سوغات و صنایع دستی کرمانشاه

از ابتدای سفر هر بار که لحظه ای شاد را تجربه می کنی، دلت برای خانواده و دوستانت تنگ می شود و آرزو میکنی، ای کاش همراهت بودند و با هم می خندیدید…

از جلوی هر مغازه ای که رد می شوی، قصد خرید تحفه ای برایشان داری، می خواهی هر طور شده آن ها را در این سفر شریک کنی.

کرمانشاه نیز مانند دیگر شهرهای ایران پر است از صنایع دستی متنوع و زیبا و سوغات رنگارنگ. باید نیم روزی را در بازار با صفای کرمانشاه سپری کنی و حجره های مملو از محصولات و صنایعشان را خوب ببینی تا هرآنچه دلت می خواهد برای عزیرانت از کسبه مهربان و شیرین سخن بازار خرید کنی و سفرت را پربار تر کنی.

کارناوال در سفر به این دیار قصد دارد، برای همراهان خود از #صنایع دستی کرمانشاه را معرفی کند.

همراه کارناوال شوید …

بازار کرمانشاه…

روز آخر سفرمان به کرمانشاه بود که قصد رفتن به بازار را کردیم و از اهالی آدرس را پرسیده و روانه بازار شدیم.

از خیابان های اطراف بازار، هیاهوی اهالی که لباس های سنتی و محلی بر تن داشتند، متوجه نزدیک شدن به محل مورد نظر شدیم.

ورودی بازار تعداد بسیاری دکان های شیرینی پزی بود که کاملا سنتی مشغول پخت نان نرنجی و کاک بودند و یک نفر هم جلوی دکان به همه گردشگران نان برنجی تعارف می کرد. عطر شیرنی با روغن کرمانشاهی خوش آمد بسیار عالی بود برای خرید سوغات …

از دالان ورودی که گذشتیم دنیایی رنگارنگ از پارچه هایی کار شده را دیدیم که مخصوص لباس بانوان کُرد بود و گردشگران بسیاری محو رنگ های شاد و زیبا و زری دوزی ها و منجوق و ملیله دوزی ها و… روی این پارچه ها شده بودند.

در بازار حجره های لباس کردی، گیوه، دست بافته ها و …. کرمانشاهی نیز وجود دارد. برخی از دکان های سوغاتی فروشی، ماده ای سفید رنگ در بسته های کوچک دارند که طرفداران بسیاری دارد؛ کمی جلو رفته و از صاحب مغازه پرسیدیم و متوجه شدیم که سقز ( خوراکی شبیه آدامس )  است که در این شهر اهالی استفاده می کنند.

باید با هنرها و صنایع این شهر بیشتر آشنا شویم که در این بازار زیبا و رنگین دچار سردرگمی نشویم…

 مطالعه و شناخت بیشتر  نان و شیرینی و غذاهای سنتی کرمانشاه قسمت اول و دوم را فراموش نکنید.

سوغات کرمانشاه

در ادامه به سوغات و صنایع دستی کرمانشاه خواهیم پرداخت تا بدانیم در سفرمان به این دیار چه چیزی باید به یادگار بیاوریم :

شیرینی های کرمانشاه

اغلب ما شیرینی های خوش عطر و طعم کرمانشاه را میشناسیم و درسفره بزم ها و شادی هایمان حضور دارند.

کرمانشاه شیرینی های سنتی بسیاری دارد که که معروفترین آن ها نان برنجی، کاک، خرمایی است که به عنوان سوغات این شهر نیز شناخه می شود. (معرفی دیگر نان ها و شیرینی های کرمانشاه از دست ندهید .)

1 )  نان برنجی کرمانشاه

نان برنجی از شیرینی های قدیمی این شهر است که سابقه پخت آن به عصر قاجار می رسد.

دو نوع نان برنجی در این شهر تهیه می شود یکی زعفرانی و دیگری ساده.

برای پخت این شیرینی معروف و خوشمزه از آرد برنج، تخم مرغ، شکر، روغن، هل ،گلاب و تخم خرفه استفاده می کنند. برخی به جای روغن معمولی از روغن کرمانشاهی استفاده کرده که عطر و طعم نان برنجی را متفاوت و ارزش غذایی آن را بسیاربالا می برد.

در یزد و قزوین نیز نان برنجی را درست می کنند اما طعم شیرینی هر منطقه متفاوت است.

2 ) کاک کرمانشاه

کاک در قنادی اکثر شهرهای ایران دیده می شود؛ اما اصل آن مخصوص کرمانشاه و شیراز است.

کاک شیرینی بسیار خوشمزه ای است که از لایه هایی بسیار نازک و شکر و دارچین تشکیل شده. پخت و تهیه این نوع شیرینی نیاز به مهارت و تبحری ویژه دارد.

برای پخت کاک از آرد تخم مرغ، هل، روغن و دارچین استفاده می کنند.

3 ) نان خرمایی کرمانشاه

این شیرینی خوشمزه را اهالی کرمانشاه خانقی می نامند. شیرینی مغزدار از خرما و گاهی گردو.

