باشگاه خبرنگاران جوان: پایگاه اینترنتی موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی در گزارشی تحت عنوان «آیا آمریکا در لوای راهبرد مبارزه با تروریسم درصدد تقویت حضور خود در شاخ آفریقاست؟» نوشت: از زمان به قدرت رسیدن دونالد ترامپ به سمت ریاست جمهوری آمریکا در سال 2017، واشنگتن به گونه‌ای چشمگیر توسل به حملات هوایی را در عملیات مبارزه با تروریسم افزایش داده است. ترامپ همزمان با تداوم سیاست دوران اوباما از شدت محدودیت‌هایی که سلف خود در این زمینه اعمال کرده بود به مراتب کاسته است. تاثیر سیاست تسهیل محدودیت‌ها در واقع بر عملیات در سراسر منطقه از افغانستان گرفته تا لیبی و از پاکستان تا یمن به خوبی مشهود بوده است. در سال 2017 آمریکا به اندازه تمام هشت سال ماقبل آن در سومالی حملات هوایی انجام داده است.
بر اساس چارچوبی که باراک اوباما، رئیس جمهور قبلی موسوم به دستورالعمل سیاستگذاری ریاست جمهوری (PPG) بنا نهاده بود، توسل به نیروی مرگبار در خارج از مناطقی که درگیری‌های خصومت آمیز فعالانه در آن‌ها جریان دارد، تنها در صورتی قانونی خواهد بود که هدف «تهدیدی مداوم و فوری» برای آمریکا باشد و در صورتی که قطعیت کامل وجود داشته باشد که به غیرنظامیان تلفاتی وارد نخواهد شد. هر گونه اقدام در این زمینه مستلزم کسب تایید مقامات رده بالای کاخ سفید بود. مناطق خارج از حوزه‌های درگیری خصومت آمیز فعالانه یعنی مناطق خارج از میادینی که آمریکا در آن‌ها درگیری فعال دارد که شامل لیبی، پاکستان، سومالی و یمن می‌شود. افغانستان، عراق و سوریه نیز حوزه‌های درگیری خصومت آمیز فعالانه نیرو‌های آمریکایی به شمار می‌روند. در عمل این سیاست به نوعی انعطاف پذیری تعبیر می‌شود، ولی در هر حال برای توسل به نیروی مرگبار هدفمند محدودیت‌های مهمی قائل شده است.
تشدید حملات هوایی در منطقه شاخ آفریقا
دولت ترامپ به نوبه خود مجموعه قوانین دیگری را تحت عنوان اصول، استاندارد‌ها و رویه‌ها (PSP) در این زمینه تصویب کرده است. تصویب این دستورالعمل متضمن ایجاد دو تغییر کلیدی در روند سیاستگذاری است. نخست آنکه بر اساس آن محدودیت‌ها در زمینه لزوم کسب شواهد و مدارک در اثبات اینکه هدف یک «تهدید فوری» است از بین می‌رود و بدین ترتیب امکان حملات در سطحی وسیع‌تر به اهدافی از جمله شبه نظامیان رده پایین‌تر وجود خواهد داشت. ثانیا محدودیت‌ها در زمینه کسب تایید فرماندهان میدانی آمریکا کاهش می‌یابد و الزامات در زمینه کسب مجوز از مقامات رده بالا ضعیف‌تر می‌شود. پیامد‌های اعمال این تغییرات افزایش توسل به حملات هوایی هدفمند است.
جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا در اکتبر سال 2017 در جلسه استماع کمیته نظامی سنای آمریکا اعلام کرد فرماندهان میدانی بدین ترتیب از اختیارات بیشتری در زمینه تصمیم گیری و نیز ابعاد توسل به نیروی مرگبار بر ضد مظنونان تروریستی برخوردار خواهند بود. افزون بر آن متیس در این جلسه بر آفریقا به عنوان صحنه اصلی مبارزه با تروریسم و لزوم توسل به تلاش‌های به مراتب تهاجمی‌تر در این قاره برای مبارزه با تروریسم تاکید کرد.
