
لیلا وصالی کارشناس رسانه در گفتگو با خبرنگار فرهنگی میزان، حضور سلبریتیها در فضای مجازی و منتشر کردن هر پستی در صفحات شخصی شان را نیازمند سواد رسانهای دانست و گفت: البته نه تنها این مشکل در خصوص سلبریتیهای ما صدق میکند بلکه خیلی از مردم عادی هم فاقد آن هستند. خیلی از بازیگران به خاطر مصاحبههای بسیار با رسانهها و همچنین حضور در عرصه هنر فکر میکنند که از سواد بالای رسانهای برخوردارند در حالی که این همان جهالتی است که شاهد آن هستیم و با این تصور صفحهای را برای خود راه میاندازند که بدون داشتن سواد لازم در آن اقدام به انتشار هر پستی میکنند.
وی ادامه داد: رسانه سواد بالایی را میطلبد و باید تقریباً در مباحث فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ...، دانشی به نسبت متوسط را داشته باشیم تا بتوانیم در مواجهه با اتفاقات مختلف، توان تجزیه و تحلیل آنها را بدست آوریم و با مخاطبان خود به اشتراک بگذاریم. چیزی که این روزها خیلی سطحی و زودگذر توسط سلبریتیها دیده میشود همین باز نشر اتفاقات اجتماعی و سیاسی است که بدون هیچ گونه تأمل و دانشی و تنها با رفتارهای هیجانی و احساسی شان سعی دارند تا توجه هواداران را به آن موضوع جلب کنند.
وی نقش سواد رسانهای را در منع انتشار بسیاری از پستهای احساسی لازم دانست و خاطر نشان کرد: تأمل و اندیشۀ قبل از مواجه شدن با پیام و موضوعی خاص، میتواند فرصت تجزیه و تحلیل آنها را به ما بدهد. پی ببریم که منبع فرستنده چه کسی است و آیا دارای اعتبار است یا خیر؟!
بدانیم مخاطبان ما بیشتر در چه طیف فکری هستند و نگاه آنها نسبت به موضوع مد نظر چیست و آیا در مواجهه با آن پیام، تبعات منفی در ذهن و احساسات آنها ایجاد میشود یا خیر.
وصالی سواد رسانهای را برای همه مردم لازم دانست، اما نیل به آن را برای هنرمندان و چهرههای مطرح جامعه بیش از پیش حیاتی دانست و خاطر نشان کرد: سلبریتیها در این دنیای مجازی که هواداران بسیاری صفحات آنها را دنبال میکنند و به نوعی با انشتار هر پستی میتوانند در جامعه جریان سازی کنند و مطلب آنها در کمتر از چند ساعت در دنیای مجازی بپیچد بیش از هر کسی دیگر در معرض خطاهای احتمالی قرار دارند و باید سعی کنند تا پیش از انتشار هر مطلبی نسبت به دانش آن بهرهمند شوند.
وی تصریح کرد: گاهی وقتها لازم است تا با مدیریت درست از انتشار هر پستی خودداری کنیم و به آن دامن نزنیم. چون که انتشار خیلی از پستها نه تنها خروجی مثبتی شاید نداشته باشد بلکه به کاشت باورهای منفی در اذهان مردم و مخاطبانمان کمک میکند و به نوعی باعث دلهره و به هم ریختگی افکار مردم نیز میشود. داشتن سواد رسانهای موضوعی است که میتواند به سلبریتیها کمک کند تا با بررسی اثرات یک پست بر مردم و اینکه چه اهدافی میتواند داشته باشد به کمک آنها بیاید.