مواد اولیه نان خرمایی آرد، شکر، زعفران، گلاب، روغن و خرما ست؛ که خرما را بدون پوست له می کنند و داخل خمیر میگذارند. طعم آن کمی شبیه کلمبه کرمان است. نان خرمایی را می توانید با گردو یا ساده تهیه کنید.

روغن کرمانشاهی ، بهترین سوغات کرمانشاه

همان روغن حیوانی است که از  کره محلی حاصل شیر گوسفند و گاو به دست می آید. برای به دست آوردن روغن حیوانی دوغ را در مشکی ریخته و تکان می دهند و پس از جدا شدن کره از ماست، کرده را داخل دیگی ریخته و حرارت داده تا آب آن از بین برود و روغنی خالص باقی بماند.

اهالی کرمانشاه از این روغن به جای روغن نباتی در غذاها و شیرینی هایشان استفاده می کنند. البته برای کسانی که به خوردن این نوع روغن عادت ندارند کمی سنگین است.

روغن کرمانشاهی یکی از بهترین نوع سوغات این منطقه است که بسیار طرفدار دارد.

صنایع دستی کرمانشاه

صنایع دستی این دیار عبارت اند از :

1 )  چرم سازی کرمانشاه

صنعت چرم سازی اغلب در مناطقی رشد می کند که دام و احشام فراوان داشته باشد. کرمانشاه به خاطر شرایط اقلیمی از گذشته محل پرورش دام های فراوان بوده و به همین دلیل این شهر یکی از مراکز مهم تولید چرم مرغوب ایران بوده است.

چرم سازی هنری ارزشمند است که در زمینه صنایع دستی کاربردهای فراوان دارد. آنقدر در گذشته این هنر پررنگ بوده که در کرمانشاه بازاری با نام سراجی وجوداشته است.

در کرمانشاه در حدود 100 کارگاه چرم سازی وجود دارد که بسیاری از آن ها توسط بزرگان و پیشکسوتان این هنر اداره می شود.

به طور کلی از دو روش برای عمل آوری چرم خام  استفاده می شود؛ یکی برای پوست گاو و دیگری برای پوست گوسفند که با استفاده از نمک و زاج سفید، انجام می شود و به آن “چرم زاغی” می گویند.

برای دستیابی به چرمی مرغوب فرآیندهایی طولانی و اساسی صورت می گیرد که همگی نیاز به تبحر و مهارت خاصی دارد.

مراحل تولید چرم عبارتند از: “خام را آب زدن” ، “آهک زدن و عورامکاری“، ” متورم کردن“، “ نمک پاشیدن“، “ مازوکاری“، ” کاشیکاری“، ” رنگ ریختن “، ” صیقلزنی“.

2 )  گیوه کرمانشاه

بی شک شما تا به امروز گیوه های بسیاری را دیده اید ،  بسیاری از قدیمی ها که همچنان گیوه را به خاطر دوام، سبکی و… دیگر پاپوش ها ترجیح می دهند.

این پاپوش تابستانی بسیار راحت و سبک است و می توان در پیاده روی های طولانی آن استفاده کرد. برای تولید گیوه از از نخ قالی، نخ ابریشم و برای کف آن از پلاستیک استفاده می شود و تمام مراحل تولید به صورت کالا دستی انجام می شود.

 تولید گیوه دراستان های فارس، چهارمحال بختیاری، کرمانشاه، اصفهان، همدان و مرکزی… رواج دارد.

در کرمانشاه، هنرمندان گیوه باف، پنج نوع گیوه تولید می کنند:

“گیوه زیرپارچه ای“، “گیوه تخت آجیده“، “گیوه تخت چرمی“، “گیوه تخت لاستیکی” و “گیوه رویه ابریشمی” .

3 )  موج بافی کرمانشاه

موج یا رختخواب پیچ نوعی پارچه از پشم است و موج بافی یکی از صنایع دستی زیبای کرمانشاه می باشد که از آن به عنوان روانداز، سجاده، رختخواب پیچ، رو کرسی، پرده و… استفاده می شود. طرح این بافته ها بیشتر چهارخانه، سیاه و سفید، تخت قرمز، شطرنجی و کشکولی است.

موج بافی امروز رونق گذشته را ندارد و تنها به صورت سفارشی بافته می شود. در #سفر به کرمانشاه خرید این نوع دست بافته ها باعث رونق دورباره این هنر می شود.

برخی از کارگاه های موج بافی را می توان در اورامانات با موج های رنگین کمانی و جوانرود کرمانشاه وجود دارند.

سفر کارناوال به هورامان که به آن اورامان نیز می گویند را از دست ندهید :

روستای هورامان ؛ سرزمین اهورایی ایران

4 ) چیغ بافی کرمانشاه

چیغ نوعی حصیر در حدود 150سانیت متری است که بیشتر مورد استفاده عشایر این منطقه است. در چیغ بافی برروی حصیر نقش هایی را با پشم می اندازند.

