سکه در دوران هخامنشیان

در سال 546 ق.م کوروش هخامنشی کشور لیدی را تسخیر نمود و اکثر مناطق یونانی نشین را تحت سلطه خود درآورد و بجز کشور لیدی به نواحی متصرفاتی که در آن‌ها ضرب سکه رایج بود اجازه داد که مثل قبل به ضرب سکه‌های محل ادامه دهند و تنها ضرب سکه‌های کروزوئید ر ا متوقف نمود.

کوروش هخامنشی (550-530 ق.م) با این‌که متوجه لزوم سکه و تأسیس ضرابخانه شده بود ولی مرگ به او این فرصت را نداد. لذا داریوش هخامنشی (522-486 ق.م) اولین کسی بود که در ایران بضرب سکه اقدام نمود. وی سکه‌های طلا و نقره بنام‌های دریک و شکل یا سیگلس به ترتیب به وزن 41/8 گرم و 6/5 گرم ضرب نمود. برروی سکه تصویر شاه هخامنشی به شکل کمان‌دار پارسی دیده می‌شود که به علامت نیایش خدای بزرگ اهورامزدا، زانو زده و کمانی را در حال کشیدن زه و در دست دیگرش نیزه‌ای دارد. در پشت سکه نیز چند فرورفتگی مشاهده می‌شود. همچنین سکه‌ای از داریوش سوم بدست آمده است که بجای نیزه خنجری را بدست گرفته است. سکه‌های اولیه هخامنشی بنام سکه‌های شاهی معروف بوده است. قدرت مالی هخامنشیان بسیار زیاد بوده بطوری‌که مزد هر سرباز خارجی که برای ارتش ایران کار می‌کرده است یک سکه طلا (دریک) در ماه بوده است .

در سرتاسر ایران هخامنشی ضرابخانه‌های سلطنتی بنابر آن‌چه که احتیاج بود سکه ضرب می‌کردند ولی در مواقع لزوم بروز جنگ فرمانروایان یا ساتراپ‌های محلی که اطراف پادشاه مأمور تشکیل و تدارک سازوبرگ و اسلحه بودند سهم بیشتری برای ضرب سکه از خزانه‌ی سلطنتی دریافت می‌کردند از ساتراپ‌های هخامنشی که در تاریخ ایران نام آن‌ها برده شده است مانند داتام-مازه و فرناباد که مدت‌ها فرمانروایی کیلیکیه و سوریه و بابل را داشتند سکه‌های باارزشی در مجموعه موزه ملی موجود می‌باشد .

از انواع دیگر سکه‌های هخامنشی سکه‌های سلاطین و امرای تابع مانند شاهان قبرس و فینیقیه و امرای کاری ، لیسی ، آراد می‌باشند که مدت‌ها زیر نظر دولت هخامنشی درآمدند و استقلال داخلی پیدا کرده و سکه ضرب نمودند. از سکه‌های بسیار جالب سکه‌های صیدا را می‌توان نام برد. در یک طرف این سکه نقره نقش کشتی جنگی و در طرف دیگر نقش اردشیر سوم هخامنشی را سوار بر گردونه‌ای بسیار زیبا می‌بینیم (358-326 ق.م). بر سکه نقره دیگری نقش اردشیر دوم کمان بدست ایستاده و در پشت سکه نقش کشتی جنگی با بادبان نقر شده است (404-358 ق.م) که با مشاهده این سکه می‌توان به تاریخ دریانوردی ایران در دوره هخامنشی و وضع کشتی‌های جنگی اهمیت آن‌ها پی برد. سکه‌های اسکندر به واسطه تنوع نقش و زیبایی بسیار جالب است. برخی از آن‌ها را که بی‌شک هنرمندی توانا و زبردست تهیه کرده است. جزو شاهکارهای هنری می‌باشد. درباره سکه‌های اسکندر و تصاویر وی بر روی آن‌ها نظریات مختلفی وجود دارد. عده‌ای نقش این سکه را تصویر خود اسکندر می‌دانند که به صورت یکی از خدایان جلوه‌گر شده است و بعضی دیگر آن‌را تصویر خیالی یکی از خدایان می‌دانند، زیرا این تصاویر اسکندر بر روی سکه‌ها یکسان نیست، ولی آن‌چه بیشتر مورد نظر است اینست که سکه‌های اولیه بخصوص سکه‌های طلا که دارای نقش کلاه‌خود است و در یونان و مقدونیه ضرب شده مربوط به خود اسکندر و از نظر هنری بسیار جالب است و تصویر حقیقی او بوده است. تصویر سکه‌های اسکندر اکثراً بدین ترتیب است که نقش نیم تنه او بشکل هرکول، مظهر قدرت و توانایی و یکی از قهرمانان افسانه‌های قدیم یونان می‌باشد که کلاهی از پوست شیر بسر کشیده و در پشت سکه خدای بزرگ یونان (زئوس) بر روی تخت نشسته و عصای قدرت را بدست گرفته و نام اسکندر بخط یونانی کنار آن نوشته شده است. در حفاری سال‌های 1341 و 1342 هیئت مشترک ایران و انگلیس در پاسارگاد، تعدادی از سکه‌های اسکندر و سلوکوس اول بدست آمده است که از نظر نقش بسیار جالب است این سکه‌ها ضرب شهرهای شوش، بابل، اکباتان کاپادوکیه و آرارات در مجموعه موزه ملی ایران باستان موجود است. از سکه‌های شاهان باختر (250 ق.م) که بر ایالات شرقی حکومت می‌کردند نمونه‌های جالی وجود دارد که هر یک نشان دهنده وضع اجتماعی، اقتصادی، تاریخ، هنر و فرهنگ آن سرزمین است .

منبع : سایت اوشیدر