به گزارش ایسنا، به موجب قانون تاسیس «دهیاری‌های خودکفا در روستاهای کشور» (مصوب 14 تیرماه سال 1377) وزارت کشور اجازه یافت تا نهاد عمومی و غیر دولتی دهیاری را با شخصیت حقوقی مستقل در مناطق روستایی کشور راه اندازی کند که این قانون در سال 1382 اجرایی شد و تا کنون تعداد 36هزار و 844 دهیاری در روستاهای بالای 30 خانوار در کشور راه‌اندازی شده و 92 درصد جامعه روستایی از خدمات این نهاد بهره‌مند شده‌اند که 14تیرماه هم در سالنامه رسمی با عنوان «روز دهیاری و شهرداری» نامگذاری شده است.
مفاهیم و تاریخچه مدیریت روستایی در کشور
در 100 سال اخیر و به طور متوسط هر 25سال مدیریت روستایی دستخوش تغییراتی بوده است به طوری تا سال 42 حاکمان و کدخدایان مدیران روستا بودند. بعد از آن در سال 53 با تاسیس انجمن ده نیاز به فردی که حرف اول را بزند احساس شد و مدیریت روستایی آن دوره بر عهده شخصی به نام "دهبان" قرار گرفت.این روند ادامه داشت تا زمانی که شورای اسلامی روستا تاسیس شد و چون این شورا بیشتر نقش نظارتی و تصمیم سازی را بر عهده داشت می‌بایست یک نفر به عنوان تصمیم گیرنده نهایی انتخاب شود به همین دلیل در سال 75 دوره جدیدی با عنوان "دهیاری" مطرح شد که می‌بایست فرد به نام دهیار مدیریت آن را برعهده گیرد.سرانجام و در 14تیرماه سال 77 قانون تاسیس دهیاری‌های خودکفا مصوب شد اما اولین دهیاری به طور رسمی در سال 82 و در روستای آقا بابا، دهستان ایلات قاقازان شرقی بخش کوهین در شهرستان قزوین تاسیس شد.
دهیاری‌ها سازمانی مدنی و نیمه دولتی در کشور هستند که درون روستاها به انجام وظیفه می‌پردازد. این سازمان تحت نظر دهیار اداره می‌شود و عملکردش مشابه سازوکار شهرداری در شهرهاست. دهیاری‌ها دارای کارکردهای متعددی هستند که از آن جمله می‌توان به بازوی اجرایی شورای اسلامی در نظام مدیریت روستایی، ارائه دهنده خدمات و تسهیلات عمومی، تقویت کننده روند توسعه اجتماعی و فرهنگی، بسترساز شهرهای آینده و کنترل‌کننده روند مهاجرت از روستا به شهر، حافظ امکانات زیربنایی احداث شده در نواحی روستایی، تقویت‌کننده روند توسعه کشاورزی، قابلیت تصدی بسیاری از وظایف بخش دولتی و بهبود وضع زیست‌محیطی روستا اشاره کرد.
در راستای بیستمین سالگرد تصویب این قانون، معاونت امور دهیاری‌های سازمان شهرداری های و دهیاری‌های کشور گزارشی از وضعیت دهیاری‌ها، اعتبارات تخصیص داده شده به آنها، حضور زنان در این سازمان ،مساعدت‌های انجام شده برای اجرای پروژه‌های عمرانی و... ارائه داده است. در ابتدای این گزارش آمده است دهیاری‌ها می‌توانند یکی از عرصه‌های قابل تامل برای حضور زنان در حوزه مدیریت روستا، نهاد دهیاری باشند و زنان از بدو شکل گیری دهیاری‌ها حضور پویا و فعالی در عرصه مدیریت روستایی به نمایش گذاشته‌اند؛ به طوری که سهم بانوان دهیار از 2167 نفر در پایان دوره چهارم شوراهای اسلامی روستاها به 2393 نفر دهیار زن در آغاز دوره پنجم شوراهای اسلامی افزایش یافته است. همچنین در این میان زنان عضو شوراهای روستا نیز سهم مهمی را به خود اختصاص داده‌اند که به طور مثال در دوره چهارم شوراها، تعداد 2428 نفر از زنان عضو شوراهای روستا بوده و در دوره پنجم شوراهای اسلامی این تعداد به 3547 نفر عضو زن افزایش یافته است که رشد تقریبا 46 درصدی را شاهد هستیم. استان‌های خراسان رضوی، کرمان، مازندران، سیستان و بلوچستان و گیلان به ترتیب دارای بیشترین دهیاران زن در پنجمین دوره شوراهای اسلامی هستند.