از این کارشناس رسانه در خصوص دلیل رایج شدن بی فرهنگیها در شبکههای اجتماعی و منشأ آن پرسیدم که این طور جواب داد: این فضا که الان بیشتر با استقبال مردم روبرو است و مخاطبان بیشتری دارد باعث شده تا هر کسی فارغ از هر نوع سواد و فرهنگی، به خود اجازه مدیریت صفحههای شخصی و یا تولید مطالبی متناسب با علائق خود را بدهد. همین موضوع باعث شده تا شاهد بی اخلاقیها و انتشار مطالب و حتی تصاویر جنسی و هر پستی که شاید تا قبل از آن قبحش در جامعه نریخته بود در این فضا باشیم. در این شرایط حساس که هر فردی ممکن است ناخودآگاه از طریق صفحاتی دیگر با پستهای غیر اخلاقی روبرو شود نیازمند آن است تا محدودیتهایی توسط خانواده بوجود آید و نسبت به نوجوانان خود که بیش از هر ردۀ سنی دیگری ممکن است در معرض آسیب قرار گیرند توجه بیشتری کنند. دنیای مجازی الآن باعث شده تا لاآبالی گریها کمی چهرۀ فرهنگی تری بگیرد و به گونهای دیگر در این فضا انعکاس یابد و نوجوانان که شاید تا پیش از این و در دنیای واقعی تحت تأثیر برخی رفتارهای بی فرهنگی جامعه بودند اکنون در این فضا تأثیرپذیرتر شوند.
وی حضور در دنیای مجازی را با ذکر مثالی در خصوص خرید از فروشگاه بدون هدف مطرح کرد و گفت: فکر کنید برای خرید از فروشگاهی بدون این که نیاز خاصی داشته باشد وارد آن شوید و هر چیزی که در معرض دید شما قرار میگیرد و خیلی به آن احتیاج ندارید را میخرید در حالی که اگر با شناخت و مشخص کردن لیستی از قبل به سراغ خرید از بازار میرفتیم، مطمئناً میتوانست به ما در خرید و حذف چیزهای غیر ضروری کمک بیشتری کند. نمونۀ آن را در فضای مجازی نیز به همین منوال میتوان دنبال کرد و با توجه به مهارت خودمان و دانش رسانهای میتوانیم تصمیم بگیریم که به کدام پیام واکنش نشان دهیم و از کدام یکی از آنها عبور کنیم و آن را نادیده بگیریم.
وصالی در خصوص فالوئرهای (هواداران) زیاد برخی صفحات که دال بر جذاب بودن محتوای آنها عنوان میشود، بیان داشت: خیلی از این فالوئرها جعلی هستند و مدیران صفحات به نوعی با خرید فالوئر و استفاده از رباتهای مخصوصی که به افزایش آنها کمک میکند سعی در موجه نشان دادن و استقبال زیاد از صفحه شان را دارند در حالی که کافی است تا به تعداد لایکهای آنها نگاهی بیاندازیم و ببینیم که خیلی با تعداد فالوئرهای آنها همخوانی ندارد. البته حتی اگر هم بازدید کننده زیادی داشته باشند باز هم نمیتوان گفت که دال بر محبوبیت آنها هست، چون در شبکههای مجازی ترفندهایی است که افراد را به این صفحات سوق میدهد.

این استاد دانشگاه، در پاسخ به این سوال که آیا استقبال از شبکههای اجتماعی را باید پایان کار روزنامهها و تلویزیون دانست، این طور جواب داد: تاریخ نشان داده است که با پیشرفت هر رسانهای نه تنها رسانههای قبلی حذف نشدند بلکه سعی کردند تا با تغییر برنامه سازی و به روز رسانی خود با دنیای تکنولوژی حرکت کنند. در دوران فعلی هم رسانههای چاپی و آنلاین و بویژه صدا وسیما با ایجاد شبکههای اجتماعی و انعکاس نظرات مخاطبان از مطالب و محتواهاشان میتوانند بفهمند که مردم چه نظری دارند و به برنامه سازان در جهت هر چه بهتر شدن کارشان کمک کند. حتی استفاده از این ظرفیت هم میتواند کمک کند تا محدودیتهای سالهای قبل که ممکن بود برنامهای خوب را افراد از دست دهند این روزها و با انتشار در صفحههای مجازی نه تنها مردم خیلی راحتتر میتوانند به آنها دسترسی داشته باشند بلکه به انتشار آن در میان تعداد زیادی از مردم نیز کمک زیادی میکند.