سرطان دهانه رحم، سومین سرطان شایع زنان بعد از سرطان رحم و تخمدان در ایالات متحده آمریکاست. این امر عمدتاً به علت اثربخشی برنامه های غربالگری است. سرطان دهانه رحم همچنان یکی از مسائل مهم مربوط به مراقبت های بهداشتی در دنیاست. در کشورهای جهان سوم که در آنها منابع مراقبت های بهداشتی محدود هستند، سرطان دهانه رحم هنوز یکی از علل مهم مرگ و میر می باشد. از آنجا که سرطان دهانه رحم قابل پیشگیری است، متخصصان زنان و زایمان و دیگر ارائه کنندگان خدمات بهداشتی اولیه به زنان، باید با تکنیک های غربالگری، روش های تشخیصی و عوامل خطر سرطان دهانه رحم و نیز با نحوه برخورد با بیماری پیش تهاجمی آشنا باشند.
اپیدمیولوژی
سرطان تهاجمی دهانه رحم، نوعی سرطان قابل پیشگیری است که علائم و ضایعات پیش تهاجمی دارد، مدت ها پیش از تهاجم می توان با برنامه های غربالگری سلولی دهانه رحم به درمان این ضایعات پرداخت و از آن پیشگیری نمود. با وجود ماهیت قابل پیشگیری این بیماری، در سال 2006، 9710 مورد جدید سرطان تهاجمی دهانه رحم و تقریباً 3700 مورد مرگ و میر ناشی از آن، در آمریکا گزارش شده است. در این کشور، احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در طول زندگی 1 به 128 است. آمارها نشان می دهد در آمریکا با وجود برنامه های غربالگری، 30 درصد موارد سرطان دهانه رحم، در زنانی رخ می دهد که هرگز تست پاپ اسمیر انجام نداده اند. در کشورهای در حال توسعه این میزان نزدیک به 60 درصد است. علی رغم این آمارها، میزان بروز این بیماری مهاجم در جهان رو به کاهش است و امروزه سرطان دهانه رحم زودتر از قبل تشخیص داده می شود. در آمریکا، سن متوسط ابتلا به سرطان دهانه رحم، 47 سالگی است و توزیع سنی آن حالت دوقله ای دارد.
(یک قله در 39ــ 35 سالگی و یک قله دیگر در سنین 64ــ60 سالگی).
عوامل خطر:
سرطان دهانه رحم، عوامل خطر متعددی به شرح زیر دارد:
@سن پایین در زمان اولین ارتباط جنسی (کمتر از 16 سالگی)
@داشتن شرکای جنسی متعدد
@مصرف سیگار
@نژاد
@حاملگی و زایمان های متعدد
@پایین بودن سطوح اقتصادی و اجتماعی.
درباره ارتباط این سرطان با مصرف قرص های خوراکی جلوگیری از بارداری اختلاف نظر وجود دارد. برخی از پژوهشگران معتقدند که استفاده از این قرص ها ممکن است، میزان بروز اختلالات غده ای دهانه رحم را افزایش دهد. با این وجود، این فرضیه به شکل مستمر مورد تأیید قرار نگرفته است.
بسیاری از این عوامل خطر، وابسته به فعالیت جنسی و ابتلا به بیماری های آمیزشی هستند. ویروس پاپیلوهای انسانی (HPV)، (عامل زگیل تناسلی)، یکی از عوامل سببی در ایجاد سرطان دهانه رحم است و ویروس هرپس (عامل تب خال تناسلی) و کلامیدیا تراکوماتیس، احتمالاً به عنوان عوامل همراه آن عمل می کنند. نقش ویروس نقص ایمنی انسان (HIV، عامل ایدز) در ایجاد سرطان دهانه رحم، با واسطه سرکوب ایمنی اعمال می شود. واقعه آغازگر در شروع تغییرات دهانه رحم به سمت بدخیمی و بدخیمی نهایی، عفونت با ویرس HPV است. تقریباً در 99 درصد از زنان مبتلا کارسینوم سنگفرش دهانه رحم، عفونت HPV مشاهده شده است.
