هرسال با شروع فصل سرما و استفاده از وسایل گازسوز و گرمایشی، احتمال حوادث ناشی از گاز گرفتگی بیشتر می‌شود و تعداد زیادی از هموطنان جان خود را در اثر مسمومیت با منوکسیدکربن از دست میدهند؛ گازی بی‌رنگ و بی‌بو که با چشم قابل مشاهده نیست و در اثر سوخت ناقص مواد سوختی و عموما در فضای بسته ایجاد می‌شود.
به گزارش به نقل از شهروند ،این گاز در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی به‌خصوص در محیط‌های دربسته و فاقد اکسیژن، ممکن است تولید شود؛ گازی بسیار سمی که به علت عملکرد نامناسب وسیله گرمایشی در اثر سوخت ناقص، نصب نادرست یا استفاده ناصحیح از آن ایجاد می‌شود. غلظت منو اکسید در مقادیر بسیار پایین برای انسان خطرناک وکشنده است و تمام وسایل گازسوز می‌توانند به‌عنوان یک عامل بالقوه باشند.
حوادث ناگهانی و فقط یک بار رخ میدهند و قابل جبران نیستند. با توجه به فصل سرما خانواده‌ها باید با روش‌های استفاده صحیح از وسایل گازی و علایم شایع گازگرفتگی آشنا باشند و در صورت مشاهده این علایم، اقدامات اولیه را انجام دهند. گیجی، کرختی مزمن، سردرد ناگهانی و بدون درد از علایم شایع گاز گرفتگی هستند که افراد سالم به دلیل این‌که این علایم دیرتر در آنها بروز می‌کند باید کاملا هوشیار بوده و با مشاهده این علایم، در افرادی که حساس‌تر هستند، سریعا اقدامات اولیه را انجام دهند. حوادث گازگرفتگی از آن حوادثی است که تنها با کمی دقت می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد و برعکس، کمی بی‌احتیاطی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. در این‌جا به مهمترین موارد و نکات ایمنی حین استفاده از وسایل گازسوز در منزل و محل کار اشاره می‌کنیم.
٦ نکته که هنگام مصرف گاز طبیعی باید بدانید
بعد از این‌که گاز به وسایل گازسوز رسید، مهمترین نکاتی که باید مورد توجه قرار گیرد، عبارتند از:
بررسی قطعات و اجزایی از وسایل گازسوز که گاز در آنها جریان دارد و اطمینان از این‌که هیچ‌گونه نشت گازی در این اجزا وجود ندارد و همه اجزا به خوبی کار می‌کنند.نکته دوم که بسیار حایز اهمیت است و باید مورد توجه قرار گیرد سرنوشت گازهای تولیدی حاصل از احتراق است. آیا محفظه و کانالی وجود دارد تا محصولات احتراق را به خارج منتقل کند؟ در صورتی که اکسیژن به اندازه کافی وجود نداشته باشد، ناقص‌سوزی اتفاق می‌افتد که در این حالت شعله به رنگ زرد، نارنجی یا قرمز است.
در چنین حالتی گاز حاصل از احتراق منواکسید کربن است که بسیار سمی و خطرناک است. منواکسید کربن گازی است بی‌رنگ، بدون بو و مزه که وزن مخصوص آن نزدیک به هواست. مقدار کم آن باعث مشکلات تنفسی، سردرد و تحریک مخاط بینی می‌شود. در صورتی که غلظت این گاز در محیط افزایش یابد باعث بیهوشی و مرگ خواهد شد، بنابراین باید محفظه و کانال مناسبی وجود داشته باشد تا گازهای حاصل از احتراق را به خارج از ساختمان و به فضای آزاد هدایت کند تا باعث مسمومیت و مرگ افراد نشود.
ازجمله نکاتی که مشترکان گاز هنگام خرید و بکارگیری وسایل گازسوز باید مورد توجه قرار دهند مرغوبیت این وسایل است. دستگاه‌های گازسوز و متعلقات آنها باید طبق استانداردهای ملی آن دستگاه ساخته شده باشد؛ همچنین در نصب دستگاه‌های گازسوز باید بسیار دقت شود. نصب وسایل گازسوز فقط در محل‌های پیش‌بینی‌شده که هوای کافی برای سوختن گاز و قابلیت نصب دودکش وجود داشته باشد آن هم توسط افراد صلاحیت‌دار مجاز است.