عشایر از این بافته ها برای تقسیم بندی سیاه چادر ها و محافظت از آن استفاده می کنند.

5 )  پرده بافی

روستاییان و عشایر این منطقه با دستگاه های موج بافی، پرده هایی نخی می بافند که یکی از #قدیمی ترین صنایع دستی کرمانشاه محسوب می شود. این نساجی ها را با پرس و جو از اهالی می توانید در کرمانشاه بیابید و دست بافته هایی زیبا را به عنوان سوغات از بافنده ها خریداری کنید.

6) قالی بافی

قالی بافی یکی از هنرهای ارزنده ایرانی است که در شهرهای مختلف ایران با طرح های مخصوص آن شهر بافته می شود. در کرمانشاه زنان قالی باف در مناطق روستایی و عشایری قالی هایی زیبا را با نقشه ها و طرح های بومی و بیشتر برای مصرف خود می بافند. در تمامی نواحی کرمانشاه، پرز قالی بلند و به اصلاح پرگوشت با نخ پشم هایی با رنگ های گیاهی است و از دارهای عمودی برای بافت قالی استفاده می شود.

در میان قالی بافان کرمانشاهی واژه “گل” را بسیار خواهید شنید، این واژه به معنای “نقش” به کار می رود.

در میان نقش های مختلف قالی، نقش ” بازو بندی” نقشی بومی استکه تا به امروز بازار خود را د رمیان مردم حفظ کرده است.

ار نقوش مختلف می توان به نقشه دار گل، بازوبندی سماوری، عبداللهی، اکبرآبادی، حسین آبادی، کیونانی (تخت جمشید یا خانم باف) اشاره کرد. البته همه این نقش ها، مجموعه ای خرده نقش ها هستند که قالی به این زیبایی را به وجود می آورند. خرده نقش ها مانند:

ماسی (به معنی ماهی)، ملوچک (گنجشک)، پنجه، حوض، )، ماهی، چراغ، ماه، خرس، قلاب، بازوبند، دارگل، بال، نان، ماه، شال، سماور، مسجد، پنجره، گل مروارید، گل زنگوله، گل جقه، پرچم، ، بازو (وردنه)، شمامه (دستنبو).

قالی هایی با نقش های غیر بومی در میان قالی های کرمانشاهی راه پیدا کرده اند که متعلق به همسایه های این منطقه است چون نقشه عشوند (متعلق به نهاوند)، جوزان ( متعلق به ملایر)، بُرچِلو (متعلق به اراک )، ماهی (بیجار) و ماهی درهم (کردستان).

7 )  گلیم بافی

گلیم بافی از دیگر هنرها و صنایع دستی این خطه است که توسط کارگاه های خانگی و بسشتر در هرسین کرمانشاه تولید می شود.

نقوش گلیم های کرمانشاه عبارتند ازچشمه نظامی، و‎ ‎نقوش ترکیبی درخت و لانه گنجشک، مرغابی، مار، عروسک، قیچی، خطوط افقی، عمودی‎، نقش قرقره راه راه، پنجه گربه، قاچ خربزه، گل مشرفی، گل ترمه و سوزنی.

8 ) جاجیم بافی

جاجیم دست بافته هایی از پشم است که به عنوان بالاپوشی گرم استفاده می شود و بیشتر در خانواده های عشایری و روستایی بافته می شود. جاجیم به گلیم بسیار شباهت دارد با این تفاوت که جاجیم را در چهارتخته بافته و سپس آن ها را به هم دوخته و وصل می کنند. بسیاری از خانواده های روستایی جاجیم را به عنوان جهیزیه یا هدیه به عروسان می دهند. مرغوبترین جاجیم این منطقه را از  اورامانات و ثلاث می توان تهیه کرد. – 

9 )  ابزارهای فلزی

ابزاهایی فلزی چون ابزار زین و یراق، ابزار و وسایل کار و شکار، چاقو، کارد، قندشکن، قفل و کلید و… را اهالی یکی از روستاهای

 اطراف کرمانشاه به نام کرند، در کارگاه های خود تولید می کنند و در تولید این ابزرا مهارت دارند و همین امرسبب شهرت روستایشان شده است

10 ) دیگر سوغات کرمانشاه

سوغات و صنایع دیگر نیز در گوشه و کنار این شهر خواهید دید که حاصل تلاش مردان و زنان سخت کوش کرد این دیار است. این صنایع مشتریان خاص خود را دارد که برخی به بهانه خرید آن به کرمانشاه می آیند.

تولید انواع آلات موسیقی چون دف که کردها مهارت ویژه ای در نواختن آن دارند، سه تار، تنبور و دیوان

یکی دیگر از صنایعی که حتما در بازار چشمتان به آن می خورد، جانماز و تسبیح کرمانشاه است که در رنگ ها و سایزهای مختلف و به شیوه های متفاوت بافته می شود.

سخن آخر

تا به حال به کرمانشاه سفر کرده اید ؟ کدام یک ازاین صنایع  را به سوغات آورده اید؟