علائم و ارزیابی بیماری:
خونریزی واژینال، شایع ترین علامتی است که در بیماران مبتلا به سرطان دهانه رحم رخ می دهد. در بیشتر موارد، این علامت به صورت خونریزی پس از نزدیکی بروز می کند؛ اما ممکن است به صورت خونریزی نامنظم یا خونریزی بعد از یائسگی نیز رخ بدهد. در مراحل پیشرفته بیماری ممکن است علائمی مثل ترشح بدبوی واژینال، کاهش وزن یا علائم انسداد دستگاه ادراری مشاهده شود. در زنانی که فاقد علامت هستند، سرطان دهانه رحم شایع تر از همه از طریق بررسی موارد غیر طبیعی تست های پاپ اسمیر شناسایی می شود. اگر رشد واضح تومور وجود داشته باشد، بیوپسی از دهانه رحم معمولاً برای تشخییص بیماری کفایت می کند. در صورتی که بیماری آشکار وجود نداشته باشد، انجام معاینه کولپوسکوپیک همراه با بیوپسی سرویکس و کورتاژ اندوسرویکس ضروری است. در مواردی نیز، بیوپسی مخروطی از دهانه رحم لازم خواهد بود.
روش های درمان
اصول درمان سرطان دهانه رحم، مشابه درمان دیگر انواع بدخیم هاست؛ به این معنا که هم ضایعه اولیه و هم جایگاه های بالقوه انتشار بیماری باید تحت ارزیابی و درمان قرار گیرند. شیوه های درمانی برای دستیابی به این هدف، شامل درمان اولیه با جراحی، پرتو درمان، شیمی درمانی یا شیمی ــ پرتو درمانی است. پرتو درمانی را می توان برای تمام مراحل بیماری به کاربرد، اما جراحی فقط در مرحله 1 تا 2 بیماری انجام می شود.(سرطان دهانه رحم به صورت بالینی مرحله بندی تخصصی دارد). میزان بقای پنج ساله در بیمارستان مبتلا به سرطان مرحله 1 دهانه رحم چه با پرتو درمانی و چه با جراحی (برداشتن رادیکال رحم) حدود 85 درصد است.
جراحی
استفاده از روش جراحی به جای پرتو درمانی، به ویژه در زنان جوان که در آنان حفظ تخمدان ها اهمیت دارد، توصیه می شود. مطالعات نشان می دهد که بقای بهبود روش جراحی، بیشتر از روش پرتو درمانی است. مشکلات مزمن مثانه و روده که نیازمند مداخله طبی یا جراحی هستند، تقریباً در 8 درصد بیماران تحت پرتو درمانی رخ می دهد. درمان چنین مشکلاتی دشوار است، چون این اختلالات ناشی از فیبروز و کاهش خونرسانی هستند. به علاوه، اختلال عملکرد جنسی در اثر پرتو درمانی، به دلیل کوتاه شدن و فیبروزواژن، بسیار شایع تر از جراحی است. به طور کلی، عمل جراحی برداشتن رحم به طور رادیکال (که مخصوص این بیماری است)، برای زنانی انجام می شود که وضعیت فیزیکی مساعدی دارند. سن بالای بیمار نباید مانع از این اقدام شود. به طور کلی، ضایعات بزرگ تر از 4 سانتی متر بهتر است جراحی نشوند. زیرا این بیماران بعد از عمل، احتیاج به پرتو درمانی هم خواهند داشت.
پرتوهای اولیه
از پرتو درمانی می توان برای درمان تمام مراحل سرطان دهانه رحم استفاده کرد.(با میزان بهبودی تقریباً 70 درصد در مرحله یک، 60 درصد در مرحله دو، 45 درصد در مرحله سه و 18 درصد در مرحله چهار). برنامه های پرتو درمانی اولیه، عموماً شامل ترکیبی از پرتو درمانی خارجی برای درمان غدد لنفاوی منطقه ای و کوچک کردن تومور اولیه و درمان داخل حفره ای برای تقویت دوز تأیید شده به مرکز تومور می باشند. در برخی بیماران با توجه به اندازه و سایر خصوصیات تومور و میزان تهاجم آن و درگیری گره های لنفاوی، ممکن است برای جلوگیری از عود بیماری، لازم باشد بعد از جراحی اولیه سرطان دهانه رحم، درمان کمکی با پرتو درمانی یا شیمی ــ پرتو درمانی آغاز شود.
بررسی و پیگیری پس از درمان:
تمام بیماران برای ارزیابی پاسخ به درمان باید دقیقاً تحت پایش قرار گیرند تا در صورت عود بیماری بدون فوت وقت اقدامات درمانی لازم در مورد آنها صورت گیرد.
منبع: دنیای زنان، شماره 64