مجهزبودن وسایل گازسوز به سیستم‌های ایمنی نقش بسزایی در کاهش خطرات ناشی از گاز طبیعی دارد، بنابراین باید از وسایل گازسوزی که مجهز به سیستم‌های ایمنی باشد، استفاده کرد. ازجمله سیستم‌های ایمنی بکار رفته در وسایل گازسوز ترموکوپل و پیلوت حساس به کاهش میزان اکسیژن هوا (ODS) است.
تا زمانی که شعله وجود داشته باشد و گرمای آن به محل اتصال دو فلز غیر هم‌جنس منتقل شود، در سر دیگر این فلز جریانی ایجاد می‌شود که نهایتا باعث بازشدن مسیر گاز و روشن‌ماندن شعله می‌شود، اما در صورتی که شعله به‌صورت ناخواسته (بر اثر کمبود اکسیژن، وزش باد یا در اجاق‌گازها به‌دلیل سرریز شدن مواد غذایی روی شعله) خاموش شود با سردشدن سنسور ترموکوپل جریان گاز قطع می‌شود تا از انتشار گاز در محیط و ایجاد آتش‌سوزی و انفجار جلوگیری شود.
سیستم ODS نیز نوعی سیستم ایمنی به‌کار رفته در وسایل گازسوز است که بیشتر در بخاری‌های بدون دودکش کاربرد دارد. این سیستم براساس کاهش میزان اکسیژن هوای محیط کار می‌کند و به محض این‌که مقدار اکسیژن هوای محیط اطراف بخاری از ٢١ درجه سانتیگراد به ١٨ برسد، جریان گاز را قطع می‌کند تا بخاری خاموش شود و تا زمانی که میزان اکسیژن هوا به حد نرمال نرسیده باشد از روشن‌شدن بخاری و وسیله گازسوز ممانعت می‌کند. لازم به ذکر است که کم شدن تنها یک‌درصد از اکسیژن هوا و ازدیاد گاز CO و CO٢ می‌تواند عوارضی چون حالت تهوع، سرگیجه و مسمومیت را به بار آورد.
بعد از این‌که از مرغوبیت و استانداردبودن وسایل گازسوز اطمینان حاصل کردیم و مطمئن شدیم که تمام نکات ایمنی و استانداردهای لازم در ساخت وسایل گازسوز، محل نصب و تنظیم کارکردن آنها رعایت شده است، باید محصولات احتراق وسایل گازسوز را به‌وسیله دودکش به بیرون ساختمان هدایت کنیم.
معبری که محصولات احتراق برای خارج شدن از ساختمان از درون آن عبور می‌کنند، دودکش نام دارد. دودکش ازجمله مواردی است که بسیار حایز اهمیت است و رعایت نکردن نکات ایمنی در مورد آن خسارات جبران‌ناپذیری چون مسمومیت و مرگ را به‌دنبال دارد، زیرا تنها راه ارتباطی وسایل گازسوز با فضای خارج از ساختمان از طریق دودکش است. سوختن ناقص، تجمع گازهای مسموم‌کننده، گازگرفتگی و مسمومیت ازجمله مواردی است که بر اثر فقدان دودکش مناسب برای وسایل گازسوز، گرفتگی دودکش و پدیده مکش معکوس بر اثر عدم تهویه کافی در فضای اتاق روی می‌دهد. هرساله با شروع فصل سرما افراد بسیاری به‌دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی مربوط به وسایل گازسوز و تجمع گازهای مسموم‌کننده دچار گازگرفتگی و مرگ می‌شوند.
