پایان ۵۳ نفر

زندگی

انور در سال 1295 در تهران به دنیا آمد و فرزند یک روزنامه نگار معروف و مشروطه‌خواه ایرانی به نام یحیی کاشانی بود که مدیر روزنامه‌هایی از جمله حبل‌المتین تهران، ایران،‌ مجلس و... بود. پدر انور خامه‌ای همچنین از مجتهدان برجسته دهه‌های 1260 تا 1290 خورشیدی در ایران و مسلط به زبان‌ فرانسوی و علوم جدید در آن روزگار بود. او در بهار 1356 و در 60 سالگی ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند دختر است. همسر او سال‌ها پیش در یک تصادف آسیب جدی دید و چند ماه بعد از آن فوت شد. دختر انور خامه‌ای درباره زندگی پدرش گفته: پدرم یک برادر و دوخواهر بزرگ‌تر از خودش داشته است و او کوچک‌ترین فرزند مادر و پدرش بوده است. او در شش سالگی به مدرسه رفت، ولی در همان سال اول و در ماه‌های اول سال بیماری کچلی گرفت و مجبور شد که در خانه بماند و خود خواندن و نوشتن و ریاضی بیاموزد؛ البته در خانه آنها هم پدرش و هم برادر و خواهرانش سواد خواندن و نوشتن داشتند و به او کمک می‌کردند. پس از بهبودی که به مدرسه رفت از او آزمون گرفتند و او را در سال چهارم گذاشتند و ایشان یکسره تا سال آخر دبیرستان را خواند و پس از دیپلم دبیرستان در 1313در دانشکده صنعتی در رشته مهندسی شیمی مشغول تحصیل شد.

مبارزات

خامه‌ای در زمان دانشجویی با گروهی علیه دولت رضاشاه مبارزه کرد و به علت بازداشت در سال 1316 نتوانست به تحصیلاتش ادامه بدهد. او محکوم به شش سال زندان شد؛ اما پس از 5 سال زندان، در مهر 1320 مشمول قانون عفو عمومی قرار گرفت و از زندان آزاد شد. پس از آزادی، چون موظف به تامین زندگی خود و مادرش بود نتوانست تحصیل دانشگاهی را ادامه دهد و به کار روزنامه نگاری پرداخت افزون بر این در بهمن ماه 1321 از طرف وزارت پیشه و هنر برای دبیری دبیرستان صنعتی استخدام شد و دو کار را همزمان انجام می‌داد. در سال 1323 عضو حزب توده شد که رهبران آن از گروه 53 نفر بودند و پس از آزادی در سال 1320 این حزب را تاسیس کرده بودند. او در سال 1326 به همراه خلیل ملکی و جلال‌آل‌احمد و فریدون توللی از حزب توده انشعاب کرد. با پیدایش جنبش جبهه ملی و نهضت ملی کردن صنعت نفت محدودیت‌ها از بین رفت و فعالیت سیاسی انور نیز از نو آغاز شد و با تنی چند از انشعابیون نخست روزنامه جهان ما و حجّار را انتشار می‌داد و سپس جمعیت رهایی کار و اندیشه را تاسیس کرد. این دوران فعالیت نیز با کودتای 28 مرداد 1332 به پایان رسید و انور نیز برای بار دیگر بازداشت شد. از این هنگام به بعد او دیگر فعالیت سیاسی نداشت و زندگی خود را صرف نوشتن مقالات در نشریات و تدریس در دبیرستان‌های تهران می‌کرد.

تالیفات

خامه‌ای تالیفات متعددی دارد که ازجمله مهم‌ترین کتاب‌های او می‌توان به «تجدیدنظرطلبی از مارکس تا مائو» اشاره کرد. این کتاب بارها در فرانسه تجدید چاپ شد و هربرت مارکوزه فیلسوف مشهور آلمانی مکتب فرانکفورت، قلم به ستایش آن گشود. خامه‌ای بعدها این کتابش را به فارسی ترجمه و منتشر کرد. از دیگر آثار او «خاطرات سیاسی دکتر انور خامه‌ای» در سه مجلد با عنوان‌های « پنجاه وسه نفر»، «از انشعاب تا کودتا» ، «فرصت بزرگ از دست رفته»، «خاطرات روزنامه‌نگار»، «اقتصاد بدون نفت»، «محنت آباد» و... است. مجموعه کتاب‌های او با عنوان «سال‌های پرآشوب» که یک مجموعه ده جلدی است همچنان در حال انتشار است و تا کنون چهار جلد از آن چاپ شده است.