به شمار می‌رود. این جریان ورودی موجب شد شاخص کل بورس تهران پس از چندین ماه درجا زدن، با رشد بیش از 6 درصد از کف کانال 3‌میلیون واحد فاصله بگیرد و گروه‌های دلاری بار دیگر لیدری بازار را بر عهده گیرند.

مرحله شتاب حقیقی‌ها

 شتاب‌گیری جریان ورودی در آبان ماه، واریزی حقیقی‌ها به کارگزاری‌ها با اندکی کاهش به 1500‌میلیارد تومان رسید، اما کیفیت ورودی‌ها بهبود یافت. ورود خالص به کل سهام به 1640‌میلیارد تومان و ورود به نمادهای شاخص‌ساز به رکورد 5930‌میلیارد تومان افزایش یافت. خروج از صندوق‌های درآمد ثابت نیز به 2400‌میلیارد تومان رسید که بخش قابل‌توجهی از آن مستقیما به خرید سهام شرکت‌های بزرگ اختصاص یافت. نتیجه این عملکرد، رشد 8.2درصدی شاخص کل و 9.1درصدی شاخص هم‌وزن در آبان ماه بود. برای نخستین بار پس از 18 ماه، اشخاص حقوقی به خریدار خالص تبدیل شدند و عرضه خود را به‌طور متوسط 25 تا 30 درصد کاهش دادند.

از هیجان به آرامش

 فاز تثبیت و احتیاط تا 16 آذر 1404، واریزی حقیقی‌ها به کارگزاری‌ها هزارمیلیارد تومان، ورود خالص به کل سهام 1050‌میلیارد تومان و ورود به نمادهای اثرگذار 1980‌میلیارد تومان بوده است. خروج از صندوق‌های درآمد ثابت نیز 1170‌میلیارد تومان ثبت شده است. هرچند شدت جریان ورودی نسبت به دو ماه قبل کمتر است، اما مثبت ماندن ارقام نشان می‌دهد روند کلی بازگشت پول خرد ادامه دارد و بازار وارد مرحله تثبیت و انتخابی‌تر شدن خریدها شده است.

چرا پول حقیقی برگشت؟

برای ورود قابل‌توجه پول حقیقی به بازار، می‌توان پنج دلیل برشمرد:

یکی از مهم‌ترین دلایلی که جریان پول حقیقی را به سمت بازار سهام بازگرداند، بزرگ‌ترین جابه‌جایی ثبت‌شده از سال 1400 تاکنون بود. در این سه ماه، بیش از 5300‌میلیارد تومان از صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت خارج شد و تقریبا تمام آن مستقیما به خرید سهام شرکت‌های بزرگ و صادرات‌محور تزریق شد؛ حرکتی که به وضوح نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران خرد دیگر حاضر نیستند به بازدهی پایین و ثابت صندوق‌ها بسنده کنند و به دنبال رشد واقعی هستند.

دومین علت کلیدی، تمرکز بسیار بالای پول حقیقی‌ها بر نمادهای اثرگذار شاخص کل بود. حدود 78 درصد از کل ورودی سه‌ماهه، یعنی بیش از 12 هزار‌میلیارد تومان، به تنها 30 نماد شاخص‌ساز رسید. گروه‌های فلزات اساسی، فرآورده‌های نفتی، محصولات شیمیایی و بانکی‌ها بیشترین سهم را از این جریان بردند و دوباره نقش لیدری بازار را بر عهده گرفتند؛ دقیقا همان الگویی که در تمام رالی‌های موفق گذشته دیده شد.

سومین عامل تاثیرگذار، تغییر رفتار محسوس بازیگران حقوقی بود. حقوقی‌هایی که در یک سال گذشته عمدتا فروشنده خالص بودند، در مهر و آبان عرضه خود را به‌طور متوسط 25 درصد کاهش دادند و در آذر حتی به خریدار خالص تبدیل شدند. این چرخش کوچک اما بسیار معنادار، فشار فروش را به شدت کم کرد و فرصت تنفس و خرید راحت‌تری برای حقیقی‌ها فراهم آورد.