از اصول ایمنی وسایل گازسوز چه می دانید؟
آیا می‌دانید هرسال در فصل سرما تعداد زیادی از هموطنان براثر عدم رعایت اصول ایمنی در زمان استفاده از وسایل گاز سوز یا تغییرات در سیستم لوله‌کشی داخلی دچار حوادث جبران ناپذیری می‌شوند؟ در این راستا دانستن نکاتی چند الزامی به نظر میرسد. گاز طبیعی هنگام سوختن اکسیژن مصرف می‌کند که آن را از هوای محیط بسته به دست می‌آورد و به همین سبب اگر در منزل سیستم تهویه مناسب هوا وجود نداشته باشد، امکان بروز حوادث ناشی از کمبود اکسیژن و خفگی وجود دارد. بنابراین در فصل سرما با استفاده متعادل از وسایل گرمازا و رعایت اصول ایمنی می‌توان سلامت خانواده را ایجاد و با حوادث مقابله کرد.
آیا می‌توان از پلوپز گازی به جای بخاری استفاده کرد؟
هرگز از پلوپز خانگی به‌عنوان یک وسیله گرمازا استفاده نکنید، زیرا روشن بودن این وسیله در فضای بسته باعث کم شدن اکسیژن و تولید گازهای سمی شده و در موارد بسیاری منجر به حوادث غیرقابل جبران می‌شود، به‌خصوص زمانی که روی سطل یا آجر قرار می‌دهید.
تاثیر هوای تازه بر سوختن وسایل گازسوز چیست؟ برای داشتن هوای تازه به اندازه کافی چه باید کرد؟
در فصل سرما مصرف‌کنندگان به دلیل برودت هوا غافل از این‌که وسایل گرمازا برای سوختن نیاز به هوای تازه دارند همه منافذ ورودی هوا را مسدود می‌کنند. مسیر ورود هوا (معمولا زیر دراصلی ورودی ساختمان) و خروج هوا (بخش کوچکی از پنجره) برای ایجاد تهویه مناسب در حد معقول (بخصوص در آپارتمان‌های کوچک) باز نگه داشته شود. لازم به ذکر است که یک بخاری معمولی برای این‌که ناقص نسوزد در حدود ١٥ برابر مصرف گاز احتیاج به هوای آزاد دارد، بنابراین در صورتی که هوای تازه به اندازه کافی به محل نصب بخاری نرسد خطر بزرگی انسان را تهدید می‌کند.
دودکش خانه خود را حتما آزمایش کنید
آزمایش (١): روش آزمایش عینی دودکش:
در این روش ابتدا وزنه‌ای نسبتا سنگین با حجم کوچک را به یک طناب (با نخ مناسب) بلند وصل کنید و از دهانه خروجی دودکش واقع در پشت‌بام آن را به طبقات پایین هدایت کنید. در صورت مشاهده وزنه در داخل دودکش آپارتمان راه آن باز است و در غیراین صورت به هر طریقی فورا و قبل از استفاده و روشن کردن هر گونه وسایل گازسوز راه دودکش را باز کنید.
آزمایش (٢): آزمایش دودکش قبل از وصل وسیله گازسوز
درِ دودکش نصب شده روی دیوار را بردارید. کبریت یا شمع را روشن کنید و در آستانه دهانه دودکش قرار دهید. در صورتی که زبانه شعله به سمت داخل دودکش متمایل شد، نشان‌دهنده مکش مناسب دودکش است.
آزمایش (٣) دودکش سردنشانه خطر
با نوک انگشتان دست دودکش وسیله گاز سوز روشن را لمس کنید، اگر سرمای آن را احساس کردید، فورا وسیله گاز سوز را خاموش و اشکال را رفع کنید. دودکش سرد زنگ خطری است که نشان می‌دهد گازهای سمی مربوط به وسیله گاز سوز در خانه شما درحال انتشار است. برای اطمینان می‌توانید این آزمایش را هرچند وقت یکبار تکرار کنید.
آزمایش نشت گاز:
به وسیله کف صابون از عدم نشتی گاز در اتصالات و محل بست‌ها اطمینان حاصل کنید و به هیچ وجه از کبریت یا هر گونه شعله دیگری برای این منظور استفاده نکنید.
حتما از سر شیلنگ شیاردار برنجی بلند و بست پهن لاستیک‌دار برای اتصال شیلنگ به شیر گاز استفاده کنید.
