اعتزال

این مذهب در اوایل قرن دوم هجری توسط و اصل بن عطا (80- 131) پدید آمد، در آن زمان مسئله مرتکبان گناه و حکم دنیوی و اخروی آنان مورد بحث جدی قرار داشت. خوارج آنان را کافر و مشرک دانسته و معتقد بودند اگر بدون توبه از دنیا بروند محکوم به عذاب ابدی خواهند بود، اما اکثریت امت آنان را مؤمن فاسق می دانستند، و حسن بصری آنها را منافق می دانست.

مجموع اندیشمندان معتزله را می توان به دو بخش تقسیم کرد:

گروه حوزه‌های علمیه: در حاشیه برگزاری همایش ملی نقد اعتزال نو، از مجموعه مجلدات پنج جلدی «جریان‌شناسی و نقد اعتزال نو» که برای نخستین بار در جهان اسلام منتشر شده است، رونمایی خواهد شد.