چهارمین محرک، گزارش‌های 9ماهه‌ای بود که فراتر از هر انتظاری منتشر شدند. داده‌های سامانه کدال نشان داد شرکت‌های بزرگ به‌طور میانگین 22 درصد بالاتر از پیش‌بینی تحلیلگران سود ساخته‌اند. این عملکرد درخشان به‌ویژه در گروه فلزات اساسی و پتروشیمی مشهود بود و نقش تعیین‌کننده‌ای در بازسازی اعتماد سرمایه‌گذاران خرد ایفا کرد؛ چون برای اولین بار پس از مدت‌ها، عدد و رقم واقعی روی میز آمد و حرف زد.

و در نهایت، پنجمین و شاید آرام‌ترین اما حیاتی‌ترین عامل، ثبات نسبی متغیرهای کلان بود؛ انتشار اخبار غیررسمی از پیشرفت در برخی مذاکرات، بار سنگین روانی بازار را سبک کرد و گروه‌های دلاری را دوباره در کانون توجه قرار داد؛ اتفاقی که بدون آن، هیچ‌کدام از عوامل دیگر نمی‌توانستند به این سرعت اثرگذار باشند.

ترکیب این پنج نیروی هم‌افزا، چیزی فراتر از یک نوسان کوتاه‌مدت ساخت؛ یک چرخش واقعی در رفتار سرمایه‌گذاری ایجاد کرد و نشان داد که وقتی بنیادی‌ها قوی باشند، حقوقی‌ها همراهی کنند و متغیرهای کلان حداقل آرامش را داشته باشند، پول حقیقی‌ها به سرعت برمی‌گردند؛ حتی در دل سخت‌ترین زمستان اقتصادی.

ریسک‌های پیش‌رو

با وجود سیگنال‌های مثبت، چند ریسک مهم همچنان وجود دارد:

هرگونه اختلال سیاسی یا تشدید تحریم‌ها می‍تواند جریان ورودی را به سرعت معکوس کند. جذابیت نسبی بازارهای موازی(طلا، ارز، سپرده بانکی) همچنان مانع ورود کامل نقدینگی جدید است. عمق معاملات روزانه هنوز به سطوح ایده‌آل نرسیده و بازار به اخبار، حساس باقی مانده است. هرگونه اختلال سیاسی یا تشدید تحریم‌ها می‌تواند جریان ورودی را به سرعت معکوس کند.

چشم‌انداز کوتاه‌مدت و میان‌مدت

کوتاه‌مدت (تا پایان آذر 1404): در صورت حفظ واریزی ماهانه بالای هزارمیلیارد تومان و ورود خالص بالای هزار‌میلیارد تومان، رشد 5 تا 8 درصدی شاخص کل تا پایان ماه محتمل است.

میان‌مدت (تا پایان سال 1404): با فرض تداوم جریان ورودی به میزان متوسط ماهانه 1500‌میلیارد تومان و انتشار گزارش‌های 12ماهه قوی، دستیابی به محدوده 3.7 تا 3.8میلیون واحد واقع‌بینانه به نظر می‌رسد.

بلندمدت (سال 1405): ادامه روند فعلی همراه با ثبات متغیرهای کلان می‌تواند زمینه‌ساز تست سقف تاریخی 4.2میلیون واحد در سال آینده باشد.این دوره 75 روزه(ابتدای مهر تا نیمه آذر)، نشان داد که بازار سرمایه ایران با وجود چالش‌های ساختاری و بیرونی، همچنان ظرفیت جذب نقدینگی خرد و تبدیل آن به رشد پایدار را حفظ کرده است. بازگشت جریان ورودی حقیقی، کاهش فشار فروش حقوقی، گزارش‌های مالی قوی و ثبات نسبی متغیرهای کلان، همگی حاکی از آغاز یک چرخه جدید در بازار سهام است. تداوم این روند بیش از هر چیز به ثبات سیاسی - اقتصادی و استمرار اعتماد سرمایه‌گذاران بستگی دارد. در صورت تحقق این شرایط، بازار سرمایه می‌تواند در ماه‌های آتی نقش محوری خود به‌عنوان موتور محرک رشد اقتصادی را بار دیگر ایفا کند.