تعداد دهیاران زن در دوره‌های سوم تا پنجم شوراهای اسلامی روستا
| دوره سوم |
آغاز دوره چهارم |
پایان دوره چهارم |
آغاز دوره پنجم |
| 888 |
1523 |
2167 |
2393 |
اعتبارات پرداخت شده به دهیاری‌ها
در بخش دیگری از این گزارش به اعتبارات تخصیص داده شده به دهیاری ها از سال 82 تا 96 و روند صعودی این تخصیصات اشاره شده است به طوری که اقدامات انجام شده در این راستا باعث افزایش سهم 20 درصدی دهیاری‌ها به 35 درصد در قانون مالیات بر ارزش افزوده،برخورداری روستاهای فاقد دهیاری و مناطق عشایری از درآمدهای ناشی از عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده،توجه ویژه دولت به مناطق کمتر توسعه یافته، از سال 1393 تا پایان سال 1396 از طریق تخصیص اعتبارات بند "و" تبصره 6 قانون بودجه کشور شده و بنابراین با توجه به اقدامات صورت گرفته و افزایش میزان اعتبارات تخصیص یافته به دهیاری‌ها در طول دولت دوازدهم، سرانه اعتبارات تخصیصی به هر روستایی ساکن در روستاهای دارای دهیاری از 1435 هزار ریال در سال 1395 به 2508 هزار ریال در سال 1396 با رشدی معادل 75 درصد افزایش داشته است. همچنین افزایش اعتبارات تخصیصی به دهیاری‌های کشور از حدود 1327 میلیارد تومان در سال 1392 (سال ابتدایی دولت یازدهم) به حدود 4604 میلیارد تومان در سال 1396 و افزایشی بالغ بر 247 درصد داشته است.
اعتبارات پرداخت شده به دهیاری ها طی سنوات گذشته
| سال |
جمع کل اعتبار(میلیون ریال) |
| 1382 |
974،360 |
| 1383 |
1،389،777 |
| 1384 |
1،520،000 |
| 1385 |
1،623،750 |
| 1386 |
1،754،000 |
| 1387 |
1،702،831 |
| 1388 |
3،220،472 |
| 1389 |
2،524،817 |
| 1390 |
6،756،969 |
| 1391 |
8،781،526 |
| 1392 |
13،273،069 |
| 1393 |
20،734،017 |
| 1394 |
19،289،540 |
| 1395 |
26،200،599 |
| 1396 |
46،042،024 |
| جمع |
155،787،751 |
اقدامات انجام شده معاونت امور دهیاری ها به منظور تجهیز دهیاری‌ها به ماشین‌آلات عمرانی و خدماتی
8500 روستا دارای سیستم مدیریت پسماند هستند
معاونت امور دهیاری‌های سازمان شهرداری ها و دهیاری‌ها کشور به عنوان یکی از دستگاه‌های متولی امور دهیاری‌ها به شرح اقدامات انجام شده به منظور تجهیز دهیاری‌ها به ماشین‌آلات عمرانی و خدماتی پرداخته و بیان کرده است که‌از ابتدای تاسیس دهیاری‌ها تا پایان سال 1392 تعداد 12943 دستگاه از انواع ماشین آلات عمرانی و خدماتی همچون حمل زباله، آتش نشانی، بکهولودر، مینی لودر، تراکتور، کمپرسی و لودر در اختیار دهیاری‌های کشور قرار گرفته‌اند.
همچنین در سال 1393 تعداد 2950 دستگاه ماشین آلات عمرانی و خدماتی همچون حمل زباله، بکهولودر، لودر، مینی لودر، کمپرسی نیمه سنگین و آتش نشانی ، در سال 1394 تعداد 387 دستگاه ماشین آلات عمرانی و خدماتی چون حمل زباله، لودر، مینی لودر، کمپرسی نیمه سنگین و آتش نشانی در اختیار دهیاری‌های کشور قرار گرفته است و این تعداد در سال 1395به 326 دستگاه ماشین آلات عمرانی و خدماتی و در سال 1396 به 500 دستگاه ماشین آلات عمرانی و خدماتی رسیده است.