منطقه شاخ آفریقا به ویژه سومالی نمونه خوبی از این تغییر استراتژی به شمار می‌رود. آمریکا در سال 2017 حدود 35 مورد حمله هوایی تایید شده با استفاده از ترکیبی از هواپیما‌های شناسایی بدون سرنشین و هواپیما‌های جنگنده انجام داد که در یک مورد بیش از هفت حمله تنها در طول یک هفته صورت گرفته بود. در شش ماه نخست سال 2018 نیز انجام شانزده مورد حمله هوایی تایید شد است، این رقم در مدت مشابه سال 2016 چهارده مورد و در مدت مشابه سال 2015 یازده مورد بود. فرمان ریاست جمهوری ترامپ در مارس سال 2017 در اعلام سومالی به عنوان منطقه فعال درگیری خصومت آمیز دربردارنده گسترش حملات هوایی به این منطقه بود. در هر حال پنتاگون به صورت علنی به همه این حملات و عملیات در این کشور اذعان نکرد و به همین دلیل از تعداد واقعی حملات هوایی به سومالی اطلاع دقیقی در دست نیست. گزارش‌ها حاکیست حدود پانصد نیروی نظامی آمریکایی در منطقه مستقر هستند با این همه رقم تایید شده‌ای در این خصوص وجود ندارد.
استراتژی مبارزه با تروریسم در منطقه
پنتاگون اعلام کرده است گرفتن فضای امن از گروه تروریستی الشباب برای کاهش حملات بالقوه بر ضد آمریکا یا شهروندان این کشور از اهمیت حیاتی برخوردار است. حفظ ثبات سومالی و منطقه نیز بر منافع اقتصادی و انرژی آمریکا تاثیر دارد، زیرا تنگه باب المندب یک معبر حیاتی برای جریان بین المللی تجارت و انرژی به شمار می‌رود.
از طرفی داعش نیز تهدیدی در سومالی محسوب می‌شود. در نوامبر سال 2017 آمریکا نخستین حملات هوایی خود را ضدمواضع داعش در سومالی انجام داد. استراتژی مبارزه با تروریسم آمریکا همچنین برای آموزش ارتش سومالی در عملیات مشترک با نیرو‌های اتحادیه آفریقا مستقر در سومالی موسوم به آمیسوم (AMISOM) بر نیرو‌های عملیات ویژه آمریکایی متکی است. در هر حال مخاطرات حضور نیرو‌های آمریکایی در منطقه بار دیگر در اوایل ژوئن سال 2018 و هنگامی آشکار شد که یک نظامی عملیات ویژه به دست الشباب کشته شد. در این راستا حملات هوایی جایگزینی مناسب برای استقرار فراگیر نیرو‌های زمینی در منطقه به شمار می‌رود.
نگرانی درباره حملات هوایی
گزارش‌هایی در زمینه افزایش تلفات غیرنظامی در نتیجه حملات هوایی وجود دارد و گروه‌های حقوق بشری درباره پیامد‌های جدی تلفات انسانی هشدار داده اند. برخی راهبرد دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا را در ترجیح دادن واکنش نظامی بر رویکرد‌های دیپلماتیک تعریف می‌کنند. در این راستا یک دیپلمات آمریکایی مستقر در سومالی در نوامبر سال 2017 به نشانه اعتراض به رویکرد آمریکا و آنچه که وی ناتوانی کشورش در عمل به تعهدات خود در زمینه پیشبرد اهداف حقوق بشری و دموکراسی و پیشبرد سیاست به جای نظامی‌گری در منطقه نامید، از سمت خود استعفا کرد. همچنین از زمان کناره گیری سفیر سابق آمریکا در سومالی در اکتبر سال 2017 تاکنون، این پست همچنان خالی مانده و کسی به جای وی معرفی نشده است.
به رغم این نگرانی‌ها تغییر سیاستگذاری و ترجیح روشن دولت ترامپ به اتخاذ رویکردی به مراتب تهاجمی‌تر احتمالا به معنای تداوم حملات هوایی در منطقه و در سومالی در کوتاه مدت خواهد بود. افزون بر آن، رویکرد پنتاگون در باب تجدیدنظر در استقرار نیرو‌های عملیات ویژه به منظور مقابله با تهدیدات فزاینده روسیه و چین ممکن است با کاهش چشمگیر نیرو‌های آمریکایی مستقر در آفریقا همراه باشد. در نتیجه ممکن است ارتش آمریکا به منظور پر کردن خلا ناشی از کاهش نیروی نظامی مستقر در منطقه در عملیات مبارزه با تروریسم هرچه بیشتر و بیشتر بر انجام حملات هوایی متکی و وابسته شود.