حتی‌الامکان شیلنگ وسیله گاز سوز را از سوراخ‌های تیز کابینت عبور ندهید و در صورت اجبار اطراف شیلنگ را با نوار پلاستیکی تقویت کنید.
رعایت این نکات هم در صرفه‌جویی گاز طبیعی و هم از نظر ایمنی مهم هستند:
به هنگام مسافرت هرگز بخاری یا شوفاژ ساختمان را روشن نگذارید.
هنگام ترک محل کار از خاموش بودن وسایل گاز سوز اطمینان حاصل کنید.
عایق‌بندی تجهیزات موتورخانه در کاهش مصرف انرژی بسیار موثر است.
سعی کنید از وسایل گاز سوز (بخاری، اجاق گاز، آبگرمکن) استاندارد و با راندمان حرارتی بالا استفاده کنید.
همواره دمای تأسیسات موتورخانه را در حالت بهینه (زمستان حدود ٦٠ درجه و تابستان حدود ٤٥ درجه) قرار دهید.
اقدامات احتیاطی مهم در مورد گاز و وسایل گازسوز در مقابله با زلزله
برای جلوگیری از آتش‌سوزی و انفجار احتمالی در فضای داخلی محل زندگی و کار، نباید در وصل جریان گاز شتاب کرد. حتما باید از وجود نداشتن نشت در سیستم داخلی مطمئن شوید. به این منظور باید اولا وضع ظاهری لوله‌کشی را کنترل کنید و ثانیا با اقداماتی نظیر تست کف صابون و همزمان تحت فشار قرار دادن لوله‌کشی با هوا از سلامت تمامی اجزای لوله‌کشی داخلی مطمئن شوید.
علاوه بر لوله‌کشی، باید از سالم‌بودن شیلنگ‌ها، بست‌ها و لوازم اتصال وسیله گازسوز به شیر گاز نیز مطمئن شد. بر اثر زلزله و جابه‌جایی وسایل گازسوز، احتمال جدا شدن رابط دودکش از وسیله گازسوز یا محل اتصال در دیوار وجود دارد، لذا باید این نقاط مهم کنترل شود. چنانچه دودکش جدا شده باشد، بر اثر کارکرد وسیله گازسوز، گازهای سمی ناشی از احتراق در فضای داخلی پخش و منتشر و موجب مرگ‌های خاموش می‌شود.
پس از کنترل و اجرای توصیه‌های بندهای قبل، می‌توان از طریق پست‌های امداد و پرسنل شرکت گاز مبادرت به وصل گاز کرد. البته برای حصول اطمینان کامل باید پس از وصل جریان گاز نیز اقدام به تست کف صابون کرد. در این راستا باید با هوشیاری کافی نسبت به پخش بوی گاز که حاکی از نشتی است همواره حساسیت داشته باشیم.
چنانچه در اطراف محل زندگی یا کار خود با هرگونه آسیب در تأسیسات گازی به‌خصوص در علمک گاز مواجه شدید یا نشتی و فوران گاز را ملاحظه کردید، باید ضمن ترک محیط، سریعا به پست‌های امداد شرکت گاز اطلاع دهید.هرگز تجهیزات گاز ازجمله فشارشکن‌های (رگلاتورها) مجاور منزل یا محل کار خود را حتی به قصد وصل جریان گاز دستکاری نکنید. این عمل موجب بی‌اثر شدن سیستم‌های ایمنی تعبیه‌شده در رگلاتور و به خطر افتادن شما و خانواده‌تان می‌شود.
امدادرسانی سریع به محل‌های زلزله‌زده مستلزم بازبودن راه‌ها و تجمع نکردن افراد در مسیرهاست، بنابراین باید اولا مسیرهای تردد خصوصا برای خودروهای امداد همواره باز باشد و در این امر حیاتی، افراد می‌توانند با بازکردن مسیرهای اطراف منزل و محل کار مشارکت کنند؛ ثانیا به هیچ‌وجه در مکان‌های تخریب‌شده و سست تجمع نکنید و به استقبال خطر ناشی از فروریزی غیرمنتظره ابنیه نروید.
