دولت-فاطمیان

بدون تردید، از عوامل مؤثّر در بقای دولت ها (اعم از دینی و غیر دینی)، برخورداری از اقتصاد سالم است. دولت فاطمیان با استقرار در مصر و شام برای هزینه های تبلیغاتی داعیان اسماعیلی، مخارج گزاف دربار و رقابت با دولت عباسی و امویان اندلس، افزون بر بهره گیری از منابع مرسوم و مشروع گذشته، هم چون خُمس، زکات، جزیه، موقوفات و

از جمله مشکلات عباسیان، اداره سرزمینهای دور دست شمال افریقا بود.علاوه بر رقیب خطرناکی چون امویان اندلس که به شمال افریقا نظر داشتند، استقرار گروههای ناراضی مانند خوارج در این ناحیه نیز بر مشکلات می افزود