بر این اساس تا کنون بیش از 17000 دستگاه انواع ماشین آلات به دهیاری‌ها اختصاص یافته است که خدمات متنوعی را به عرصه‌های روستایی ارائه داده‌اند.همچنین با توجه به پراکنش فضایی پایگاه‌های آتش نشانی روستایی کشور هم اکنون بالغ بر 9000 روستای کشور تحت پوشش خدمات ایمنی و آتش نشانی قرار دارند و با توجه به توزیع خودروهای حمل زباله هم اکنون در 28 هزار روستای کشور جمع‌آوری پسماند بصورت منظم انجام می‌شود. از این تعداد روستا 8500 روستا دارای سیستم مدیریت پسماند هستند.
کمک به اجرای پروژه‌های عمرانی دهیاری ها
در ادامه این گزارش تشریح شده است که معاونت امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌های و دهیاری‌های کشور علاوه برتخصیص اعتبارات قانونی به دهیاری‌ها مساعدت‌هایی را برای اجرای پروژه‌های عمرانی در اختیار آنان قرار داده است.به عبارت دیگر با توجه به ظرفیت ایجاد شده در قالب بند و تبصره 6 قانون بودجه سال 1395 و 1394 اعتباری بالغ بر 1700 میلیارد ریال برای اجرای طرح‌های عمرانی به دهیاری‌ها مساعدت شده که به موجب آن 6300 پروژه در این دو سال توسط دهیاری‌ها اجرا شده است.همچنین از محل وجوه بند (و) تبصره (6) قانون بودجه سال 1396 کشور 1370 میلیارد ریال برای اجرای 7477 پروژه به دهیاری‌های واجد شرایط برای اجرای یک طرح عمرانی مشخص با اولویت تکمیل پروژه‌های نیمه تمام مساعدت شده است.
از طرفی بیشترین تعداد این پروژه‌ها را طرح بهسازی معابر روستایی با تعداد 2849 پروژه شامل می‌شود که معادل 73 درصد از مجموع پروژه‌ها بوده و برای اجرای آن بیش از 700 میلیارد ریال به دهیاری‌های مورد نظر مساعدت شده است. بر اساس برآورد صورت گرفته در قالب اعتبار مذکور، نزدیک به سه میلیون متر مربع روستایی در کشور مورد بهسازی از قبیل پیاده روسازی، جدول گذاری، زیرسازی و آسفالت قرار می‌گیرد.همچنین برای اجرای 462 پروژه جمع‌آوری آب‌های سطحی، 371 پروژه احداث بوستان روستایی و 101 پروژه توسعه زیرساخت‌های گردشگری، 41 پروژه احداث پایگاه آتش نشانی، 42 پروژه احداث غسالخانه و ساماندهی آرامستان و 41 پروژه کارآفرین و درآمدزا، نیز به طور مجموع اعتباری بالغ بر 371 میلیارد ریال به دهیاری‌های مربوطه مساعدت شده است.
به گزارش ایسنا،باوجود گذشت 20 سال از تصویب قانون تاسیس دهیاری های خود کفا و 15سال از تاسیس اولین دهیاری، اما این سازمان جوان در طی این مدت فراز و نشیبهای بسیاری به خود دیده است. فراز و نشیبهایی که حتی بعضا منجر به غیرفعال شدن بعضی دهیاری ها شده است و اگر پای درد و دل بعضی از دهیاران بنشینیم می‌بینیم که دغدغه های آنها از امنیت شغلی تا قابل احترام بودن برای سایر دستگاهها، تنشهای اقلیمی، اعتباری و جمعیتی را شامل می شود. دغدغه‌هایی که به دلیل توجه ناکافی به آنان طی سالیان دراز به وجود آمده است، بنابراین بایستی تمام دستگاه‌های متولی امور دهیاری‌ها و روستاها در یک هم افزایی، اندکی رویکرد خود را در برابر روستاها تغییر داده و برای بهبود کیفیت زندگی مردم روستایی تلاش بیشتری کنند. این اقدامات در قدم اول با بهبود وضعیت دهیاری‌ها که متولی امور در روستاها هستند امکان پذیر خواهد شد.
